Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 78

૨૪૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
મેરારજીભાઇના ઉપવાસ
... મૈારારજીભાઈના અનશનના અંત આવતા રાહતને અનુભવ થશે. સરકારે ૭મી જૂન આસપાસ ગુજરાતમાં ચૂંટણીઓ યોજવાના નિર્ણય જાહેર કર્યો છે. આ નિર્ણયને ઉદારતા કહેવી, શરણાગતિ કહેવી કે વ્યવહારુ ડહાપણ ગણવું એ દરેકના અભિપ્રાયને વિષય છે. વહેલી ચૂંટણી કરવામાં શાસક પક્ષને ગેરલાભ થાય તેનાં કરતાં મેરારજીભાઈને કાંઈ કજારજા થાય તેમાં વધારે જોખમ છે એવી ગણતરી હશે . ઈન્દિરા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, ચૂંટણી ચૈામાસા પછી કરવાના નિર્ણયમાં કોઈ સિદ્ધાંતના પ્રશ્ન ન હતા અથવા રાજકીય હેતુ ન હતા. દુષ્કાળની પરિસ્થિતિ લામાં લઈ ગુજરાતની પ્રજાના હિતમાં નિર્ણય લીધા હતા. પણ એક બુઝર્ગ નેતા અને આગેવાન સ્વાતંત્ર્ય સૈનિકના જાન બચાવ વધારે જરૂરનું હાઈ આ નિર્ણય બદલ્યા છે. વિશેષમાં કહ્યું છે કે સરકાર ઉપર આવા દબાણ વખતે - વખત લાવવામાં આવે તે અયોગ્ય છે. મેરારજીભાઈની આત્મકથાની યાદ આપી ઈન્દિરા ગાંધીએ કહ્યું છે કે, ગૅરારજીભાઈ પેાતે આવા દબાણના વિરોધી રહ્યા છે અને વશ ન થાય. તાકીદની પરિ સ્થિતિના અંત લાવવાની ના પાડી છે અને મેરારજીભાઈએ તે સ્વીકાર્યું છે.
ચૂંટણી ચાર મહિના વહેલી થાય કે મેાડી તેમાં કોઈ ગૃહન નૈતિક પ્રશ્ન સમાયેલ ન હતા, જેથી અનશન કરવા પડે. ફેબ્રુઆરી મહિનામાં ચૂંટણી કરવી જોઈતી હતી અને થઈ શકત. તેમન. કરવામાં શાસક પક્ષના લાભાલાભના વિચાર કદાચ કારણભૂત હોય. ચૂંટણી વહેલી કરાવવાની સરકારને ફરજ પાડવામાં શાસક પક્ષને હરાવવાની આ શ્રષ્ઠ તક છે, એ વિચાર હોવા રાંભવ છે. ચૂંટણી વહેલી મેાડી થાય તેમાં કોઈ રાજકીય પક્ષને લાભહાનિને સંભવ છે. પ્રજાકીય સરકાર હોય તે દુષ્કાળમાં પ્રજાને વધારે રાહત મળે એ શકય છે. હવે ચૂંટણી થશે અને પ્રજાકીય સરકાર સત્તા ઉપર આવશે ત્યાં સુધીમાં દુષ્કાળની ભીંસને સમય ઘણા ખરો પુરો થયા હશે. સરકારે ફેબ્રુઆરીમાં ચૂંટણી ન કરી ત્યારે પ્રજાને ખરી રાહત આપવા પ્રજાકીય ધેારણે દુષ્કાળ રાહતનું કામ મેટા પાયા ઉપર ઉપાડી લેવું જોઈતું હતું અને તેમાં મેરારજીભાઈએ આગેવાની લીધી હાત, તા પ્રજાની મેાટી સેવા થાત.
