________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
A
, "
તા. ૧-૭-૮e
=
નથી. ન હોય તે ગ્ય છે. મેરાજીભાઈને પ્રશ્ન નથી. જીવન વિશે પૂરતું જાણવા મળે છે. મારે જે કહેવું છે તે માટે તેઓ સત્તાના રાજકારણથી નિવૃત્ત છે. વિરોધ પક્ષનું પર્યાપ્ત છે. ' વલણ પણ કેવું રહે છે તે જોવાનું છે. ઈન્દિરા ગાથા B ' મીલરે ગરીબાઈ જોઈ અને જીવનમાં ઘણી યાતનાઓ ભોગવી. વિરોધ ચાલુ રહે છે કે કોઈ સમધાનની ભૂમિકા રચાય છે. "
' તેમના પુસ્તકો મોટે ભાગે આત્મકથાત્મક છે. ૧૯૩૪માં તેમનું પહેલું ઈન્દિરા ગાંધીનું નેતૃત્ત્વ રહે તે અત્યારે જરૂરનું છે. રહેશે જ કારણ કે તેમની આટલી મોટી બહુમતી છે. પણ ભૂતકાળ ભૂલી જઈ ,
પુસ્તક ‘ટોપિક ઓફ કેન્સર’ પ્રક્ટ થયું, ત્યારથી તેઓ પ્રખ્યાત થયા પણ બન્ને પક્ષે દેશનું હિત સર્વોપરિ થાય છે કે હજુ અંગત મતાગ્રહ.
અંત સુધી અતિ વિવાદાસ્પદ રહ્યા. શરૂઆતમાં બ્રિટન અને અમેરિકામાં અને સત્તાની ખેંચાતાણી રહે છે? રાજ્યોમાં પણ નવી પરિસ્થિતિ
', તેમના પુસ્તકો ઉપર પ્રતિબંધ મુકાયા. તેથી છુપી રીતે વધારે વાંચાયા. ઉભી થશે. જ્યાં મુખ્યમંત્રીઓ ઉપરથી લાદવામાં આવ્યા છે, ત્યાં
વર્ષો પછી કોર્ટે પ્રતિબંધ રદ કર્યો. મીલરના મુખ્ય પુસ્તકો અશ્લીલ,
બિભત્સ અને મિત્તેજક લેખાય છે. સહેતુક અને રસપ્રદ રીતે, જાતીય સળવળાટ શરૂ થાય તેમ લાગે છે. વિરોધપક્ષો પણ પરસ્પરની
જીવનના તમામ વ્યવહારોને ખુલ્લે આમ તેમણે આલેખ્યા છે. તેમના વિરોધી રહે છે કે નવી ભૂમિકા રચે છે, તે ઉપર આધાર છે.
YdHi Sex iu real life, sex in fantasies, sex at all સંજય ગાંધીને કારણે જેઓ ઈન્દિરા ગાંધીથી વિમુખ થયા times and in all kinds of places, sex in abrupt હોય તેઓ ફરી ઈન્દિરા ગાંધીનું નેતૃત્વ સ્વીકારે અને ઈન્દિરા shocking four letter words ભરપૂર છે. મીલરનું પિતાનું ગાંધી તેમને આવકારે એવું બને? ઈન્દિરા ગાંધી અંતર નિરીક્ષણ , જીવન sex life થી ભરપૂર હતું. સુરેશ દલાલે કહ્યું છે, સ્ત્રીઓના કરી કાંઈ બોધપાઠ લે. પોતાની જાની ભૂમિકા ઉપર, પાછા આવે, ' મહાસાગરમાં એ નીકાની પેઠે મહાલતો. એક પછી એક. પાંચ લોકશાહી અને સમાજવાદને અપનાવવા ફરી તૈયાર થાય, આ પત્નીઓને કરી. પણ તે ઉપરાંત, ન્યુઝવીકમાં. કહ્નાં છે. તેમની હાધા ને છે. આ આઘાતમાંથી ઈન્દિરા ગાંધીને ન જન્મ જીવનમાં સંખ્યાબંધ રખાતે અને વેશ્યાએ myriads of થાય અને ઉદાર વલણ દાખવે તે ઈન્દિરા ગાંધીને ટેકો આપવો mistresses and whores ને રસ્થાન હતું. મીલરે છે તે કહયું છે : અને તેમને સબળ બનાવવા દેશના હિતમાં છે. તેમની શકિત વિશે બે મત છે જ નહિ. દેશમાં રાજકીય અને આર્થિક કટોક્ટી છે.
