Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 81

તા. ૧૬-૪-૭૫
ભાવઘટાડા માટે ત્રણ કારણે જવાબદાર છે:
(૧) વેતન અને મેઘવારી ભથ્થાના વધારો, ડિવિડન્ડ વ. ખાસ ભૂંડાળમાં જમા કરીને રૂ!, ૩૦૦ કરોડ જેટલાં નાણાં સ્થગિત કરવાનું સરકારનું પગલું. આ રૂા. ૩૦૦ કરોડ ચલણમાં ફરતા રહ્યા હાત તા લગભગ ૮૦ ટકા રકમ અનાજ પાછળ ખર્ચાઈ હાત. પરિણામે અન્નના ભાવા,જે કુલ ભાવસપાટીનું મુખ્ય અંગ છે, ઊંચા રહ્યા હાત.
(૨) ઘઉંના વેપાર ખાનગી ક્ષેત્રને પુન : સોંપવાનું સરકારનું પગલું. ખાનગી ક્ષેત્ર પેાતાનાં ટાંચાં સાધના દ્વારા વ્યવહાર ચલાવે છે, જ્યારે જાહેર ક્ષેત્રે વેપાર ચલાવવા બેન્કધિરાણને વધુ પ્રમાણમાં આશરા લીધા હાત.
શુદ્ધ જીવન
(૩) વિદેશી હૂંડિયામણની અનામતમાં રૂા. ૨૫૦ કરાડનું ગાબડુ, મેં આ બાબત પ્રતિ વડા પ્રધાનનું ધ્યાન દોર્યું હતું કે આપણા ચલણને વિદેશી ચલણમાં ફેરવવાની કેટલાક લોકોની થોડા પ્રમાણમાં અનિચ્છનીય પ્રવૃત્તિ ચાલી રહી છે. આ ઉપરાંત અનાજ અને તેલની આયાતમાં વધુ હૂંડિયામણ ખર્ચાયું હતું.
ઉપરોકત ત્રણે કારણેામાં વેતન અને મેઘવારી ભથ્થા તેમ જ ધિરાણ નિયંત્રણા દ્વારા નાણાં સ્થગિત કરવાનાં પગલાં ભાવ ઉતારવામાંમહત્ત્વના ભાગ ભજવ્યો હતો. જો રૂા. ૩૦૦ કરોડ સ્થગિત કરવાથી 'આટલા પ્રમાણમાં ભાવ ઘટાડી શકાય, તેા સેમી બામ્બલા યેાજનાના અમલ કરીને સરકાર ‘રાતોરાત’ મેાટા પ્રમાણમાં ભાવે ઘટાડીને ચમત્કાર કરી શકે તેમ છે.
લાંબા ગાળે ધીમી ગતિએ ભાવા ઘટાડવા શકિતશાળી પ્રધાનમંડળની જરૂરત છે, જ્યારે ઝડપથી ભાગે ઘટાડવાના પણ વિકલ્પ છે.
સ્થગિત કરેલા નાાના લેાન તરીકે ઉપયોગ કરવાની નાણાંપ્રધાનની હિલચાલ બરાબર નથી. તે પ્રજાના વિશ્વાસના દ્રોહ સમાન પગલું થશે. આ માટે પ્રજાએ સંગઠિત થઈને એને વિરોધ કરવા જોઈએ.
