________________
તા. ૧-૧૨-૭૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
૫૪ કાર્યકરની
તવાર મળી
કળ નધિ
હતો.
પ્રકીર્ણ નેંધ શ્રી શ્યામપ્રસાદ વસાવડા
પ્રભાવ ઘણા હતા અને આ નાંતિ તેમને આભારી હતી. વિલી બ્રાન્ડે શ્રી વસાવડાના અવસાનથી દેશને અને ખાસ કરીને ગુજરાતને
વાસ્તવિકતા સ્વીકારી આ નીતિમાં પાયાને પલટો આણે. રશિયા એક સન્નિષ્ઠ કાર્યકરની ખોટ પડી છે. શ્રી વસાવડા સાથે ૨૫ સાથે સંબંધ સુધાર્યા, પિલાન્ડ સાથે કરાર કરી અંડર-નીચી ' વર્ષથી મારો પરિચય હતું. જ્યારે મળીએ ત્યારે હસતા. મુશ્કેલ
સરહદ સ્વીકારી, હવે પૂર્વ જર્મની સાથે સંધિ કરી, પૂર્વ જર્મનીનું પરિસ્થિતિને સામને કરવામાં ધીરગંભીર, મૂંઝાય નહિ, નિરાશ
અસ્તિત્વ સ્વીકાર્યું. આ સંધિ પશ્ચિમ જર્મન પાર્લામેન્ટ મંજૂર કરવાની થાય નહિ. તેમનામાં નાગરની સંસ્કારિતા અને કાર્યકુશળતા હતો.
છે. પ્રજાને આ સંધિ માન્ય છે તેની ખાતરી મેળવવા બ્રાન્ડે
વહેલી ચૂંટણી કરી. - ૧૯૨૪માં એમ. એ. થયા અને કાયદાને અભ્યાસ શરૂ કર્યો. પણ ગાંધીજીના રંગે રંગાયેલા એટલે છોડી દીધો. શ્રી ગુલ
આવી રીતે, મુરેપમાં વાતાવરણ પલટાશે. જર્મની યુરોપીય ઝારીલાલ નંદા અને શ્રી ખંડુભાઈ દેસાઈએ ૧૯૨૭માં તેમને
રાજકારણમાં અગત્યનો ભાગ ભજવનું થશે. તેની આર્થિક આબાદી
તેમાં તેને મહત્ત્વનું સ્થાન આપશે. મજૂર મહાજનમાં લીધા અને ત્યારથી મજૂરકલ્યાણના કાર્યમાં
ચીનની શકિતનાં મૂળ જીવન સમર્પણ કર્યું. મજૂર મહાજનના વિકાસમાં તેમને મહ
૧૯૪૯માં સામ્યવાદીઓ ચીનમાં સત્તા પર આવ્યા ત્યારે ત્વને ફાળો હતે. દેશભરમાં, ગાંધીજીની વિચારસરણીથી મજુર
ચીન છિન્નભિન્ન હતું. આંતરવિગ્રહ, જાપાન સાથે યુદ્ધ, બીજું પ્રવૃત્તિનું આયોજન કરવા ઈટુકની સ્થાપના કરી અને તેના આગે
વિશ્વયુદ્ધ, વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર, ગરીબાઈ, આ બધાં કારણે ચીનની વાન કાર્યકર્તા રહ્યા. આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદોમાં, ધારાસભામાં કે
પરિસ્થિતિ અતિવિકટ હતી. આપણા કરતાં ઘણો મોટો દેશ અને પાર્લામેન્ટમાં, મજર સંગઠન માટે ગાંધીદષ્ટિના પુરસ્કર્તા હમેશાં રહ્યા.
