________________
૧૮૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૨-૭૫
- -
-
-
પર
મિ જનતા ઉમેદવાર ગુજરાતમાં ચૂંટણી કયારે થશે તે હજી નક્કી નથી. પણ ટૂંક શકે તેવા જનતા ઉમેદવારોને વિજય અપાવવા નિર્ણય કર્યો છે. સમયમાં ચૂંટણી થશે એ ધોરણે રાજકીય પક્ષે તૈયારી કરી રહ્યા છે. આનો અર્થ એમ સમજવો કે જનતા ઉમેદવારો બહુમતિમાં ચૂંટી, કેટલાક લોકો હજી એમ માને છે કે ચૂંટણી નહિ થાય અથવા વિધાન રાજતંત્ર રચે એવી કલ્પના કે શક્યતા નથી પણ કેટલાક લાયક સભાની ચૂંટણી લોકસભાની ચૂંટણી સાથે જ થશે. મોરારજીભાઈએ માણસે લોકશાહી પ્રહરી તરીકે હોય તે સારું એટલી જ કલ્પના છે? જાહેર કર્યું છે કે ચૂંટણી મુલતવી રાખવામાં આવશે તે સત્યાગ્રહી તે પછી નવું સ્વચ્છ તંત્ર કેમ આવે? કરવો પડશે. હું પણ માનું છું કે ચૂંટણી મુલતવી રહેવી ન જોઈએ. નિવેદનમાં વિશેષ જણાવ્યું છે કે દેશ કટોકટીમાં ફસાયા છે ગુજરાતમાં દુષ્કાળ છે. રાષ્ટ્રપતિ શાસનને કારણે દુષ્કાળને પહોંચી તેના મૂળમાં કેન્દ્ર સરકારની મૂલગત ગલત દષ્ટિ, ગેરનીતિ-રીતિ, વળવા જે ખંત અને લાગણીથી કામ થવું જોઈએ તે નથી થતું અને તથા ભ્રષ્ટ વહીવટ જવાબદાર છે, દેશ બે મોરચે વહેંચાઈ ગયો છે, નહિ થાય એવું લોકોને લાગે છે. મને પણ દુષ્કાળ રાહતના એક બાજુ, ભ્રષ્ટ અને આપખુદ શાસન અને તેને મળતિય સામ્યકામને જે થોડો અનુભવ છે તે ઉપરથી એમ લાગે છે કે અમલ- વાદી (સી. પી. આઈ. ) પક્ષ અને બીજી બાજુ જયપ્રકાશજીની દારો, ગમે તેટલી ભાવના હોય તે પણ, કેન્દ્ર ઉપર એટલું દબાણ માર્ગદર્શન નીચેના લોકઆંદોલનના વિજય માટે મથનારાઓ; ટૂંકમાં લાવી શકે નહિ અને પ્રજાને દાદ-ફરિયાદ રજૂ કરવાની એટલી સરકારેં મંચ સામે જનતાને મર. આમાં જયપ્રકાશજીની તક મળે નહિ. બે વર્ષ પહેલા દુષ્કાળ હતો ત્યારે ઘનશ્યામભાઈની લોકનીતિને વિજય ઇચ્છનારા સૌ પક્ષોનો સમાવેશ થાય છે ત્યાર સરકારે જે સરસ કામ કર્યું, તેનાં કરતાં આ વર્ષે વધારે વિકટ દુષ્કાળ પછી નિવેદનમાં કેટલાક નક્કર સૂચનો કર્યા છે જે આ પ્રમાણે છે : હોવા છતાં, કામ બહુ ઢીલું અને જીવ વિનાનું છે. ગવર્નર અથવા ૧. જનતાએ ઊભા કરેલે ઉમેદવાર ઊભે રહે ત્યાં જનતાએ તેમના સલાહકારોની ટીકા કરવા આ નથી લખતા.