I wrote about sex because it has such a
big part of my life. Sex was always the clominant એવે સમયે, સૌને સબુદ્ધિ સુઝ અને લોકકલ્યાણની ભાવના તેમને પ્રેરે એવી આશા રાખવી વધારે પડતી નથી. ઈશ્વરે અથવા કુદરતે
thing. My every day life was full of this objectiou
able or questionable material. આ તક આપી છે ૨૫-૬-૮૦, - ચીમનલાલ ચકુભાઈ છતાં, કેટલાક ધુરંધર સાહિત્યકારોએ મીલરને મહાન સર્જક
તરીકે નવાજયા છે. તેમના મૃત્યુથી સાહિત્ય જગતને વસમી અને ઊંડી
ખેટ પડી છે, એમ કહ્યું છે. ' “પ્રબુદ્ધ જીવનના સહતંત્રી
જીવનનું અને સાહિત્ય સર્જનનું મીલરનું ધ્યેય શું હતું? મીલર પ્રબુદ્ધ જીવનનું તંત્રીપદ સ્વીકાર્યા મને દસ વર્ષ પૂરાં થયા. માનતા કે જીવનનું એક જ લક્ષ્ય હોવું ઘટે અને તે જિંદગી જીવઅચાનક માથે અાવી પડશે અને ચોક પ્રાગ તરીકે સ્વીકાર્યું, તે વાનું, સારી રીતે જીવવાનું, જીવવાથી વિશેષ કોઈ ઉત્તમ કલા નથી. : દસ વર્ષ ઠીક ચાલ્યું છે, તેને મને સંપ અને આનંદ છે. મારી જીવવું એ જ એમને માટે ઉત્સવ હતો. ઉમર અને તબિયત વિચારતાં, હવે લાંબે વખત હું આ બેજો
- સાહિત્ય સર્જનને હેતુ વાસ્તવિક જીવનનું નિરૂપણ કરવાને ખેંચી શકું તેમ નથી, તેથી “પ્રબુદ્ધ જીવન’ના ભાવિ વિશે મને
છે. જીવન છે તેવું તેના યથાર્થ સ્વરૂપમાં સ્વીકારવું જ રહ્યું. અને મારા સાથીઓને ચિન્તા હતી.અમારા સૌની નજર છે. રમણભાઈ
માણસમાં જે અધમ છે તેને પણ પૂર્ણપણે આનંદથી સ્વીકાર શાહ ઉપર ઠરતી, પણ તેઓ સ્વીકારતા સંકોચ અનુભવતા.
કરો. કામવૃત્તિનું નાટક એ તો માનવ આત્માની અંદર સતત રચાતા પપણ વ્યાખ્યાનમાળાનું કામ તેમણે ખૂબ સફળતાથી સંભાળ્યું
‘ જતા મહાનાટકનો એક અંશ માત્ર છે. છે. તેમનામાં સાહિત્ય અને જૈન દર્શનના અભ્યાસીને અલગ સુમેળ છે. તેમની નમ્રતા અસાધારણ છે. તેમનાં પત્ની તારાબહેન આવા પ્રકારના સાહિત્યને અને તેના સર્જકને નિર્ભયતાની તેમને આ કામમાં સહાયભૂત થઈ શકે તેમ છે. તે પણ પ્રેશર મૂર્તિ, પ્રતિષ્ઠાભંજક, સત્ય શોધક તરીકે બિરદાવવામાં આવે છે. છે અને અહિત્ય તેમજ જૈનદર્શનના અભ્યાસી છે. ડે. રમણભાઈને મીલરે કહ્યાં છે તેમની નવલકથાઓ આત્મમુકિત માટે છે; તેમાં સાહિત્યકારો સાથે સારા સંબંધ છે. મારું કામ અત્યારસુધી મારા પેતાની જાતને પામવાને અને પિતાને જ પ્રકટ કરવાને ઈરાદો સુથિીઓ અને ભાઈ નંબકભાઈ મહેનોએ હળવું કર્યું છે. તે સૌના છે અને તે જ તેમને ધર્મ છે. તેઓ પોતાની રીતે ધાર્મિક થવા ઈચ્છે સહકાર વિના પ્રબુદ્ધ જીવનનું સંચાલન શક્ય ન હતું. મને જાહેર છે. મીલરે જે કહ્યું છે, મારા પુસ્તકો જાતીય જીવન માટે નથી પણ કરતાં આનંદ થાય છે કે ડો. રમણભાઈ શાહે હવે અમારા સૌના રસ્વમુકિત માટે છે. આગ્રહને વશ થઈ, “પ્રબુદ્ધ જીવનના સહતંત્રી થવાનું સ્વીકાર્યું
