________________
૬૦
બુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૮-૮૦
કારક ઉકેલ નથી. વિદેશી કોને કહેવા તે નક્કી કરવું અશકય છે. પક્ષના ઉમેદવાર તરીકે ચૂંટાવા, તીવ્ર હરીફાઈ ય છે રીપબ્લિકન આ દેશના વતનીઓ, ગમે તે ભાગમાંથી આવ્યા હોય તેને વિદેશી પક્ષના ઉમેદવાર તરીકે રોનલ્ડ રીગન અંટાઈ ૨ાવ્યા છે. ડેમોક્રેટિક ન જ લેખાય, નહિ તે દેશના ટુકડા થઈ જાય. જે બંગાળી, પક્ષના ઉમેદવારની પસંદગી, આ લખાણ પ્રસિદ્ધ થાય તે પહેલાં, હિન્દુઓ અને મુસ્લીમે, આસામમાં કે ત્રિપુરા મણિપુરમાં છે તેમાંના થઈ ગઈ હશે. પ્રાથમિક સુંટણીમાં ડેમોક્રેટિક પક્ષના પ્રતિનિધિઓની કોણ પશ્ચિમ બંગાળમાંથી આવ્યા છે અને કોણ પૂર્વ બંગાળ કે બંગલો- ચૂંટણી થઈ છે તેમાં વર્તમાન પ્રમુખ કાર્ટરની બહુમતી છે, પણ એ બહુદેશમાંથી, તે નક્કી કરવું અશક્ય છે. બધા બંગાળી છે. વિદેશીઓ મતી તેડવા તેમના હરીફ એડવર્ડ કેનેડી ભગીરથ પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. નક્કી કરવાની પ્રક્રિયા વરસે સુધી ચાલે તે પણ તેને નિર્ણય થઈ કાર્ટરના પ્રતિષ્ઠા તળીયે બેઠી છે. એક સ્થિર અને નિર્બળ વ્યકિત શકે તેમ નથી અને દરમિયાન લાખ માણસે ઉપર લટકતી તલવાર તરીકે તેમની છાપ છે. તાજેતરમાં એક બનાવ બન્યો જેણે આ રહે અને તે લાંબા સમય સુધી રહે તેને કારણે અશાન્તિ અને અસંતોષ પ્રતિષ્ઠાને છેલ્લે ધક્કો આપ્યો છે. કાર્ટરના ભાઈ બીલી કાર્ટરે સળગી ઉઠે તે ગંભીર વિચારણા માગે છે. પૂર્વાચળના અન્ય પ્રદેશ લિબિયા પાસેથી ૨,૨૦,૦૦૦ ડોલરની “લાંચ ” લીધી તે હકીકત નાગાલેન્ડ, મિઝોરમ, ત્રિપુરા મણિપુરમાં ખ્રિસ્તી મીશનરીએ, જાહેર થઈ છે અને બીલી કાર્ટરે સ્વીકાર કર્યો છે. તેમાં કાર્ટર કેટલે સામ્યવાદીઓ, આદિવાસીઓ, કદાચ વિદેશી સત્તાએ, વગેરે તત્ત્વ દરજજે જવાબદાર છે તે કહેવું મુશ્કેલ છે પણ આખી વાત ચકડોળે અશાતિ પેદા કરવામાં સારી પેઠે ભાગ ભજવે છે.
ચડી છે. કાર્ટર વિશે અમેરિકાના આગેવાન અખબાર વૈશિગ્ટન કાશ્મીરને પ્રશ્ન ફરી સળવળ્યો છે. શેખ અબદુલ્લાને કેાઈ પેસ્ટે લખ્યું છે.. ટેકો ન હતો ત્યારે ઈદિરા ગાંધીએ તેમને ફરી ગાદી પર બેસાડયા. A President and candidate for re-election who તેમણે પિતાની નેશનલ કોન્ફરન્સ સજીવન કરી. કોંગ્રેસ (ઈ) ને તેમની
seems almost determined to demonstrate every day સામે વિરોધ થયું ત્યારે શેખ અબદુલ્લા વિર્યા અને ઘણાં બિન
that he can do things that make his record and reજવાબદાર અને ઉશ્કેરણીભર્યા પ્રવચન કર્યા. દિલ્હી આવી ફેરવી
putation look worse. તોળ્યું. પણ કાશ્મીરમાં પાકિસ્તાનતરફી બળે માથું ઊંચકી રહ્યા છે. ઈસ્લામને ઝંડો ફરકાવવાની ધારણા રાખે છે. ભારત અથવા કાશ્મીરના
એડવર્ડ કેનેડીને ઉમેદવાર તરીકે પસંદગી મળે એવી શકયતા બંધારણને કુલ્લે પડકાર કરે છે. અને ઈસ્લામી કોન્ફરન્સ બોલાવી
નથી. પણ ડેમોક્રેટિક પક્ષના ઘણાં આગેવાન સભ્યો માને છે કે છે. કાશ્મીરને ભારતથી મુકત કરવાની જેહાદ પોકારી છે. ફરી રાષ્ટ્ર
કાર્ટર યોગ્ય અને લાયક વ્યકિત નથી. કોઈ ત્રીજી વ્યકિતની છેલ્લી , સંઘના નેજા નીચે લેકમતની માગણી કરી છે. ભારત સરકારે સખત
ઘડીઓ પસંદગી થાય તો આશ્ચર્ય પામવા જેવું નથી. "પગલાં લેવા જ પડશે.
