Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 80

૨૪૨
બુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૪-૭૫
ગૃહસ્થ ધર્મ :
ભગવાને મુનિધર્મની સ્થાપના બાદ ગૃહસ્વધર્મની વ્યાખ્યા કરી. ભગવાને કહ્યું: ‘ગૃહસ્થ પરિવાર, સમાજ, રાજ્ય આદિ જવાબદારીમાંથી મુકત થઈ શકતો નથી. આમ છતાં યે એ આ અણુવ્રતોનું પાલન કરે
૧. મોટી હિંસાનો ત્યાગ. ૨. મેટા અસત્યનો ત્યાગ. ૩. મેટી ચોરીનો ત્યાગ. ૪. સ્વદાર - સંતોષ. ૫. ઈરછાનું પરિમાણ - પરિગૃહની સોમા. ગૃહસ્થ અણુવ્રતની પુષ્ટિ માટે આ શિક્ષા- વ્રતોને અભ્યાસ કરો
૧. દિશાઓમાં જવાની મર્યાદા કરીને એની બહાર જઈને હિંસાનો ત્યાગ.
૨. સીમા ઉપરાંત વસ્તુઓના ઉપભેગને ત્યાગ. ૩. અનાવશ્યક વસ્તુઓના ઉપભાગને ત્યાગ. ૪. સમતાને અભ્યાસ. ૫. દૈનિક પ્રવૃત્તિની સીમાં, ૬, આત્મપાસના.
૭. ઉપવાસપૂર્વક આત્મપાસના. 'મિથ્યાત્વ, આસકિત અને ભેગના અંધકારથી પીડાતા મનુષ્ય ભગવાનની વાણીમાં સમ્યકત્વ, અનાસકિત અને સંયમને પ્રકાશ જુએ છે. હજારો હજારે માણસો ભગવાનની વાણીને શિરોધાર્ય કરવા માટે ઉધત થઈ ગયા. અન્તર્મુખી દષ્ટિકોણ
ક્રિયાકાંડના પ્રભુત્વને લીધે મૂલ્યાંકનને દષ્ટિકોણ બહિર્મુખી થઈ ગયો હતો. ભગવાને એને બદલવા માટે અંતર્મુખી દષ્ટિકોણ આપ્યો. જનમાનસમાં એવું મૂલ્ય સ્થાપિત થઈ ચૂકયું હતું કે શિર મંડાવેલ શમણ, ઓમકારના જાપ કરતો બ્રાહ્મણ, અરણ્યવાસ કરતે મુનિ, અને કશચીવર ધારણ કરનાર તપસ્વી હોય છે. ભગવાને શ્રમણ, બ્રાહ્મણ, મુનિ અને તપસ્વીના અસ્તિત્વનો અસ્વીકાર કર્યો નહિ, પણ એના માનદડોને સ્વીકાર કર્યો નહિ. ભગવાને કહ્યું, ‘માથું મૂંડાવવા માત્રથી કોઈ શ્રમણ નથી થતો. ઓમકારનો જાપ કરવા માત્રથી બ્રાહ્મણ થવાનું નથી. અરાગ્યવાસ કરવા માત્રથી કોઈ મુનિ નથી થતું અને કુશચીવર ધારણ કરવાથી કોઈ તપસ્વી નથી થતું. આને માનદંડ તો સમતા, બ્રહ્મચર્ય, જ્ઞાન અને તપ છે. સમતાની સાધના કરવાવાળા શ્રમણ, બ્રહ્મચર્યની સાધના કરવાવાળ બ્રાહ્મણ, જ્ઞાનની આરાધના કરતે મુનિ અને તપની આરાધના કરનાર તપસ્વી હોય છે. માનવીય એકતા :
ભગવાને જતિવાદને તાત્ત્વિક નથી માન્યો. એમણે કહ્યું: “મનુ ધ્યકર્મ (આચારવ્યવહાર) થી બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શુદ્ર બને છે. વર્ણવ્યવસ્થા મનુષ્ય કૃત છે. આ ઈશ્વરીય વ્યવસ્થા નથી. આત્મા એ જ પરમાત્મા :
