Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 83

તા. ૧૬-૪-૭૫
છબુક કરાવના
૨૪૫
આ પદ્ધતિ દ્વારા નિયંત્રીત ભાવે માનવી તેની પ્રાથમિક જરૂરિયાત સંતોષી શકે છે.
આમ, ભાવ નીતિમાં હસ્તક્ષેપ કરવાનું સરકાર માટે અતિ વ્યાજબી છે. પરંતુ એમાં ભાવ અંકુશ દ્વારા સામાજિક તર્કશાસ્ત્ર અને વહીવટી સુગમતાનાં બન્ને પાસાંનું સુસંકલન થવું જોઈએ. આયોજનનાં લક્ષ્યો સિદ્ધ કરવા માટે આ જ વ્યાજબી નીતિ છે. કારણ કે આયોજનનાં અર્થકામ અને સારાં ફળો સામાન્ય પ્રજને ચાખવા મળે છે.
[૪]
ડો. બી. એસ. મિલ્હાસ . સમાજવાદી અર્થવ્યવસ્થા હેઠળ બજારની યંત્રણા સર્વ પ્રકારની ચીજવસ્તુઓને સમાવેશ નથી કરી શકતી, એ જ રીતે બજારની યંત્રણા વિના માલની વહેંચણી કરવાનું શકય નથી. સમાજવાદી અર્થવ્યવસ્થા સ્થાપવાનું સાધન સંયુકત અર્થતંત્ર છે; તેથી પ્રજાને મુકત બજાર અને જાહેર વહેંચણીની બન્ને યંત્રણા દ્વારા ચીજવસ્તુઓની વહેંચણી કરી શકાય.
જાહેર વહેંચણી દ્વારા દેશના સીમિત સાધનોની સમાન અને ન્યાયી વહેંચણી કરવા માટે કાયદા ઘડવાનું જરૂરી બને છે; પરંતુ આપણે સહુ જાણીએ છીએ તેમ કાયદામાં એટલાં છિદ્રો રખાય છે કે સામાન્ય માનવીને લાભ આપવાને કાયદાને હેતુ' માર્યો જાય છે અને સ્થાપિત હિતોને તેમના લાભ મળવાનું ચાલુ જ રહે છે. આજે આપણે સહુ વેપારી બની બેઠાં છીએ : આપણે માલ, સત્તા, લાગવગ સર્વ કાંઈ વેચીએ છીએ. આયોજન અને અર્થતંત્રમાં નિષ્ફળતા મળવા માટે થોડાં ઉચ્ચ વર્ગનાં કુલીન માનવીએ, સમૃદ્ધ ખેડૂતો અને તકવાદી તથા ધંધળા સિદ્ધાંત ધરાવતાં મધ્યમ વર્ગનાં માનવીઓનું બનેલું શાસનતંત્ર મુખ્યત્વે જવાબદાર છે.
આ સરકાર તેના સંકુચિત હિતમાંથી કદીય ઉપર આવી નથી, પરિણામે ખેતીવાડી, નિકાસ વૃદ્ધિ, આયાત અંકુશો જેવા વિવિધ ક્ષેત્રે આપણને નિષ્ફળતા મળી છે.
આપણા આયોજનના સર્વ ફળ ઉપલા દશ ટકા વર્ગને મળે છે અને સામાન્ય માનવી સદતર વિસરાઈ જાય છે. આયોજનમાં ઉદ્યોગેને અગ્રતા આપવામાં અયોગ્ય પ્રમાણભાન રાખવાને તથા રાષ્ટ્રીય સાધનની વહેંચણીમાં ગેરરીતિઓ થવાને કારણે સરકારની નિષ્ઠા વિષે પ્રજામાં મે અવિશ્વાસ સર્જાયો છે, તેમ જ અર્થતંત્રમાં સ્થિગિતતા આવવાની સાથે તેના આનુષંગિક પરિબળા, જેવાં કે બચત અને વિકાસને શૂન્ય વૃદ્ધિ દર અને બેમર્યાદ ભ્રષ્ટાચાર કાર્યાન્વિત થઈ ગયા છે.
