________________
Art.
|
૧૩૦ પ્રબુદ્ધ. જીવન
તા. ૧-૧૦૭૨ નાચતા રામધૂન ગવડાવી. લોકો પણ ઊભા થઈને નાચવા માંડયા અને તેમણે પણ એકરૂપ થઈને ધૂન ઝીલી લીધી હતી. બાપુને મન ઈશ્વર લોકો વચ્ચે જ હતો. ગીતા ઉપર અનેક લોકોએ ભાષ્ય લખ્યાં છે. અનેક લોકોએ
પ્રેરણાદાયક જીવન–પરિવર્તન " , પિતાનાં સ્પંદને, પિતાના અનુભવ, પિતાનું જ્ઞાન દશહિયાં છે ગાંધીજીને મન ગીતા એટલે માત્ર પુસ્તક અહી ગાંધીજીને મને ' મુબઈ જન યુવક સંઘના કાર્યાલયમાં ફોન આવ્યો, “ચીમનગીતા નિષ્કામ કર્મ અહીંનું અત્યારનું કર્મ, આવતી કાલ માટેને ' લોલ જે. શહને કહેજો કે મારા ઘેર આવીને એક હજાર વૃપિયા કર્મ નહીં.
લઈ જાય. આમ તે હું જ કાર્યાલયમાં આવીને આ જાત, તું - ગાંધીજીને સત્ય પણ આવા કર્મ સાથે જ ખપતું હતું. એમને એક વખત રસ્તીમાં મને એક સાઈકલસવારે ઈજા કરી ત્યારથી ઉપરઉપરનું સત્ય સ્વીકાર્ય ન હતું.
અનિવાર્ય હોય તે જ બહાર નીકળવું એમ મેં નક્કી કર્યું છે, માટે " જીવનની અંદર જ ઈકવર તાદા પાસવાં જોઈએ. એ ઈકવર જ તમે મારે ઘેર ચીમનભાઈને આજે ને જે જ મેકલશો.” પ્રેમ અને સત્ય સાથે એકબૂત થવા જોઈએ. આજે જે રીતે પ્રમાદ મેં ચીમનભાઈને સમાચાર આપવા માટે ફોન કર્યો. તે (inaction) ચાલે છે એ ચાલે નહીં. ગાંધીને પ્રમાદીપણું તેમના ઉપર પણ ફેન આવી ગયેલ. ચીમનભાઈ ત્રણ વાગ્યે કાર્યાસ્વીકાર્યું ન હતું.
લયમાં આવ્યો અને મને કહ્યું કે “ચલે આપણે હજાર રૂપિયા લઈ , ગાંધીજીને માટે ઈશ્વર જીવંત છે. ગાંધીજીને મન ઈશ્વર નિષ્ટ આવીએ ત્યાં સંઘના ટ્રેઝરર શ્રી દામજીભાઈ હિરાબ તપાસવા હોય જ નહિ. ઈતિહાસ પ્રત્યે દષ્ટિ કરીશું તે પણ આવો ચેતનવંતે, માટે આવ્યા. તેમને પણ સાથે લીધા અને અમે ત્રણે શ્રી મંગળજીજીિવંત ઈશ્વર આપણને દેખાશે. એક લાંબી યાત્રામાં માનવી અને
કાકાને ત્યાં ગયી. ઈશ્વર એકબીજાના સાથીદાર રહ્યા છે. આ કોઈ સ્વપ્ન કે કલ્પના નથી, હકીકત છે.
- તેમણે અમને આવકાર્યા, ખૂબ ખુશ થયા. તેમના ફલૅટમાં ગાંધીના જીવનમાં નિષ્કામ કર્મના રૂપમાં ઈશ્વરનું મહત્ત્વ
છેવાડેની રૂમમાં એક ખૂણામાં તેઓ રંટિયે કાંતતા હતા.
તેમની ઉમ્મર આજે સન્યાસી વર્ષની છે. તેઓ દરરોજ લગભગ રહ્યું હતું. પ્રેમ અને સત્ય પણ કર્મ (action) ના રૂપમાં જ ખપતાં હતાં. આ સંદેશ આજના વિશ્વ માટે ખૂબ જ જરૂરી છે. આજે
આઠ - નવ કલાક કાંતે છે, અને એ પણ યજ્ઞની રીતે. તેઓ જેટલું આપણા જગતમાં જે કોઈ ખામી દેખાય છે એ આપણા પ્રમાદને કાંતે તે બધાની ખાદી બનાવરાવીને કેઈ સાધુચરિત જેવી વ્યકિતને આભારી છે.
ભેટ ધરી દે અથવા તે તેને વેચીને તેની જે કિંમત ઊપજે તે ગાંધીએ એક વખત કહેલું કે ઈશ્વરને ઈશ્વર તરીકે આવવું કઈ ખાસ જરૂરિયાતવાળી સંસ્થાને ભેટ આપી દે. આ રીતે વર્ષોથી હોય તો એણે મારા દેશજને સમા અન્ન, કપડા અને રહેઠાણના તેમને કાંતણયા ચાલ્યા કરે છે.. રૂપમાં આવવું જોઈશે. અહીં દરિદ્રનારાયણની કલ્પના છે. માણસને એની મૂળભૂત જરૂરિયાત ન મળી શકે તો એ ધર્મ અને ઈશ્વરને કેવી
કેટલાં વર્ષો પહેલાં પોતે કાંતીને વણવેલી ખાદી ગાંધીજીને રીતે માનવાને? આપણે ભૂખ્યા હોઈએ છીએ તે આપણી હાલત
ભેટ આપેલી, ત્યારે ગાંધીજીએ તેમને કહેલ કે કાંતવાનું જીવનબગડી જાય છે. આપણી હાલત ભૂખ્યા ડીસ વરુ જેવી થઈ જાય છે. પર્યંત ચાલુ રાખજો, પણ તે ગોકળગાયની ગતિથી નહિ. અને એ હાલતમાં ધર્મ કે ઈશ્વર યાદ જ ન અાવે.