માણસ પોતે જ પોતાના ભાગ્યાનો વિધાતા છે. સુખ - દુ:ખને કર્તા પણ એ સ્વર્ય જ છે. એ ઈશ્વરી સત્તાથી સંચાલિત નથી. આત્મા જ પરમાત્મા છે. એનાથી ભિન્ન કોઈ ઈશ્વર નથી. એ સાધના દ્વારા કર્મમુકત થઈને ઈશ્વર બને છે. ભગવાને પોતાની અનુભવવાણીથી વ્યકિત વ્યકિતમાં સૂતેલા પરમાત્માને જગાડયો. પુરુષાર્થ :
અકર્મણ્યતા અને આળસના રોગનો ભોગ બનેલી જનતાને ભગવાને પુરુષાર્થની પ્રેરણા આપી. ભગવાને કહ્યું: “પુરુષ! તું પરાક્રમ કર. જે મનુષ્ય પોતાની શકિતઓને ઉપયોગ નથી કરતો એ પિતાની દૈવી સંપત્તિના ઉપભોગથી વંચિત રહે છે. | ‘જયાં સુધી વૃદ્ધાવસ્થા ન આવે ત્યાં સુધી રોગનું આક્રમણ ન થાય, ઈન્દ્રિય ક્ષણ ન થાય. ત્યાં સુધી સંયમની સાધનામાં પરાક્રમ કરો.' ભગવાને ભાગ્યવાદને અસ્વીકાર નથી કર્યો, પણ 'પુરુષાર્થથી વિમુખ જનતાને ભાગ્યવાદની પકડમાંથી મુકત કરી. ભગવાનની વાણમાં સમન્વયની ધારા પ્રવાહિત થઈ. એમાં એકલા ભાગ્યનું સ્થાન નથી, એકલા પુરુષાર્થ સ્થાન નથી. ભાગ્ય અને પુરુષાર્થ બંનેને સંયોગ એ જ એ ધારાનો પ્રવાહ છે.
આ પ્રવાહે ભારતીય જનતાને ચમત્કાર, અકર્મણ્યતા અને પ્રમાદમાંથી મુકત કરીને એનામાં યથાર્થતા, પૌરષ અને જાગૃતિનું રસસિંચન કર્યું. એનાથી ભારતીય આત્મા પુલકિત થઈ ગયો.
| વસંત વ્યાખ્યાનમાળા: ભાવે
અને આજન શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે પ્રતિવર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ તા.૭મી એપ્રિલથી તા. ૧૦ મી એપ્રિલ સુધી તાતા એડિટોરિયમમાં વસંત વ્યાખ્યાનમાળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. છેલ્લા છ વર્ષથી ચાલતી આ વસંત વ્યાખ્યાનમાળા ઉત્તરોત્તર લોકપ્રિય બની છે અને આ વ્યાખ્યાનમાળામાં શ્રેતાઓ પણ અભ્યાસ દષ્ટિથી આવે છે. ચારે ય દિવસ હૈલ શ્રેતાઓથી ભરેલે રહે એ પ્રતીતિ કરાવે છે કે શાતા હવે અર્થશાસ્ત્ર જેવા ગંભીર વિષયને પણ સમજવા ઉત્સુક છે.
આ વર્ષે દેશની આર્થિક પરિસ્થિતિને દષ્ટિમાં રાખીને વ્યાખ્યાનમાળાને વિષય રાખવામાં આવ્યો હતે; “ભા અને આયેજન ” અને આ વિષય ઉપર પ્રવચન કરવા દેશના ખ્યાતનામ અર્થશાસ્ત્રીઓને નિમંત્રવામાં આવ્યા હતા.