અને જનતા મોરચામાં જોડાયેલ પક્ષોએ પોતાની બધી ગુજરાતના આંદોલને વિધાનસભા વિસર્જન કરાવી એક શકિત લગાડીને તેને વિજય અપાવવાને ધર્મ અદા કરવા જોઈએ. સિદ્ધિ” પ્રાપ્ત કરી અને ક્રાન્તિ નો માર્ગ બતાવ્ય; હવે ચૂંટણી ૨. જ્યાં જનતા ઉમેદવાર ઊભે ન હોય અને જનતા મોરથવાની છે ત્યારે આ નવા માર્ગને સાર્થક બનાવવાની તક આવી ચામાં માનનારા પક્ષોને પ્રતિનિધિ ઊભે હોય, ત્યાં તેણે પણ પ્રજાના છે. તાજેતરમાં શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણે ગુજરાતના પ્રવાસ અપેક્ષિત ધારણાને સ્વીકાર કરેલો હોવો જોઈએ અને લોકોએ તેને કર્યો ત્યારે સ્વાભાવિક એવી માન્યતા હતી, કે તેઓ માર્ગદર્શન જીતાડવા માટે પોતાની બધી શકિત કામે લગાડવી જોઈએ. આપશે, આગેવાની લેશે, અને એમનાં આંદોલનનું ધ્યેય પ્રાપ્ત ૩. જ્યાં જનતા ઉમેદાવાર ઉભું ન હોય ત્યાં જનતા કરવાની તક આવી છે ત્યારે તેને આવકારશે. પણ તેમણે તે જાહેર મરચામાં માનનારા પક્ષોએ અંદર અંદર સમજીને પરસ્પરનું બળ કર્યું કે ગુજરાતની ચૂંટણી સાથે તેમને કાંઈ સંબંધ નથી. કોઈ માર્ગ- તૂટે નહિ એ રીતને ચૂંટણી ભૂહ ગોઠવવો જોઈએ. દર્શન આપવાને બદલે, તેમની સૂચના પ્રમાણે વિધાનસભાના વિસર્જન આવા વ્યુહાત્મક મુદ્દાઓને અમલ કરવામાં સમસ્ત પ્રજા અને પછી, એક વર્ષ કોલેજો છોડી નવનિર્માણનું કામ કરવાનું હતું સંબંધિત પક્ષે બેકાળજી રહેશે તે તેને લાભ “શાસક પક્ષ ” તે વિદ્યાર્થીઓએ ન કર્યું તે માટે તેમને ઠપકો આપ્યો. ઈન્દિરા ને જ જવાનો છે. તેથી ભ્રષ્ટાચારી શાસન સામે સ્વચ્છ શાસનની ગાંધીને પડકાર બિહાર પૂરતો જ તેમણે ઝીલ્યો છે એમ કહી તક પ્રાપ્ત થઈ છે તેમાં સૌ પોતાની ફરજ બજાવશે એવી આકાંક્ષા ગુજરાતની ચૂંટણી માટે હાથ ધોઈ નાંખ્યા. આ વલણ વ્યકત કરી છે. કાંઈક વિચિત્ર લાગે છે, પણ તેની ચર્ચા નિરર્થક છે. આ નિવેદન ઉપરથી કેટલાક મુદ્દાઓ ફલિત થાય પણ ગુજરાતમાં કેટલાક મિત્રે પૂજ્ય રવિશંકર મહારાજની છે તે હવે તપાસીએ. વર્તમાન ભ્રષ્ટ શાસક પક્ષને હટાવી આગેવાની નીચે, જયપ્રકાશે ચીધા માર્ગે આગામી ચૂંટણી માટે સ્વચ્છ શાસન લાવવા માટે આ ભવ્ય ભૂહ છે એમ લોકતૈયારી કરે છે. લોકસ્વરાજ આંદોલન મારફત લોકશકિત સંગઠનને આંદોલન માને છે. આ જનતા મરચામાં બીજા રાજકીય પ્રચાર શરૂ થયો છે. આગામી