Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 70

પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૩૨
તા. ૧-૪-૭૫
વળી વરસને અંતે પોતાની જરૂરિયાત કરતાં જે કાંઈ વધારાનાં નાણાં બચે તેનું તેઓ દાન કરી દેતા, એવા એ અપરિગ્રહી હતા. આવા અસામાન્ય માનવીનું સરકારદરબારમાં કશું સન્માન થયું નથી એ એક મોટા આશ્ચર્યની વાત છે. અલબત્ત, તેમણે આવા માનની કદી પરવા કરી જ નહતી એ પણ એટલું જ સાચું છે.
દાદાના શિષ્ય અને તેમની વિનતિ ઉપરથી જ દાદા ડાકુએાની સાથે જેલમાં એક અઠવાડિયું રહ્યા હતા અને એક નવો પ્રયોગ યશવી કરી બતાવ્યો હતો.
શિક્ષણકાર્યની સાથે સાથે તેઓ ભૂદાન ચળવળમાં પણ જોડાયા હતા અને વિનોબાજીની સાથે સેકડો માઈલની પદયાત્રા પણ તેમણે કરી હતી. હજી હમણાં સુધી ગીતાઈ’ પર પ્રવચન કરવા તેઓ ગામેગામ ફરતા હતા.
દાદાએ લેખન-વાચન-મનન પારાવાર કર્યું છે. મળસ્કે સાડા ત્રણ વાગે તેઓ ઊઠતા તે રાત્રે નવ વાગ્યા સુધી કાર્યરત રહેતા. તેમણે સંસ્કૃત, મરાઠી, હિન્દી અને અંગ્રેજી એ ચાર ભાષામાં લખેલાં નાના-મોટાં પુસ્તકોની સંખ્યા સે ઉપરની થાય છે. આમાંનાં ઘણાખરાં લખાણ સંશોધનાત્મક છે. પાંચ-છ પુસ્તકો તે જુદી જુદી યુનિવર્સિટીઓમાં તેમણે કરેલાં પ્રવચનોનાં છે. ઉપરોકત ચાર ભાષાઓ ઉપર તો એમનું પ્રભુત્વ હતું. પરંતુ ઉર્દૂ, ફારસી, પાલી, હિલ્સ અને ફ્રેન્ચ ભાષાઓનું પણ તેમને સુંદર શાન હતું. તેમણે લખેલાં પુસ્તકમાં નીચેનાં ઉલ્લેખનીય છે: (૧) આપણે મહાભારત પૂર્વ રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસ, (૨) ક્વેદ સૂકત વિકારા, (૩) વેદવિદ્યા, (૪) કર્મયોગ, (૫) વેદકાલીન સંસ્કૃતિનું દર્શન અને (૬) હમારી આંખે.
થોડા સમય પહેલાં કરુક્ષેત્રમાં પ્રાગ્યભાષા પરિષદનું ૨૬મું અધિવેશન ભરાયું હતું તેમાં દાદાને આગ્રહપૂર્વક લઈ જવામાં આવ્યા હતા અને ત્યાં તેમણે ઉપસંહારનું પ્રવચન સંસ્કૃતમાં કર્યું હતું. મરતી વખતે તેઓ અથર્વવેદના કૌશિકસૂત્ર અંગે સંશોધન કરી રહ્યા હતા. કૌશિકસૂત્ર પરના દારિલના ભાગની એકમાત્ર પ્રત જર્મનીના યુબિજન ખાતેના પુસ્તકાલયમાં છે એવી એમને ખબર પડતાં એમણે એની ફોટોકોપી મેટા ખર્ચે કરાવી મગાવી હતી અને એના ઉપર તેઓ છેલ્લાં કેટલાક વર્ષથી સંશોધન કરી રહ્યા હતા. એ સંશોધનના નિચોડરૂપે એક પુસ્તક તે પ્રસિદ્ધ થયું છે પણ એ તો એક ભાગ જ છે. બાકીનું કામ પૂનાનું વૈદિક સંશોધન મંડળ પૂરું કરશે એવી આશા રાખીએ,
સામવેદ અને સંગીત એ એમના પ્રિય વિપ. આ બન્ને અંગે તેમણે ખૂબ અભ્યાસ કર્યો. એ અભ્યાસની પુરવણીરૂપે તેમણે પાશ્ચાત્ય સંગીતને અભ્યાસ કર્યો અને તેમાંથી એમને જણાવ્યું કે હંગેરિયન સંગીતની સ્વરસંગતિ અને સામાનની સ્વરસંગતિ વચ્ચે ખૂબ જ મેળ છે. આના ઉપરથી વેદનું મૂળ સ્થાન આર્કટિક-ધ્રુવ પ્રદેશ છે એવા લોકમાન્ય ટિળકના મંતવ્યને ટેકો મળે છે એમ તેઓ માનતા. આ વિષય પર પણ એક પુસ્તક લખવાનો તેમને વિચાર હતા, પણ તેમના મનની મનમાં રહી ગઈ.