ડૉ. મિન્હાસ દિલ્હીથી આવ્યા હતા. જ્યારે બાકીના ત્રણ વકતાઓ ડૅ. બ્રહ્માનંદ, પે, એઝા અને ડે. મેરા સ્થાનિક હતા. ચારેય વકતાઓએ તપતાની જુદી અને આગવી દષ્ટિથી પ્રસ્તુત વિષય ઉપર પોતાના વિચારો વ્યકત કર્યા હતા.
આ વર્ષે વસંત વ્યાખ્યાનમાળાનું પ્રમુખસ્થાન “કેમર્સના તંત્રી શ્રી વાડીલાલ ડગલીએ શોભાવ્યું હતું. દરેક વકતવ્યને અંતે તેઓનું સુંદર સમાપન રહેતું હતું. સંઘના પ્રમુખ શ્રી ચીમનભાઈએ શ્રી વાડીલાલભાઈને આવકાર આપ્યું હતું અને વ્યાખ્યાનમાળાને અંતે એમને તેમ જ શ્રેતાઓને આભાર માન્યો હતો.
શ્રી શિરીષ મહેતાએ તૈયાર કરી આપેલ વસંત વ્યાખ્યાનક માળાના ચારેય વ્યાખ્યાનેની ટૂંકી નોંધો નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે.
મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ,
[૧] 3. પી. આર. બ્રહ્માનંદ નાણી પુરવઠામાં ગયા વર્ષે જે પંદર ટકાને વધારે થયા હતા ' એ ઘટીને આ વર્ષે નવ ટકાને થયો એ સરકારની મહત્ત્વની સિદ્ધિ
ગણાવી શકાય તેમ છે. ફુગાવાનાં વલણને અંકુશમાં લેવા માટે સરકારે લીધેલા પગલાંની અર્થતંત્ર પર ચોક્કસ અસર પડી છે.
માર્ચ ૧૯૭૪-૭૫માં નાણાં પુરવઠાને વિકાસદર ૯ ટકા હતો, જે તેના આગલા વર્ષ દરમ્યાન ૧૫ ટકા રહ્યો હતો. આગલાં વર્ષોમાં સરેરાશ ૩૦ ટકાના ફુગાવાની વૃદ્ધિના કપરા કાળમાં પ્રજાને નજીકના ભાવિમાં ભાવઘટાડો જોવા મળશે, એવી સુખદ ક૯૫ના કોઈ અર્થશાસ્ત્રીએ કરી નહોતી. ભાવની આ અણધારી વલણ ની મને પણ કલ્પના નહતી એ વાતને મારે સ્વીકાર કરવો જોઈએ. નાણાં પુરવઠાને વધારે ૯ ટકા પર મર્યાદિત રાખવાથી ભાવો આટલા પ્રમાણમાં ઊતર્યા, પરંતુ જે અર્થશાસ્ત્રીઓએ સૂચવ્યા મુજબ ૫ ટકા પર તે લવાયો હોત તો ભાવ વધુ નીચા જાત. આમ છતાં, વિશ્વવ્યાપી ફુગાવાની દલીલ પડતી મૂકીને સરકારે નાણાંનું સંકોચન કરવાના અર્થશાસ્ત્રીઓના સૂચનને સીધે નહીં તો આડકતરો અમલ કર્યો એ આનંદની વાત છે.
ભાવઘટાડાથી ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનને માઠી અસર પહોંચવાનો ભય વજૂદ વગરને છે. વ્યાજના દર વધુ ઊંચા લઈ જવા જોઈએ એટલું જ નહીં, અર્થતંત્રની સ્થિરતા માટે સંકુચિત નાણાં વિકાસની નીતિને આયોજનનું મુખ્ય અંગ બનાવીને જાહેર તેમ જ ખાનગી કોત્ર દ્વારા બેન્કધિરાણ ઓછું લેવાય અને નાણાંકીય શિરસ્તનું પાલન થાય, એની પણ આવશ્યકતા છે.