પણ જો આવું બને તે, ડેમેટિક પણ પ્રતિષ્ઠા ગુમાવે અને એ બધી મંઝવણભરી પરિસ્થિ ન ચિત્ર મેં ૨જ કર્યું છે છતાં તેને કોઈ પણ ઉમેદવાર હોય તેને સફળ થવાના ચાન્સ નજીવા હું નિરાશાવાદી નથી. આ દેશના ઉદ વળે ભાવિમાં મને ખૂટ ગણાય. ઉમેદવાર તરીકે કાર્ટરની પસંદગી થાય તે તેમને સફળ શ્રદ્ધા છે. એશિયા, આફ્રિકા અને લેટિન અમેરિકાના બધા દેશમાં થવાના ચાન્સ પણ અત્યારે બહુ ઓછા લાગે છે. તેમની પ્રતિષ્ઠાને આપણા દેશ દરેક રીતે મોખરે છે. બીજા દેશમાં અંધાધુંધી છે તેના અંગત રીતે તે ધક્કો પહોરો જ છે પણ ડેમોક્રેટીક પક્ષમાં એટલે પ્રમાણમાં આપણે ત્યાં વ્યવસ્થિત તંત્ર છે. આપણી શકિત, માનવીય, તીવ્ર મતભેદ છે કે તેમના પક્ષના જ મતદારો કાર્ટરને મત આપે અને ભૌતિક, વિપુલ છે. રાજકીય અસ્થિરતા ચિન્તા કરાવે તેવી છે, તે વિશે ભારે શંકા રહે છે પણ તેને પાર કરવાની આપણામાં શકિત છે. લોકશકિત જાગ્રત થાય
પણ આશ્ચર્યની વાત તો એ છે કે રિપિબ્લકન પક્ષના ઉમે. અને સ્વાર્થવૃત્તિને કાંઈક ઓછી થાય તો આપણી પ્રગતિ અને
દવાર રીગન પણ મોટી પ્રતિષ્ઠા ધરાવતા નથી. આમ તે વર્ષો ઉન્નતિ કરવી મુશ્કેલ નથી, એક રીતે જોઈએ તો દુનિયામાં બધે
સુધી ફિલ્મ એકટર હતા. રીગન કોઈ પ્રતિભાશાળી વ્યકિત નથી. અશાન્તિ છે. સમુદ્ધ ગણાતાં દેશે પણ ભારે વિમાસણામાં છે. આપણી
તેમના પ્રવચનોમાં કોઈ આદર્શ કે ઉચ્ચ ભાવનાએ જોવા મળતા સમસ્યાઓની વિક્ટતા માછી ન આંકીએ તે પણ તેને પહોંચી
નથી. કાર્ટર કરતા વધારે લાયક ઉમેદવાર છે તેમ નિશ્ચિતપણે કહી વળવાની આપણી શકિત છે. ૩૩ વર્ષ પ્રજાના ઈતિહાસમાં લાંબો
શકાય તેમ નથી. તેમને સૂર એક જ રહ્યો છે કે અમેરિકાની પ્રજા ગાળે નથી. હજારો વર્ષોથી અનેક ઝંઝાવાતે વૃચ્ચે આપણી સંસ્કૃતિનું સાતત્ય આપણે જાળવી રાખ્યું છે. એ સંસ્કૃતિમાં પાયાના નૈતિક
મહાન છે, કાર્ટરને કારણે દેશની પ્રતિષ્ણ દુનિયામાં ઝાંખી પડી છે. મૂલ- બળ છે તે આપણને ટકાવી રાખે છે અને ટકાવી રાખશે.