ભારતના અર્થતંત્રમાં અનાજના પુરવઠા ભાવસપાટી નક્કી કરવામાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. સામાન્ય નિયમ અનુસાર પુરવઠા વધુ હાય ત્યારે ભાવા ઘટવા જોઈએ અને પુરવઠા ઓછે! હાય ત્યારે ભાગ વધવા જોઈએ. પરંતુ આપણ' અર્થાતંત્ર આ ાનયમાની વગણના કરી રહ્યું છે. ૧૯૫૦થી ૧૯૭૩ના ૨૩ વર્ષના આંકડા તપાસતાં જોયું કે સારા પાકના વર્ષમાં પણ અનાજના ભાવો તા વધ્યા હતા. આનું અગેાચર કારણ શોધવા મેં પ્રયાસ કર્યા અને એમાંથી જણાયું કે, રૅશનની ૧,૭૦,૦૦૦ દુકાને દેશના માત્ર પ કરાડ માનવીઓને જાહેર વષૅ ચણી દ્વારા અનાજ પૂરું પાડૅ છે; અર્થાત બાકીના ૫૫ કરોડ માનવીઓને મુકત બજારના ભાવે અનાજ મેળવવું પડે છે. આથી જાહેર વહેંચણી વધુ વ્યાપક અને કાર્યક્ષમ બનાવવાથી પણ અનાજના ભાવા ઘટાડી શકાશે.
નાણાં પુરવઠો મર્યાદિત કરવા માટે નાણાં સ્થગિત કરવાનો પગલાંને તે વેળાના આયોજનપ્રધાન ડી. પી. ધરે મહારાષ્ટ્ર ચેમ્બર ઑઑફ કામર્સની બેઠકમાં વિરોધ કર્યો હતા, પણ પ્રધાન ક્યાં અર્થશાસ્ત્રીઓ હોય છે ?
t
[૨] છે. એ. એન. આઝા
આ વ્યાખ્યાનમાળાનો વિષય ભાવેા અને આયોજનને બદલે ‘ભાવા અથવા આયોજન' હાવા જોઈએ; કેમકે સરકારની નીતિ એવી રહી છે જેમાં ભાવે! અને આયોજનનું સંકલન કદી સધાયું નથી અને બન્ને પાસાં અલગ રીતે વર્તી રહ્યાં છે.
ભારતમાં અત્યાર સુધીનું આયોજન સામાજિક અને આર્થિક ઉર્દૂ શે। સિદ્ધ કરવામાં નિષ્ફળ ગયું છે. ચાર વિર્ષિય યોજનાઓ દેશની આમજનતાનું જીવનધોરણ ઊંચું લાવવામાં નિષ્ફળ ગઈ છે અને
૨૪૩
રાષ્ટ્રીય આવકનો વૃદ્ધિદર વર્ષે માંડ ૩ થી ૩.૫ ટકાનો જ રહ્યો છે. સરકારી આંકડા ભલે ૪૦ ટકા પ્રજા ગરીબીની રેખા હેઠળ જીવતી હોવાનું કહેતા હોય, પરંતુ વાસ્તવમાં ૫૦ ટકા કે તેથીય વધુ માનવીઓ ગરીબીની રેખા હેઠળ જીવી રહ્યાં છે. પ્રત્યેક યોજના બાદ પ્રજાની યાતના વધતી રહી છે એ જોતાં હવેનાં વર્ષોમાં આ પ્રમાણ હજી વધશે.
મૂડીવાદી અર્થતંત્રમાં મુકત બજાર દ્વારા ભાવોની યંત્રણા કાર્ય કરે છે, જ્યારે સમાજવાદી અર્થતંત્રમાં ભાવયંત્રણાનો વિક્લ્પ આયોજન છે; કારણ કે આયોજન દ્વારા નિર્ધારિત લક્ષ્યો સિદ્ધ કરીને ભાવાને ચાક્કસ દિશામાં વર્તવાની ફરજ પાડવામાં આવે છે. કોઈ પણ સરકાર સમાજવાદી અર્થતંત્ર અપનાવે ત્યારે સમાજવાદ અને આયોજન બન્નેનું યોગ્ય સંકલન થવું જોઈએ; આથી ઊલટું, આપણા દેશમાં સમાજવાદ અને આયોજન કર્યાંય જુદાં પડી ગયાં છે.
આપણે આયોજન અપનાવ્યું ત્યારથી જાહેર ક્ષેત્ર અને ખાનગી ક્ષેત્રની વ્યાખ્યા અને કામગીરીમાં વારંવાર ફેરફાર થતા આવ્યા છે અને હજી સુધી તેની ચોક્કસ વ્યાખ્યા કે કામગીરી બંધાઈ નથી; પરિણામે આ ક્ષેત્રો દ્વારા સિદ્ધ કરાનાર્ચે આયોજનનાં લક્ષ્યા પણ બદલાતાં રહ્યાં છે.