વધારે વસતિ. વિશેષમાં દુનિયાને વિરોધ, ખાસ કરી, રશિયા, તકવાદિતાના કટ્ટર વિરોધી, નિષ્ઠાવાન અને દઢ સંકલ્પ
અમેરિકા અને જાપાન. આવા ભાંગી પડેલ દેશને એટલે શકિતશાળી વાળા. એટલે ઈકે જ્યારે શાસક કેંગ્રેસ સાથે રાજકીય હેતુથી
બનાવ્યું કે અમેરિકા, જાપાન અને દુનિયાના બીજા દેશને ચીનની જોડાવાનો નિર્ણય કર્યો ત્યારે ઈન્ટક સાથે પિતાને સંબંધ છોડી
મુલાકાતે જવું પડે અને સારા સંબંધ બાંધવા વિનંતી કરવી પડે. દીધો અને મજૂર મહાજનને ઈન્ટ્રકમાંથી ખેંચી લીધું. તેમને માટે
આ કેમ બન્યું? ઘણાં કારણે છે. પણ અત્યારે હું લખું છું તે આ નિર્ણય ઘણા દુ:ખદ હતા અને કેટલાક મતે વ -બી ન હતે.
એક અમેરિકન પત્રકાર, જેમ્સ મિચનેર, જે નિકસન સાથે ચીન પણ વસાવડા મક્કમ હતા. તેવી જ નિષ્ઠા સંસ્થા કેંગ્રેસ પ્રત્યે મને
ગયેલ અને તેણે જે જોયું અને પોતાના એ દસ દિવસના અનુભવે કહેતા કે મેરારજીભાઈ પણ શાસક કેંગ્રેસમાં જોડાય તે પણ પિતે
લખ્યા છે તેમાંથી જે હકીકતો આ બાબત ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. કદી તેવો વિચાર નહિ કરે.
તેને ઉલ્લેખ કરવા માગું છું. મારી એવી છાપ રહી છે કે બધી સંસ્થાઓમાં બને છે તેમ
(૧) માએ -ન્સે-તુંગનું પ્રભાવશાળી વ્યકિતત્વ. જે કાંઈ સારું મજૂર મહાજનમાં પણ વડીલ આગેવાન અને નવા કાર્યકર્તાઓ
થાય છે તે બધું માને આભારી છે– નવો વિચાર હોય, નવું મશીન તેમ જ મજૂર વર્ગ સાથે સંબંધ જોઈએ તે ગાઢો ન રહ્યો
હોય, બધું માઓને લીધે. અનહદ વ્યકિતપૂજા. અને તેથી અંતર પડે અને વડીલ આગેવાને પ્રત્યે આદર કાંઈક
(૨) કામની તીવ્ર ભાવના: કારખાનામાં, સ્કૂલમાં કે બીજે ગમે ઓછા થાય. કુદરતને આ ક્રમ છે. વડીલે આ સમયસર સમજી
ત્યાં કામ કરતા હોય ત્યાં ખંતથી કામ કરવું. શકતા નથી તે કરુણતા છે. લોકસભાની ચૂંટણીમાં તેમના જ વિસ્તા
A (૩) માની આજ્ઞાનું કડક પાલન અને શિસ્ત. માએ હુકમ રમાં ભાઈ વસાવડાને હાર મળી હતી. પણ તેમની સેવાની ભાવ
કાઢયે કે શહેરો સ્વરછ રહેવાં જોઈએ. મિચને લખે છે કે પેકિંગ, નામાં જરા પણ ઊણપ આવી ન હતી. ગાંધીજીનું માર્ગદર્શન જેમણે
શાંઘાઈ કે હંગચાઉ જેવાં મોટાં શહેરોની અદ્ભુત સ્વચ્છતા જોઈ સ્વીકાર્યું હતું તેવા કેટલાક સમાજસેવકોમાં જીવનનાં મૂલ્યોને
આશ્ચર્ય થાય. મિચનેર પેકિંગમાં હતા ત્યારે એક રાત્રે ખૂબ બરફ પડયો. દઢ આદર રહ્યો, તેમાં ભાઈ વસાવડા અગ્રસ્થાને હતા.