ફરી એક સમર્થ મહાસત્તા તરીકે અમેરિકાને બનાવવાની તેઓ
મહેરછા ધરાવે છે. રિપબ્લિકન પક્ષ ઝર્વેટીવ પક્ષ છે. ખાનગી ૬-૮-૮૦
- ચીમનલાલ ચકુભાઈ ઉદ્યોગને અને મૂડીવાદને ટેકો આપવા સાથે, રશિયા સાથે સખતાઈથી
કામ લેવાની રીગને જાહેરાત કરી છે. પ્રમુખ તરીકે ઉમેદવાર ચૂંટાયા અમેરિકાના પ્રમુખની ચૂંટણી તે વ્યકિત, પિતાના સાથી ઉપ - પ્રમુખની પસંદગી કરે છે. રીગને અમેરિકાના પ્રમુખની ચૂંટણીમાં સીધી રીતે ભાગ લેવાનો ચાન
ઉપપ્રમુખ માટે પસંદગી કરી તેમાં એક નાટક ભજવાઈ ગયું. લતદાન કરવાનો અધિકાર અમેરિકાના લોકોને જ છે; પણ કોણ
પ્રમુખપદ માટેની ઉમેદવારીના તેમના જ હરિફ જેમણે પ્રાથમિક થાકત રઘંટાય છે તે જોવા અને જાણવામાં દુનિયાના બધા દેશોને
ચૂંટણી દરમિયાન, રીગનની આકરી ટીકા કરી હતી તે જ વ્યકિત -
બુશને તેમણે પસંદ કરી અથવા પસંદ કરવી પડી. વિશેષમાં * રસ અને હિત છે. રાજકીય અને આર્થિક રીતે, દુનિયાના લગભગ
રીગનની ઉંમર, સામાન્ય રીતે અમેરિકાના પ્રમુખની હોય છે તે બધા દેશે સાથે ૨મેરિકા ગાઢ રીતે સંકળાયેલ છે. અમેરિકાની લશ્કરી
કરતાં, ઘણી વધારે – ૬૯ વર્ષની છે. તાકાત અને આર્થિક સમૃદ્ધિની અસર બધા દેશે ઉપર પડે છે. દુનિયાની બે મહાસત્તાઓમાંની એક મહાસત્તા તરીકે, બીજી હકીકત એવી છે કે અમેરિકને અત્યારે કોઈ લાયક ઉમેદવા મહાસત્તા સાથે અમેરિકાના કેવા સંબંધો રહે છે તેના ઉપર દુનિ- મળતા નથી. બેમાંથી એકેય પક્ષ પ્રજાને માન્ય હોય એ ઉમેદયાની શક્તિ અને હવે, અણશકિત યુગમાં, અસ્તિત્વને આધાર દવાર રજૂ કરી શકતાં નથી. પસંદગી કરવી પ્રજા માટે બહુ અઘરું છે. અમેરિકાના પ્રમુખને ઘણી વિશાળ સત્તામાં છે. અમેરિકાને થઈ પડે એવી પરિસ્થિતિ છે ' ' , ' ' , પ્રમુખ, દુનિયાભરમાં ઉથલપાથલ કરી મૂકે એટલી શકિતને રાજકીય પક્ષોની અધોગતિ અને શકિતશાળી ચારિત્ર્યવાન અધિકારી છે. વિશ્વશાંતિનો આધાર એ એક વ્યકિત ઉપર રહે વ્યકિતઓને અભાવ, આપણા દેશની વિશેષતા જ નથી. જાપાનમાં છે. તેથી આ વ્યકિત કોણ આવે છે. તેના વિચારો અને નીતિ શું પણ તાજેતરમાં આવું જ બન્યું. ભ્રષ્ટાચાર માટે જાણીતા અને આંતછે તે ઉપર દુનિયા મીટ માંડી રહે છે.
•
રિક મતભેદથી ખદબદત પક્ષ ફરી, બહુમતીથી ચૂંટાયો. તેના નેતાની . આવા નવેમ્બર માસમાં થવાની આ ચૂંટણી, આ વખતે, પસંદગીમાં કાંઈક કાવાદાવા થયા. પણ અમેરિકા અને જાપાન સમદ્ધ કાંઈક અંશે વિચિત્ર છે. સામાન્ય રીતે, એક વખત પ્રમુખ થાય દેશે છે તેમને આ બધું પેસાય. આપણાં જેવા ગરીબ દેશને આવી તેને, એક બીજી વખત ચૂંટવામાં આવે એવી પરંપરા છે. આ લેકશાહી પસાય નહિ. વખતે આ પરંપરા સચવાય એ વિશે ભારે શંકા છે. .
. કાર્ટર ચૂંટાય કે રીગન, અથવા એક ત્રીજો અપક્ષ ઉમેદવાર, છે. અમેરિકામાં બે જ રાજકીય પક્ષે છે. દરેક પક્ષ, દેશભરમાં એન્ટન ,ઊભે છે, તે અથવા કોઈ નવી જ વ્યકિત ડેમેટિક અને અમેરિકાના દરેક રાજામાં પ્રાથમિક ચૂંટણી કરી, પોતાને ઉમે- પક્ષા ઊભી કરે છે, અમેરિકન પ્રજાને સંતોષ થાય એવી કોઈ વ્યકિત દવારે, નક્કી કરે છે. આ પ્રાથમિક ચૂંટણી, મહિનાઓ સુધી ચાલે તેને પ્રમુખ થવાની નથી અને દુનિયાને પણ આવી વ્યકિત સાથે છે અને તેમાં કરડે ડૉલરને ખર્ચ થાય છે. આ પ્રાથમિક ૨ ટણીમાં પનારો પડશે. અમેરિકા અને રશિયા વરચે ઠંડું યુદ્ધ શરૂ થઈ ગઈ