દાદાએ આયુષ્યભરમાં કોઈની પાસે કદી કોઈ પ્રકારની યાચના કરી હતી. ગ્વાલિયરનશ એમને આવતા જોતા તે સિહાસન ઉપરથી ઊઠીને એમને પ્રણિપાત કરતા. દાદા કહે તે પૂર્વ દિશા માનનારા ગ્વાલિયરનæ પાસે દાદાએ અનેક શિક્ષણ સંસ્થા
ને લાખો રૂપિયા અપાવ્યા છે. પણ આને અહંકાર તેમણે કદી સેવ્યો નહોતો. “આ મારુ” એવી લાગણી પણ એમણે કદી સેવી નહોતી. તેમણે વિદ્યાદાન છૂટે હાથે કર્યું હતું. પરંતુ એ માટે તેમણે કશા બદલાની અપેક્ષા રાખી નહોતી. તેઓ જાણે ગીતાએ વર્ણવેલા નિષ્કામ કર્મયોગીની જીવતી જાગતી મૂર્તિ હતા. બે વખતનું સાદું ભોજન, બે ખાદીનાં ધોતિયાં અને બે ખાદીની કફની, અને એક ઉપરણું - એ સિવાય આખા વર્ષમાં તેમને બીજું કશું જોઈતું નહિ.
પણ સરકાર દ્વારા થયેલી તેમની ઉપેક્ષા છતાં એમના સંપર્કમાં આવનારાઓએ તે એમને પોતાના પ્રેમથી હમેશ નવાજ્યા છે. દાદા પૂનાથી મુંબઈ આવ્યા હોય અને પાછા જવાના હોય તે બોરીબંદર પરને મુખ્ય ટી. ટી. અને હમાલ પણ એમને આદરપૂર્વક જઈને સુખરૂપ બેસાડી આવે. એમના સ્ત્રીશિક્ષાણના કાર્ય દરમિયાન જે અનેક કન્યાઓ એમના હાથ હેઠળથી ભણી ગઈ હતી એ બધી દાદાને પિતાને ઘેર બોલાવે, પોતાનાં બાળબચ્ચાંને એમને ચરણે ધરે અને પ્રેમથી દિવસ સુધી એમની આગતાસ્વાગતા કરે. દાદાને આનાથી વધારે બીજું કશું જોઈતું નહોતું.
છેલ્લાં બેએક વર્ષથી દાદા ઉદાસ રહેતા હતા. એમનો એકનો એક દીકરો મરણ પામ્યા ત્યારે એમનું મન જરા અરવસ્થ થઈ ગયું હતું, પણ વેદના એ પંડિતે તરત જ મનને કાબૂમાં લઈ લીધું હતું. છતાં તેમના મનમાં વિચાર તે આવ્યા જ કરતા હતા કે દીર્ધાયુષ્ય એ શાપ છે કે વરદાન? આ શીર્ષક હેઠળ તેમણે એક લેખ લખીને મનને શાંત કર્યું હતું, પરનું કદાચ આ વિચાખાએ જ એમની જીવનદેરી થોડી ટૂંકાવી હોય તો એ જરૂર બનવાજોગ છે.
- મનુભાઈ મહેતા -(“ મહારાષ્ટ્ર ટાઈમ્સ'માં પ્રસિદ્ધ થયેલા શ્રી. વી. વી. ગોખલેના એક લેખને આધારે ).
તમે
આ....?
તમે મારા દેશની આ શી દશા કરી છે? તમે મારી ધરતીના એવા શા કટકા કર્યા કે ઉત્તરને એક માણસ દક્ષિણના માણસને જોઈ ઘૂરકે છે અને એક બંગાળી બાબુ બિહારી મજદૂરને જોઈ ખંધું હસી લે છે? તમે મારા ભાંડુને શરાબ અને લેટરીનું એવું કેવું અફીણ ચખાડયું કે અસુરી નિદ્રાના કીચડને સ્વર્ગ માની એ લોકો આનંદથી આળોટી રહ્યાં છે? ફાટું ફાટું થતાં શહેરોમાં મહાકાય ઓફિસે ઊભી કરી તમે એક એક માણસને વહેંતિ બનાવી દીધા. અને ગામના કાચી ઉંમરના એક છોકરીને પણ
સ્મગ્લિગ’ને જદૂ શીખવી દીધે! તમને ખ્યાલ પણ કયાંથી હેય – એક પ્રમાણિક માણસને તમે ઘરને ખૂણે રોજ રાતે બંધ બારણે રોતે કર્યો છે! કહો: તમે મારી માની આ શી દશા કરી છે?
-વિપિન પરીખ