પરોઢિયે ચાર વાગ્યાથી હજારો માણસે કામે લાગી ગયા અને ૪-૫ વિલી બ્રાન્ટને વિજય
કલાકમાં બધે બરફ દુર કરી, રસ્તા સાફ કર્યા. મિચનર લખે છે કે પશ્ચિમ જર્મનીની ચૂંટણીમાં, ચાન્સેલર તરીકે વિલી બ્રાન્ટને આ કામ માટે કોઈ પગાર અપાતું નથી. મિચનેરના ભોમિયાએ જવલંત વિજય મળ્યો અને ધાર્યા કરતાં પણ વધારે બહુમતી મળી કહ્યું કે બરફ જામી જવા દઈએ તે બધા વ્યવહાર બંધ થઈ જાય. તે વિશ્વશાન્તિ માટે શુભ ચિહન છે. બ્રાન્ટ ૧૯૬૯માં ચાન્સેલર આવું બને ત્યારે દરેક માણસ પોતાની ફરજ સમજી કામે લાગી જાય. થયા ત્યારથી તેમણે યુરોપની શાન્તિ માટે હિમતભરી નવી નીતિ (૪) ખૂબ સાદાઈ, બધાનાં કપડાં લગભગ એક જ પ્રકારનાં અખત્યાર કરી છે અને તેને અમલ કર્યો છે. પાર્લામેન્ટમાં તેમના સાદો. ગરીબ-તવંગરને ભેદ ન દેખાય. રહેઠાણ તદ્દન સાદાં પણ સ્વચ્છ. પક્ષને સ્પષ્ટ બહુમતી ન હતી અને પોતાની નીતિના અમલમાં (૫) સંયમ. મિચનર લખે છે કે ૮૦૦ યુવક અને યુવતીઓ વિક્ષેપ પડતા તેથી બ્રાન્ચે વહેલી મધ્યસત્ર ચૂંટણી કરી અને જર્મન દ્વારા કામ કરતી એક ફેકટરીની મિચનર અને બીજા અમેરિકન પત્રપ્રજાએ તેમને નિશ્ચિત બહુમતી આપી તેમની નીતિને સબળ ટેકો કારોએ મુલાકાત લીધી. એક પત્રકારે પૂછયું કે કોઈ યુવક કોઈ આપે. બ્રાન્ટને આ અંગત મહાન વિજય છે. બ્રાન્ટ સાચા સમાજ- યુવતીના પ્રેમમાં પડે અને પરસ્પર વ્યવહાર કરે તો શું થાય? તેના વાદી, ઉદારમતવાદી અને માનવતાના પુરસ્કર્તા છે. તેમની ભોમિયાને ભારે આશ્ચર્ય થયું અને કહ્યું કે એવું બને જ નહિ. પત્રશાન્તિની નીતિ માટે રેબેલ શાન્તિ પારિતોષિક તેમને મળ્યું તે કારે કહ્યું કે ધારો કે એવું બન્યું. એક ક્ષણ વિચારી ભમિયાએ કહ્યું તેમણે યથાર્થ કરી બતાવ્યું છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધને પરિણામે જર્મ- કે બન્નેને કમિટી પાસે રજૂ કરવામાં આવે અને તેમની ભૂલ નીના અને બલિનના ભાગલા પડયા. બલિન વર્ષો સુધી સળગતો સમજાવવામાં આવે. પત્રકારે ફરી પૂછયું કે ધારો કે ભૂલ ન પ્રશ્ન રહ્યો. રશિયા અને યુરોપના દેશે સાથે પશ્ચિમ જર્મના સ્વીકારતાં, પ્રેમ ચાલુ રાખે ભોમિયાએ જવાબ આપ્યો: સંઘર્ષ અને ઉરોજના ચાલુ રહ્યાં, પશ્ચિમ અને પૂર્વ જર્મના એક Then the committee would have no alternative કરવાનાં સ્વપ્ના પશ્ચિમ જર્મના સેવનું રહ્યું. ચાન્સેલર કોનરેડને but to put them in Jailfor disobeying the precepts of
મના