આજે દેશે આર્થિક ક્ષેત્રે પગભર થવું હોય તો એક માત્ર માર્ગ વધુમાં વધુ નિકાસ કરવાનો છે, આ માટે નિકાસ પ્રોત્સાહન અપાવા
જરૂરી છે, પણ ઠગ અને પિઢારાઓની બનેલી આ સરકારમાં નિકાસ પ્રોત્સાહને પ્રત્યેક નિકાસકારના વ્યકિતગત ધંરણે અપાય છે. એક માલનાં જુદાં જુદાં પ્રકારો પર વિવિધ દરે સબસીડી અપાય છે તથા આયાત પરવાનાં, નિકાસ ઉત્પાદન માટે આયાતી કાચા માલ જેવા રાષ્ટ્રીય સાધનની વહેંચણી માટે વિવિધ ધોરણે અપનાવાય છે; આને કારણે માત્ર ભ્રષ્ટાચાર જન્મે છે અને ખુરશીમાં બેઠેલા અધિકારીઓને અમર્યાદ ધન તથા સત્તા એકત્ર કરવાની તક મળે છે. ઠગ અને પિઢારાઓના આ રાજમાં વ્યકિતગત ધોરણે સાધનની વહેંચણી થતી હોય અને પૈસા તથા રાજકીય વગને પ્રાધાન્ય અપાતું હોય તેવા સંજોગોમાં સમાજવાદ આવવાની આશા રાખી શકાય નહીં.
આ સંજોગોમાં યોગ્ય પ્રકારનાં આયાત અવેજીકરણ તથા નિક સ પ્રોત્સાહનવાળી અને ઓછામાં ઓછો ભ્રષ્ટાચાર સજે તેવી સરળ
નીતિ ઘડવાની આવશ્યકતા છે. આ માટે હું નિકાસ જકાતમાં વધુ ડ્રોબેક આપવા તથા નિકાસ સબસીડીનું ધોરણ સમાન રાખવાનું સૂચવું છું.
આયાત તરફ વળતાં, આપણા આયાત અંકુશે કડાકૂટ વિધિવાળાં, સમયને વ્યય કરનારાં તથા અધિકારી અને ખાનગી વેપારીઓ માટે અનધિકૃત ધન કમાવી આપનારાં છે. આજે એક વેપારી » પાસેથી ઉદ્યોગનો આયાત પરવાને કાળાંબજારમાં ખરીદીને ઉદ્યોગ માટે વાપરી શકે છે, પરિણામે દેશને હૂંડિયામણની ખોટ જાય છે. આપણી રિઝર્વ બેન્ક પણ હૂંડિયામણનું સંચાલન કરવા કાબેલ નથી, અને તેના સંચાલનમાં ઘણા ભ્રષ્ટાચાર ચાલે છે તેથી હું જાહેર ક્ષેત્રમાં વિદેશી હૂંડિયામણની જ અલગ બેન્ક સ્થાપવાનું સૂચવું છું જેમાં સંરક્ષાણ, વિદેશી દેવા, વ્યાજની ચૂકવણી અને અનાજ તથા ખાતર જેવી તાકીદની આયાતના અગ્રતાના ત્રણ ક્ષેત્રો માટે હૂંડિયામણની જોગવાઈ કર્યા બાદ બાકીનું હૂંડિયામણ જેને જોઈએ તેને બજારભાવે વેચવામાં આવે. હૂંડિયામણના સત્તાવાર અને બજાર ભાવ વચ્ચેનો ગાળો બેન્કને નફો હોય. આ રીતે પ્રતિબંધીત આયાતને બાદ કરતાં આયાત પરવાનાની કોઈ જરૂર રહે નહીં. - આપણે કેવું આયોજન અપનાવવું છે, ઊંચા ભાવે કે યોગ્ય ભાવ સપાટીવાળું? તે નક્કી કરી લેવું પડશે; કારણ કે સરકાર એવી આર્થિક નીતિઓ ઘડે છે જેના વડે કાળું નાણું વધુ સર્જાય છે. ભાવ અંકુશ ઈજારાશાહી અને અછતની પરિસ્થિતિ જ સર્જે છે.
