Prabuddha Jivan 1980 Year 42 Ank 17 to 24 and Year 43 Ank 01 to 16

SR No.: 525965
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1980
Total Pages: 230
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 27 MB

Page 131

તા. ૧૬-૮
:
છે :
**
પ્રબુદ્ધ જીવન .
S
એક રાજકુળનો અસ્ત
:
* - સિંજ્ય ગાંધીના ઘાતક ઉડયને ભારતના ભાવિ માટે તેની માતાની યોજનાઓને ધૂળધાણી કરી નાખી.]
અને દષ્ટિ–વિચારનું બે પેઢી વચ્ચેનું અંતર તેમને ભિન્ન માર્ગે ન ટલાક અસ્માત ઈતિહાસ બદલી નાખતા હોય છે. જવા પ્રેર્યા વિના રહેશે નહિ. સંજયેની આ “શ્વેતશર્ટ સેના પછી ૨૩મી જૂન સેમવાર સવારના દિલ્હીના આકાશમાં સંજ્ય ગાંધી'એ માંડેલા ઉડ્ડયનખેલ એક આવા અકસ્માતમાં પરિણમ્યા
કદાચ છૂટી પડે અને રાજકારણના જમણેરી. પ્રવાહમાં એક અળ તેમના અવસાને ભારતના હવે પછીના નેતા વિશેના જ નહિ, વર્ત
એવું નવું બળ બની રહે. . . , માન વડા પ્રધાન સંબંધેના વિરામ પામી રાકેલા પ્રશ્નોને ફરી સજીવન સંજયની સલાહથી વંચિત બનેલાં ઈન્દિરા ગાંધી, પુત્રે જેમને કર્યા છે. કારણ ઈન્દિરા ગાંધીના પુત્ર વારસદાર તરીકે પાટવામાં આવી રહેલા એક રાજવંશના નબીરાથી વિશેષ હતા. ૬૩ વર્ષની
સ્થાનભ્રષ્ટ કરેલા એવા કેટલાંક પીઢ કોંગ્રેસીઓ તરફ વળે. તેમ વળી વયની મહિલા માટે આ પુત્ર મહત્વને રાજકીય અને મનોવૈજ્ઞાનિક સંજ્યની મુક્ત સાહસની ભાવના કરતાં પોતાને માટે જે વધુ સહજ ટેકે બની રહ્યો હતો. પુત્રના મૃત્યુ પૂર્વે આ મહિલાને વય અને અખ- છે તે ડાબેરી લોકપ્રિય (પહુલિઝમ) નીતિઓને કદાચ આશ્રય લિત સંઘર્ષને થાક જણાવા લાગ્યું હતું. શેકાકુલ વડા પ્રધાનની લે પર તે સાથી રાજકારણીઓ પ્રત્યેની દાહક શંકાની તેમની પ્રકૃતિ પડખે ખડા રહેલાં ભારતીય નાગરિકોના મનમાં એ પ્રશ્ન જરૂર ઊઠતો હશે કે, દઢ મનોબળ અને દૌર્ય દાખવી શકતાં આ મહાન
શ્રીમતી ગાંધીને રાજ્યોના નવા મુખ્ય પ્રધાનને વધુ મજબૂત બનાનારી આવા કારી ઘાની વેદનામાંથી બહાર આવી શકશે કે કેમ અને
વવાને માર્ગે કદાચ લઈ જાય. મોટા ભાગના આ મુખ્ય પ્રધાન ભારતને આજે જેની તાકીદની જરૂર છે એવું નેતૃત્વ પૂરું પાડી નથી પીઢ જૂથના કે નથી સંજ્યની યુવાન ટોળીના છેલ્લા છ મહિના શકશે કે કેમ. -
દરમિયાન માતા અને પુત્રના હાથમાં વધુ ને વધુ સત્તા કેન્દ્રિત યુવાન સંજય ગાંધી જેમ જીવ્યા તેમ જ નિયમોનું ઉલ્લંઘન થતી હોય તેવું વલણ પ્રત્યકા થવા પામ્યું છે. તેથી ઉલટી રીતે આ કરતાં મૃત્યુને વર્યા. હજી હમણાં જ નાગરિક ઉડ્યન વિભાગના વડાએ
નવી પરિસ્થિતિ નીતિ નિયમોની પ્રક્રિયાનું આવકારપાત્ર વિકેન્દ્રીશહેરી વિસ્તારો પર કે ૫000 ફટથી નીચી ઊંચાઈએ ઉડ્ડયન નહિ કરવા તેમને જણાવ્યું હતું. સંયે નિયમનું પાલન કરવાને
કરણ સરજે. ! બદલે એ વડાને જ એમના હોદા પરથી દૂર કરાવ્યા, ૨૩ મીની.