ચૂંટણીમાં જનતા ઉમેદવારો ખડા પક્ષોને સાથ લેવાશે. જનતા ઉમેદવાર ન હોય ત્યાં બીજા કરવા એ મુખ્ય ધ્યેય છે. આ કામમાં મુખ્ય એવા શ્રી ઉમાશંકર રાજકીય પક્ષોના પ્રતિનિધિને ટેકો આપવામાં આવશે. આવા રાજજોશી, શ્રી ભેગીલાલ ગાંધી, શ્રી મનુભાઈ પંચેલી, શ્રી ઈશ્વર કીય પક્ષેએ અંદર અંદર સમજીને હરીફાઈ ન થાય એવો ચૂંટણીપેટલીકર વિગેરે સન્નિષ્ઠ કાર્યકરો છે. તેમના તરફથી તાજેતરમાં, મૂહ ગોઠવ. શાસક પક્ષ અને જમણેરી સામ્યવાદી પક્ષ સિવાય બીજા જનતા ઉમેદવારો કેવી રીતે પસંદ કરવા, ચૂંટણીમાં તેમને કેવી રીતે રાજકીય પક્ષો, જનસંઘ, ડાબેરી સામ્યવાદી પક્ષ, સંયુકત સમાજવાદી, સફળ બનાવવા, આવા ઉમેદવારોની પસંદગીનું ધોરણ શું હોવું ભાલોદ (?) કમલેપ (?) જનતા મોરચામાં જોડાઈ શકે. જોઈએ, આ બાબતે વિશે તેમનું નિવેદન અને કેટલુંક - આ વ્યુહની પાયાની માન્યતા એવી છે કે દેશની રાજકીય, સાહિત્ય બહાર પડયું છે. અહીં તેની સમીક્ષા કરું છું આર્થિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને નૈતિક કટોકટી માટે (તેમના તે કોઈ ટીકા કરવાને ઈરાદે નહિ પણ સમજવા માટે નિવેદનના આ શબ્દો છે) ભ્રષ્ટાચારી શાસક પક્ષ જવાબદાર અને કદાચ એ મિત્રો પણ આ બાબતમાં વધારે વિચાર કરે એ છે. પરિણામે, શાસક પક્ષના દરેક ઉમેદવારને હરાવ જોઈએ, રહેતુથી લખું છું. આ મિત્રોની શુભ ભાવના વિશે મને પૂરો વિશ્વાસ શાસક પક્ષમાં હોય તે પ્રમાણિક નથી; ભ્રષ્ટાચારી છે તેમ માની લેવુંછે અને તેમનું કાર્ય સફળ થાય તેમ હું ઈચ્છું છું. ગુજરાતને સ્થિર પછી તે રતુભાઈ અદાણી હોય કે ઘનશ્યામભાઈ ઓઝા હોય– સામે,
અને સ્વચ્છ રાજતંત્ર મળે એ ખૂબ આવકારપાત્ર છે, અત્યંત બીજા રાજકીય પક્ષને ઉમેદવાર, જાણીતા ભ્રષ્ટાચારી ન હોય તે, કે જરૂરનું છે. પણ જનતા ઉમેદવારોની આ પદ્ધતિ આ ધ્યેયને સફળ
(જાણીતે ભ્રષ્ટાચારી કોને કહે?) જનતા ઉમેદવાર ન હોય ત્યાં, - કરવા કેટલી અસરકારક થાય તે વિચારવાનું છે.
તેને ટેકો આપવો. ગુજરાતના પ્રવાસ દરમ્યાન, જયપ્રકાશને પૂછઆ તેમનાં નિવેદનમાં જણાવ્યું છે કે લોકોની ઈચ્છા અનુસાર વામાં આવ્યું કે ચીમનભાઈ પટેલને વિરોધ કરવો કે નહિ. શરૂવિધાનસભામાં લોકપ્રહરી (વોચ ડોઝ) તરીકે ફરજ બજાવી આતમાં જવાબ ટાળ્યો, પછી કહેવું પડયું કે તેમને ટેકો ન અપાય.