ફુગાવે સર્જવા માટે અનાજના ભાવમાં વધારો મુખ્ય કારણભૂત છે; આપણી અન્નનીતિમાં આત્મનિર્ભરતા કે સ્થિરતાનો અભાવ છે. આપણા આયોજનમાં ખેતીવાડીની અવગણના થતી આવી છે, તેને બદલે ખેડૂતને ન્યાય મળે અને વપરાશકારને સ્થિર ભાવે અનાજ મળે તેવી ખેડૂત આધારિત નીતિ ઘડાવી જોઈએ અને કૃષિને પણ અન્ય ક્ષેત્રની સમકક્ષ ગણવી જોઈએ.
અનાજના ભાવે તો ઘણી વાર કૃત્રિમ રીતે ઊંચા રાખવામાં - આવે છે. તેનું ઉદાહરણ ઝોન પ્રથા છે. એક અખંડ દેશને વિવિધ
ઝોનમાં વહેચીને અનાજના પુરાંત તથા ખાધવાળાં વિસ્તારોમાં શા માટે વહેંચી નાખવામાં આવે છે ? ખેડુતોની યાતનામાં વધારો, . ભ્રષ્ટાચારને પ્રોત્સાહન અને પોલીસરાજ પર આધારિત નીતિનું બીજું ઉદાહરણ છે, ઘઉંને વેપાર લઈ લેવાને સરકારને નિર્ણય.
ખરાબ વર્ષ માં ઘઉંને વેપાર લેવાનો નિર્ણય લઈને સરકારને બદનામી - મળી હતી. ખેડૂતોને પોષાઈ ન શકે તેવા પ્રાપ્તિભાવ રાખનાર
સરકારને સફળતા કેવી રીતે મળે? આ નિર્ણય લેતી વેળા સરકાર વહીવટી કે રાજકીય રીતે પણ તૈયાર નહતી.
અન્ન ઉત્પાદનના માર્ગમાં આવતા ખાતર, સિંચાઈનું પાણી જેવાં અવરોધ નિવારવા તથા પ્રાપ્તિ વ્યાપક બનાવવા ‘ફૂડ મ’ની જેવી ચલણી નોટો ચલણમાં મૂકવાનું મેં અગાઉ સૂચવ્યું હતું. આ નોટોની યોજના અમલમાં મુકાતાં અનાજને પુરવઠો અને વહેંચણી પદ્ધતિ વધુ સરળ અને કાર્યક્ષમ બને. આ નેટની મર્યાદિત સંગ્રહ કિંમત હોય અને તે માત્ર ૧ વર્ષ સુધી ચાલી શકે; આ નોટો અન્ય ચલણમાં મુકત રીતે ફેરવી શકાય. આ નોટોની યોજના અમલમાં મુકાય તે અનાજના વધુ સારા ભાવ ઉપજે તથા તેના પુરવઠા અને વહેંચણીના માર્ગમાં અવરોધો નાબૂદ કરે.
અંતમાં, અગ્રતા ક્ષેત્રને યોગ્ય સ્થાન આપે એવું આયોજન અને લાંચ રૂશવતની બદી કે ભ્રષ્ટાચારને ઉત્તેજન ન આપે તથા અર્થતંત્રમાં કાર્યક્ષમતાનું સિંચન કરે એવી નીતિ ઘડવાને હું અનુરોધ કરું છું.
સંકલન : શિરીષ મહેતા