ચૂંટણી વહેલી થઈ તેથી રાજકીય પક્ષા આનંદ અનુભવશે એવું નથી. પ્રજાને બહુ લાભ થઈ જશે કે લોકશાહીનો વિજય થયો એવું પણ નથી. સંભવ છે કે બધા રાજકીય પક્ષની મૂંઝવણ હવે શરૂ થાય છે. ચૂંટણીના પરિણામે પ્રજાને સ્થિર અને સ્વચ્છ રાજતંત્ર ન મળે તો પ્રજાની મૂંઝવણ શરૂ થશે. નનિર્માણ અને સંઘર્ષ સમિતિએ આંદોલનને વેગ આપવા શરૂ કર્યો હતો. આ નિર્ણયથી ઇન્દિરા ગાંધીએ ગુજરાતમાં આંદોલન માટે કારણ રહેવા દીધું નથી. હવે લાયક અને પ્રમાણિક જનતા ઉમેદવારો કેટલા મેળવે છે તે જોવાનું રહે છે. વિરોધી રાજકીય પક્ષામાં એકતા થવાના સંભવ દેખાતો નથી. સંસ્થા કોંગ્રેસે કોઈ સાથે જોડાણ કરવાનો ઈનકાર કર્યો છે. ચીમનભાઈ પટેલ પોતાના જૂથના અલગ મોરચે ચાલુ રાખશે. શાસક પક્ષ પણ ગુજરાતમાં સંગઠિત નથી.
ચૂંટણી વહેલી કરવા મારારજીભાઈ સરકારને ફરજ પાડી શક્યા. જયપ્રકાશે આને નૈતિક બળાના અને લોકશાહીનો વિજય લેખાવ્યો છે. આ વિજયને ખરેખર સાર્થક કરવા હોય તો ઘણું કરવાનું રહે છે. ચૂંટણીના પરિણામની આનુરતાપૂર્વક રાહ જોઈએ. મૃતદેહ વિસર્જનના ોષ્ઠ માર્ગ
થોડા દિવસ પહેલા ઈન્ડીઅન એકસપ્રેસમાં એક નોંધ હતી. ગોરેગાંવમાં કોઈ ગરીબ ક્રિશ્ચિયનનું અવસાન થયું. ત્યાંના ક્રિશ્ચિયન
તા. ૧૬-૪-૭૫
કબ્રસ્તાનમાં લઈ ગયા પણ ત્યાં જગ્યા ન હતી. છેવટ સાયન લઈ જઈ કયાંક દફ્ન કર્યું. આ બનાવ ઉપરથી તે લેખકે પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કર્યો છે કે મૃતદેહ વિસર્જનનો કોષ્ઠ માર્ગ શું? માટા શહેરોમાં જ્યાં જીવતા માણસને રહેવા જગ્યા મળતી નથી ત્યાં મૃત દેહાએ કીંમતી જગ્યા શા માટે રોકવી? પ્રશ્નનું આ એક પાસું છે, પણ મૃતદેહ વિસર્જનનો પ્રશ્ન મુખ્યત્વે ધાર્મિક માન્યતા અને લાગણીના છે.
ક્રિશ્ચિયના એમ માને છે કે કયામતને દિવસે બધા મૃતાત્મા સજીવન થાય છે અને તેમના ન્યાય થાય છે. એટલે મૃતદેહને જાળવી રાખવા જોઈએ. મૃતદેહને દફન કરે તો પણ માટીમાં મળી જાય છે એ જાણીતું હાવા છતાં આ રિવાજ રહે છે. ઈશિયન મૃતદેહને જાળવી રાખવાની કળા વધારે સારી રીતે જાણતા. સેકડો વર્ષ પછી આવા મૃતદેહા – ખાસ કરી રાજાઓના મળ્યા ત્યારે સારી સ્થિતિમાં હતા. મૃતદેહ સાથે ખૂબ જર—ઝવેરાત પણ હતું. એમ કહેવાય છે કે રાજવી વંશમાં વ્યકિત જન્મે ત્યારથી તેની કબર બંધાવવી શરૂ થાય. તેની પછવાડે લાખો રૂપિયાનો ખર્ચ થાય. ખ્રિસ્તી કે ઇસ્લામ ધર્મમાં પુનર્જન્મ, કર્મ બન્ધન અને જન્મમરણના ફેરામાંથી મુકિત, એવી માન્યતા નથી.