તેમણે ગાંધીજીને વચન આપ્યું, અને તે વચન આજે સત્યાસી આપણા મુંબઈમાં અનેક લોકે આજે ભૂખ્યા છે. અહીં ભૂખ્યા
વર્ષની ઉમ્મરે પણ તેઓ પાળી રહ્યા છે એટલું જ નહિ પરંતુ કાંતવુંલોકે એઠું અને ફળે છે. મંદિરમાં જઈએ છીએ. ત્યાંની હાલત
સતત કાંતવું–તેને, તેમણે પિતાને જીવનમંત્ર બનાવ્યું છે. અને કેવી છે? ત્યાય ભિખારીઓની જમાત ખડી જ છે. ભકતજનો પૈસા ' કાંતતી કાંતતા દરેક તારની સાથે તેઓ રૂકને જાપ કરે છે. જીવ- - ફેકે છે અને તેને લેવા માટે પડાપડી થાય છે. આ ઇશ્વર છે? આ દયાના કામમાં પણ પેપ્તાથી શકય તેટલું પ્રદાન કરે છે. પિતે રકમ ધર્મ છે? આ જોઇને ત્રાસ છૂટે છે. એથી આ ધર્મ નથી, પણ ગુને આપે અને સંબંધીઓમાંથી લાવી આપે રીતે આજ સુધીમાં છે. એનાથી પુણ્ય નથી મળતું.
જીવદયા મંડળીને તેમના દ્વારા માતબર કહી શકાય એટલી રકમની - ઈશ્વરને મેળવવો હોય, ધર્મ આચરવો હોય તે ગરીબની,
તેમણે સહાય કરી છે એમ તેમણે કહ્યું. અને આ વાત કરવામાં લોકોની સેવા કરવી જોઈએ. પ્રશ્નના મૂળમાં જઈને એ નિમ્બર પિતાને હં અંશમાત્ર કામ કરતો નથી એવું સ્પષ્ટીકરણ કરતાં કરવાના પ્રયાસે થવા જોઈએ..
તેમણે જણાવ્યું કે મારા અંતરની કરુણ કયાં વહી રહી છે એટલું ગાંધીજીના ઈકવર માટે સત્ય અને પ્રેમ સાથે અહિંસાનું પાર
બતાવવા માટે જ મેં એ વાત કરી છે. મહત્ત્વ છે. સત્ય અને પ્રેમમાં હિંસા હોય જ નહિ. જે કંઈ કાર્ય થાય એ બધું અહિંસક રીતે થવું જરૂરી છે. હિંસાને આશરે લેવાવો
બેઠી દડીને બધિ, કાછડી ટાઈપનું ધોતિયું, માથે ડે, નહીં જ જોઈએ. અહીં બાહ્ય હિંસા જ માત્ર નથી આવતી, અતિર- અને ચશ્માં, પાતળું શરીર અને તેમની વાત કરવાની રીત જોઈને હિંસાને પણ રોકવાની વાત છે.
અમારા મંત્રીશ્રી ચીમનભાઈએ કહ્યું કે “શાંતિભાઈ, આવી વાતને આપણે પોતે પિતાના માટે અહિંસા ઈચ્છીએ છીએ? પિતાના
તે ટેઈપમાં ઉતારી લેવી જોઇએ. મને તો અત્યારે એવો આભાસ થાય કામ માટે હિંસક બની શકતા નથી. પોતાના માટે પ્રેમ રાખીએ
કે ગાંધીજીની એક વામન પ્રતિકૃતિના જાણે આપણે દર્શન કરી રહ્યા છીએ. તો એને વ્યાપ્ત બનાવી બીજા લોકો સુધી લઈ જવો જોઇએ. ગાંધીજની ઓ ધર્મભાવના છે. આમ એક ચક્ર ચાલે છે. આવી
છીએ અને તેની વાણી સાંભળી રહ્યા છીએ.” ધર્મભાવના, ઇશ્વરભાવના માનવીના જીવનમાં પરિવ્યાપ્ત થઇ. તેમણે સ્વ. પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયાને યાદ કર્યા અને કહ્યું રહેવી જોઇએ અને તેના કેન્દ્રમાં સત્ય, પ્રેમ અને અહિંસા રહેવા કે “આવું માનવરત્ન મેં મારી જિંદગીમાં જોયું નથી.” તેઓ જોઇએ.
એક વખત સાવ અપરિચિત એવા પરમાનંદભાઈના નિવાસસ્થાને ગાંધીજીને ઇશ્વર અણુએ અણુમાં વ્યાપ્ત છે, ગાંધીજીનો ઈશ્વર એટલે નિષ્કામ કર્મ, ગાંધીજીને ઈશ્વર એટલે સત્ય, અહિંસા
ગયા, બેલ મારી, બારણું ઊઘડયું, આવકાર મળ્યો. તેમણે પરમાઅને પ્રેમ,
નદભાઈને પિતાની કતવાને લગતી વાત કરી અને કાતિલું સૂતર જી. રામચંદ્રન વેચેલું તેના તેત્રીસ રૂપિયા ઊપજ્યાં હતા તે તેમણે તેમને આપ્યા અને