પણ ખરેખર ભય એ છે કે, ઈન્દિરા ગાંધીના હૃદયમાં જે સવારે સંજયે નીચી ઊંચાઈએ વિમાનને ત્રણ ગુલાંટ ખવરાવી અને એથી ગુલાંટ લેવા જતાં વિમાન પર અંકુશ ગુમાવ્યો અને
શૂનાર વ્યાપ્યો છે તે કદાચ ભારતીય રાજકારણના કેન્દ્રમાં વિમાન તૂટી પડયું. જાહેર કરવામાં આવેલી સત્તાવાર તપાસ બીજે સત્તાને શૂન્યાવકાશ સર્જશે. દિશાદર વિના ઘસડાવાની લાગણી દિવસે મંગળવારે રદ કરવામાં આવી, કારણ એમ મનાય છે કે, એ સત્તા પર એમના પુનરાગમનના આ છ મહિનાનું આગળ એવી તપાસમાં નિયમોના તેના દ્વારા થયેલા ઉલ્લંઘનની વાત બહાર તરી આવ4 લક્ષણ રહ્યાં છે. સંજય ગાંધી જયારે કોંગ્રેસ પક્ષના આવે એવો ડર હતો.
ન ઢાંચ ઘડવામાં મશગુલ હતા ત્યારે ઈન્દિરા ગાંધી કોઈક જન્મજાત રાજકારણી તરીકે સંજય ગાંધીને માતાના કુનેહ
પ્રારની અંત:પ્રેરણાની ખેજમાં ડઝનબંધ ધાર્મિક સ્થળોની મુલાઅને કડકાઈના ગુણ વારસામાં મળ્યા હતા. માતામહ નહેરુનાં વિશાળ દષ્ટિ કે લોકશાહી શિણચાર માટેની ખેવનાને એ ગુણોને
કાત લેવામાં સમય ગાળતાં હતાં. દિલ્હીમાં જી–હજુરિયાએથી ભરેલી પાશ લાગ્યા ન હતા. ચૂંટણી નિયમોના ઉલ્લંઘનના ગણ ગુના
સરકાર નિષ્ક્રિય, લગભગ લક્વાની સ્થિતિમાં જણાતી હતી. ચૂંટણી માટે રાજક્ષણી ગેરલાયકાતનું જોખમ વહોરી લેવાને બદલે માતાને ટાણે અપાયેલાં વચને વિસરાઈ ગયાં, ભાવો વધતા રહ્યા, ઔદ્યોગિક ૧૯૭૫ના જુનમાં દેશ પર કટોકટીનું શાસન લાદવા એ સમજાવી
ઉત્પાદન નીર જતું ગયું. સ્થાપિત શક્તિ કરતાં ઓછું ઉત્પાદન શકયા. એ કટોકટીના ગાળાએ સંજ્યને રાજકારણમાં પોતાનું સર્વ બનાવી આપવાની ભૂમિકા રચી આપી. તેની પ્રેરણા હેઠળ શરૂ
તાં વીજળી બોડૅના શિથિલ વ્યવસ્થાતંત્રોને આંચકો આપવા થયેલી નસબંધી - કુટુમ્બ નિયોજનની આક્રમક ઝુંબેશે ૧૯૭૭ના જેવાં સરકારી પગલાં જ્યાં ત્વરિત પરિણામ સજે એવી અપેક્ષા' ' માર્ચમાં માતાની રાજકીય કારકિર્દીને લગભગ ખતમ કરી નાખી. રહે ત્યાં પણ કશું જ થયું નથી. એક ખુલાસો એવો થાય છે કે , અલબત્ત, એ મહિને પુત્રની સલાહને અવગણીને તેમણે ચૂંટણીઓ
રાબેતા મુજબ રાજકારણ પર સર્વ લક્ષ કેન્દ્રિત કરવામાં આવી યોજી તે કારણે આમ બન્યું. સંજય ગાંધીએ એ પછી ઈન્દિરા ગાંધીના રાજકીય પુનરાગમન માટે જે ભૂહબાજી ખેલીબતાવી