હિન્દુઓ મૃત દેહને અગ્નિસંસ્કાર કરે છે. તેમાં આ માન્યતા મુખ્ય કારણ છે. આત્મા દેહને ઊડી જાય પછી તેની સાથે તેને કોઈ સંબંધ રહેતો નથી, રાખવા નહિ. દેહનું કોઈ એવું સ્મૃતિચિહન પણ ન રાખવું કે જેમાં તેની વાસના રહી જાય. સગા સંબંધીઓ સાથે પણ સર્વ સંબંધ વિચ્છેદ કરવો. ત્યાં પણ કાંઈ વાસના રહેવા ન દેવી. કર્મસંયોગે પરસ્પરનું મિલન થયું. તેમાં બંધાઈ ન રહેવું. સંબંધીઓએ પણ દેહ છેડી જતા આત્માને કોઈ પ્રકારે બાંધવા નહિ. એટલે તેનું સ્મૃતિચિહ્ન રાખવું નહિ. પંચમહાભૂતના દેહ પંચમહાભૂતમાં મળી જાય અને તેનું સંપૂર્ણ વિસજૈન થાય એમાં જ આત્માનું ોય છે. એની જે ગતિ થવી લખી હોય તેમાં કોઈ અવરોધ ઉભા ન કરવો. સામાજિક, આર્થિક, સ્વછતા વગેરે દષ્ટિએ પણ મૃતદેહના અગ્નિસંસ્કાર તેના વિસર્જનનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે.
મારી થોડી અંગત વાત કરુ તો અસ્થાને નહિ ગણાય. હું દાઢ વર્ષના હતા ત્યારે મારી માતા ગુજરી ગઈ. એમ કહેવાય છે કે મારામાં એના જીવ રહી ગયા એટલે મારી બીજી માતાનાં દેહમાં તેનો જીવ આવતા. મારી બીજી માતા અત્યંત ધાર્મિક વૃત્તિની છે. આવું એને ગમતું નહિ પણ તે નિરૂપાય હતી. પછી ગોખલા કરી મારી માતાને ‘ગૃહ ' આપ્યું, પણ વખતોવખત મારી બીજી માતા શરીરમાં આવતા. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી હવે બંધ થયું છે. હું સમજણા થયો ત્યારથી મારી બીજી માતાના શરીરમાં મારી બા આવે તો હું તેને કહેતા કે મારામાં જીવ ન રાખવા અને પેાતાના આત્માનું કલ્યાણ કરવું. આવું કહું ત્યારે તેને ખોટું લાગતું અને ખૂબ રડે (એટલે કે મારી બીજી માતા રડે.) હું દઢપણે માનતા કે મારી માતાને આવી વાસનામાંથી મુકત કરવી જોઈએ. આ સાથે કેટલીક ચમત્કારિક વાતો પણ સંકળાયેલી છે, જે હું માનતા નથી પણ જેને ખુલાસા મને મળતા નથી. અશરિરી આત્મા કોઈક સ્વરૂપે વસે છેફ્રે છે. આપણી સાથે સંબંધ રાખે છે એવું અનુમાન કરવું પડે એવા અનુભવ મને થયા છે.
મારી પત્નીનું અવસાન થયું ત્યારે પરંપરાગત રીતે અગ્નિસંસ્કાર કરવાનો મેં આગ્રહ રાખ્યો હતો. રામનારાયણ પાઠકની એક કાવ્ય પંકિતની મારા મન ઉપર અસર છે.
“મળ્યા તુજ સમીપ અગ્નિ, તુજ સમીપ છૂટા થયા.’ ચીમનલાલ ચકુભાઈ
૧૪-૪-૭૫