1
અર્થશાસ્ત્રના સિદ્ધતિા અનુસાર આયોજન દ્વારા ભાવસપાટી નક્કી થવી જોઈએ; પરંતુ અહીં એ પ્રમાણે નથી બનતું. બજારમાં પ્રવર્તતા ભાવાનુ આયોજન પર વર્ચસ છે, તેનું ઉદાહરણ પાંશ્મી યોજના છે. ભાવસપાટીમાં અણધાર્યા ફેરફાર થવાને કારણે પાંચમી યોજનાના કદ અને લક્ષ્યોમાં વારંવાર ફેરફાર કરવા પડયા છે. આ એક અનિચ્છનીય વલણ છે. આયોજનનાં લક્ષ્યો સિદ્ધ કરવા માટે અને એ દ્વારા ભાવસપાટીને કાબૂમાં રાખવા માટે આપણે પુરુષાર્થ કરવા જ પડશે. ભાવની વર્તણૂક આયોજનની અવગણના કરવાનું ચાલુ રાખશે તો આયોજન માત્ર કાગળ પર રહી જશે.
હમણાં આપણું અર્થતંત્ર કુગાવા અને મંદીના ત્રિભેટે (સ્ટેગફ્લેશન) આવી ઊભું છે. આ ક્ષણે પરિસ્થિતિ હલ કરવાનો એકમાત્ર માર્ગ આયોજનની લક્ષ્યાંકો સિદ્ધ કરવાનો છે. જો તેમ નહીં કરાય તો છેલ્લાં બે-ત્રણ વર્ષથી વ્યાપેલા વાર્ષિક ૨૫ ટકાના ફુગાવા આગામી ચાર –પાંચ વર્ષ સુધી એ જ દરે ચાલુ રહેશે અને આયોજન છિનભિન્ન થઈ જશે.
ફુગાવાએ તાજેતરમાં બહુ ઉગ્ર રૂપ ધારણ કર્યું છે. બીજી અને • ત્રીજી પંચવર્ષીય યોજનાઓને ભાવવધારાની ખાસ માઠી અસર થઈ નહોતી, પરંતુ ચોથી યોજનામાં ફુગાવાના ઉગ્ર સ્વરૂપને કારણે લક્ષ્યાંકો પૂરાં કરી શકાયાં નથી અને પાંચમી યોજનાનું ભાવિ પણ ડામાડોળ થઈ ગયું છે.
સરકારી અર્થશાસ્ત્રીઓ આયોજન ઘડતી વેળા અમુક ચોક્કસ સમયના સ્થિર ભાવાને આધારે લક્ષ્યો નક્કી કરે છે અને યોજનાના અમલમાં ભાવા અણધારી રીતે વર્તવા માંડે ત્યારે તેમનાં લક્ષ્યા વિસરાઈ જાય છે કે અધૂરાં રહી જાય છે; આથી યોજના ઘડતી વેળા જ ભાવામાં અમુક હદ સુધી થનારા ફેરફારોના અંદાજને આધારે આગળ વધવું જોઈએ.
ભાવવધારો સર્જવામાં ખાધવાળી નાણાનીતિ પણ મુખ્ય ભાગ ભજવે છે. આપણે અમર્યાદ ખાધવાળી નાણાનીતિ અપનાવી, જેથી ફુગાવા સા અને આયોજન, ભાવવધારા આગળ પાંગળું બની ગયું. ચોથી યોજનામાં ૫ ટકા સાધનો ખાધવાળી નાણાનીતિ દ્વારા ઊભા કરવાનું આયોજકોએ વાર્યું હતું, પરંતુ વાસ્તવમાં તેથી ચારગણા વધુ અર્થાત્ ૧૮ થી ૨૦ ટકાની ખાધ દ્વારા નાણાકીય