સુરેશ દલાલે કહાં છે, મીલર વાસનાના વાલ્મીકિ હતા. એના છે. આ અંથી તેમનું નામ, મારા નામ સાથે જોડાય છે. પ્રબુદ્ધ
અર્થ હું એમ રામજું છું કે વાલ્મીકિએ નિર્મળ દામ્પત્ય અને સુભગ જીવનના ભાવિ વિષે અમે સૌ આથી નચિંત થયાં છીએ. “પ્રબુદ્ધ
કૌટુમ્બિક જીવનનું રામાયણ રચ્યું, મીલરે વાસનાનું રામાયણ રચ્યું. જીવને જે વિશિષ્ઠ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે તે જળવાઈ રહેશે તેની મને ખાત્રી છે. ડે. રમણભાઈને હું મારી સર્વ શુભેચ્છાઓ આપું. કૃષ્ણવીર દીક્ષિાતે મીલર વિશે કહ્યું. સમયની ક્ષિતિજને અતિક્રમી છું. માર: પિતાના વિકાસમાં “પ્રબુદ્ધ જીવનનો સાર ફળે છે. ડે. શકેલો મહાન સર્જક. રમણભાઈને પણ તે જ અનુભવ થશે.
યુઝવીક'ના લેખકે કહ્યું, vagabond of literature, ૨૨-૬-૮૦
રચીમનલાલ ચકુભાઈ
Miller will always be disreputable and glorious.
Disreputable હોય તે Glorious શા માટે? Glorious હોય તે Disreputable શા માટે?
કેટલાક લોકો એમ માને છે કે આવા લેખો સમાજનો અને સાહિત્યનું મારું વાંચન બહુ ઓછું છે, ખાસ કરી નવલકથાઓ
આપણા જીવનને દંભ ઉઘાડ પાડે છે. માટે મહાન છે, આપણા કે નાટકોનું.માહિતી અથવા કોઈ વિશિષ્ટ વિષયનું જ્ઞાન મેળવવા અંગેના
જીવનમાં અને સમાજ જીવનમાં કેટલેક દરજજે દંભ છે તે હકીકત સાહિત્યની અહીં વાત નથી કરતો. પણ જીવનલક્ષી ગણાય છે એવા
છે. પણ દંભ ઉઘાડે પાડતા, સંયમને સ્વછંદમાં પલટાવો અને સાહિત્ય વિશેની વાત છે. આ બાબતે મારા કેટલાક ચોક્કસ વિચારો
મુકિતને નામે દુરાચાર પિપો એમાં સર્જકતા છે? નિર્ભયતા છે? છે, તેને ટપકાવવાની એક તક મળી છે. તેથી આ લખું છું.
સત્યની શોધ છે ? દંભ ઉઘાડા પાડ્યા પછી પણ, જીવનનાં સાચાં હેનરી મીલર નામે પ્રખ્યાત અમેરિકન લેખકનું હમણાં ૮૮ મૂલ્યોની પ્રતિષ્ઠા કરવી, જીવનને ઉદારો અને નૈતિક ભાવનાઓથી વર્ષની ઉંમરે અવસાન થયું. તેમણે ૫૦ જેટલાં પુસ્તકો લખ્યાં છે. પિપવી એ સાચી સર્જકતાની નિશાની છે. વાસ્તવિકતાને નામે જીવમેં તેમાંના કોઈ વાંરયા નથી, પણ તેમને વિશે વર્તમાનપત્રો અને નમાં માત્ર ઉકરડો જ છે એમ માની બેસવું અને તેનું જ નિરૂપણ સામાયિકમાં લખાણો આવ્યા છે તે ઉપરથી તેમના પુસ્તકો અને કરવું એમાં શું સર્જકતા આવે છે? જીવનમાં વાસના છે, અસદ
સાહિત્યનું વાંચન