રહ્યું હતું. અને તેથી રાજ્યની ચૂંટણી પતી ગયા પછી હવે તેનાથી પોતાના એકમાત્ર વિશ્વાસુ સલાહકાર તરીકે તથા પિતાની સરકાર ખરેખરું શાસન શરૂ Wશે. એક બીજી વાત એવી પણ છે કે જાતના જ એક પ્રતિરૂપલેખે પિતાના આ નાના પુત્ર પર શ્રીમતી શ્રીમતી ગાંધી શાસનની ચિંતાઓને ઊંડો થાક અનુભવી રહ્યાં છે ગાંધી વધુ આધાર રાખતાં થયાં. '
અને શાસનનાં સૂત્રો સંજ્યના હાથમાં સેંપી દેવા તેઓ અનુકુળ . ગયે મહિને નવ રાજયોની વિધાન સભાની ચૂંટણીઓ પૈકી ક્ષણની રાહ જોતાં હતાં, આઠ રાજયમાં કોંગ્રેસ પક્ષને વિજય સંજય ગાંધીની હરચનાને આભારી છે. માતાને માટે સંજ્યનું એ છેલ્લું રાજકીય મિશન
ભારતનું હિત જેને છે તેવું કોઈ શ્રીમતી ગાંધી અત્યારે બની ગયું હતું. રાજય સરકારો પર, ખાસ કરીને ઉત્તરના હિન્દી- હોદા પરથી ઉતરી જાય એ જોવા ઈરછે નહિ, પણ, સંજ્યની સાથે ભાષી વિસ્તારમાં કોંગ્રેસ પક્ષનું વર્ચસ જમાવવા તથા પક્ષ પર ગાંધી
શ્રીમતી ગાંધીની ઈચ્છાશકિત લોપ પામી હોય તે ભારતના વડા પરિવારને અંકુશ દઢ બનાવવા આ ચૂંટણીઓને પાસે નાખવામાં
પ્રધાનપદના તેમના તેરમા વર્ષમાં તેમને ઘસડાતી સ્થિતિમાં આગળ * આવ્યા હતા. સંજયે બન્ને ઉદ્દેશો કુશળતાપૂર્વક સિદ્ધ કર્યા અને ધપતાં જેવાને આ પુત્રવિયોગે દુ:ખી માતા પ્રત્યે જેમને સહાનુભૂતિ પરિણામે ચૂંટણી પછી બહાર આવેલા કોંગ્રેસ પક્ષ પર સંક્લની છે તેવું કઈ ઈચ્છશે નહિ. સિદ્ધાંતને નેવે મૂકીને છેલ્લાં પાંચ વર્ષ જ મુદ્રાવાળા ઘણીવાર મનસ્વી જણાતા ક્રિયાશીલ એવા યુવાનનું દરમિયાન જે કાવાદાવા ખેલાય તે માટે ભારતના રાજકારણીઓએ, વસ જગ્યું છે. ઈન્દિરા ગાંધીને માટે બે ધારા આશીર્વાદ કોંગ્રેસ પક્ષમાંના અને બહારના ઉભય રાજકારણીઓએ ઘણે જવાબ સમાન આ કદાચ પુરવાર થશે.
આપવાનો રહે છે. ગાંધી પરિવાર સામે રચનાત્મક વિકલ્પો રચવાનું તરવના ગાળામાં સંજયના આ માણસે પઢામાં તથ સંસદમાં
આરંભીને તેમની પોતાની પરિપક્વતા અને ભારતીય લોકશાહીની શ્રીમતી ગાંધી તરફ પિતાની વફાદારી વાળશે. પણ સંજય ગાંધી પુખતા દાખવવાને તેમને માટે આ સમય છે. જેને પોતાના લાભમાં વિનિયોગ કરી શકતા હતા ને કાર્યશૈલી
- ઈનમિસ્ટ, લંડનને અગ્રલેખ