________________
૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૭–૧૯૭૨
ક શ્રી વિમલાબેન ઠકારની સુરેપની યાત્રામાંથી
(પ્રબુદ્ધ જીવનના વાંચકો જેમનાથી સુપરિચિત છે તેવા શ્રી. વિમલાબેન ઠકાર ૨૦મી મેના રોજ યુરોપના પ્રવાસે ઊપડી ગયા છે. શ્રી. પ્રભાબેન મરચંટ, કે જેઓ તેમની સાથે ગયાં છે, તેમણે હોલેન્ડથી તેમના પ્રવાસનું વર્ણન તથા The “Challange of Education” એ વિષય પરના વિમલાબેનના પ્રવચનને મહત્વને ભાગ લખી મોકલાવ્યો છે. શ્રી વિમલાબેનને મિત્રો “દિદિના, હુલામણા નામથી સંબોધે છે. આ લેખમાં પ્રભાબેને પણ એ જ નામને ઉપયોગ કર્યો છે. તંત્રી)
શ્રી વિમલાબેન સાથે હિન્દુસ્તાનમાં ફરવાના છે ઘણા અવસર અને આનંદી યુગલ જોઈને હૃદય ભરાઈ આવ્યું. દિદિના 1શ્વર્યની સાંપડયા છે પરંતુ પરદેશ જવાને તો આ પ્રથમ અવસર છે. જ્યારે કોઈ સીમા નથી. એમની પ્રતિષ્ઠા કોએ હૃદયમાં કરીને પિતાનું
જયારે એમની સાથે ફરવાનું બન્યું છે ત્યારે ત્યારે થળની વિવિધતા શ્ચર્ય પણ વધાર્યું છે. દંપતિને દિદિ પર અસીમ પ્રેમ જોઈને વચ્ચે રહેતા તેમની અનેકવિધતાના દર્શન થયા છે. નાનું બાળક-એક- કૃતકૃત્ય થઈ જવાયું. પ્રેમની અભિવ્યકિત નાના મોટા કર્મમાં જોવા મુખી જેની દષ્ટિ છે–સર્વતોમુખી વિવિધતા જોઈને આશ્ચર્યમુગ્ધ માટે મળે પણ ખૂબી તે એ કે કયાંય અધિકાર જમાવવાને મેહ નહીં, બની જાય એવી સ્થિતિ મારી થઈ રહી છે. મને થાય છે કે આકાંક્ષા નહીં. સામે આવ્યા ત્યારે એમના નાસ્તાને સમય હતો, મનુષ્યમાં આ તે સમષ્ટિનું કેવું પરમ શ્વર્ય વિલસી રહ્યું છે. કેવા જ્યારે આપણે જમવાને સમય હતે. મારી ઘડિયાળ ૧૨ વગહતી. તે અદ્ભુત કલા-કસબના તાણાવાણા જીવનમાં વણાયા છે કે જે હતી જયારે અહીં ૭-૩૦ થયા હતા. ચા પીધી, માટીની કીટલી નીચે દર્શન જ આનંદવિભોર કરી મૂકે છે. સાથે સાથે જીવનની ઉદાત્તતા મીણબત્તીનું સ્ટેન્ડ જેથી કરીને ચા ગરમ રહે. ઘેરથી ચા પીધી. સામે આંખ મંડાતી નથી. આંખ સહજ જ મીંચાઈ જાય છે. સાગ- આ બધા વખતમાં દિવસ-રાત સંમણિ એવું ચાલ્યું કે શરીરને રની ગહન ગંભીરતા અને પર્વતના શિખરની પરમ ઉોંગતાને ઘડી બેચેની લાગે. બરાબર બાર કલાકની મુસાફરી થઈ પરંતુ સમવિત સૂર દિદિના જીવન દ્વારા કેવું તો સુમધુર સંગીત રેલાવી રાત્રીની રાત્રી જ રહી. આમસ્ટડીમ પહોંચ્યા ત્યારે પ્રભાત થયું. રહ્યો છે. એમને પ્રેમ ગહન - ગંભીર છે. અને સત્યના શિખર જેવો દિદિ જયારે હોલેન્ડ આવે ત્યારે એમના વપરાશમાં આવતી વસ્તુઓ અડીખમ છે. જીવનમાં અજબ સુમેળ છે. અદ્ભુત છે જીવને. એમની બીજી અનેક વસ્તુઓને પ્રાણપણે જાળવી રાખીને રૂમમાં 0 જયાં અમારું ઠરી ઠામ હતું તે જગપ્રસિદ્ધ એરપોર્ટ આમસ્ટર્ડમ સજાવી હતી. અગરબત્તી પણ જલાવી રાખી હતી. દિદિની સાથે જ આવ્યા. દિદિએ કહ્યું કે જગતમાં આ મોટામાં મેટું એરપોર્ટ છે. મને પણ એક રૂમ આપ્યો છે. સ્વાગતના કાર્ડ “Full sunshine ૬0000 માણસે અહીં કામ કરે છે. વિસ્તાર ૧૬૦૦ એકરને છે. in your heart, welcome in our home.” હજુ પણ આંખને ભૂલભૂલામણી જેવું છે. કયાં પેસે કયાં નીકળે ખબર ના પડે.
ઉડીને બાઝે છે. આ ભલા દંપતીના સ્વાગત માટે શબ્દો પૂરા નહીં ‘ગજબનું મોટું છે. દિદિ સાથે એટલે હૈયામાં હામ અને ધરપત
પડે. અમદાવાદથી આમસ્ટર્ડીમની દિદિ સાથેની મારી યાત્રા એક
અભૂતપૂર્વ ઘટના બનીને મારા જીવનમાં રસાઈ રહેશે, ચિરએટલા હતા કે જાણે કે હિન્દુસ્તાન સાથે આવ્યું છે.
જીવ રહેશે, જ્યાં સામાન આવવાને હત માં આવી પહોંચ્યાં. કાચના
આજે ૨૪મી થઈ. હોલેન્ડમાં આજે ચોથા દિવસ છે. હવામાં સારી મોટા બારણામાંથી દિદિને સકારવા આવેલ ફેંકેના દંપતી, ચાપભાઈ
એવી ઠંડક છે. હમણાં જ કૃષ્ણમૂર્તિ પ્રવચન સાંભળીને ઉપર ચઢી છું.' તથા એમની મિત્ર મીકા તથા જયોર્જીયાના હસતા મોં તથા હાથ
મનુષને એકમેક સાથે સબંધ કોઈપણ ગમા-અણગમા, આગ્રહ દેખાતા હતા. સામાન લઈને બહાર તે નીકળ્યા. હિન્દુસ્તાનમાં લોકો
પૂર્વગ્રહ, પોતે પોતાના વિશે બનાવેલી પોતાની મૂર્તિ, અને બીજા દિદિને સત્કારે છે ત્યા તે ભાવથી અભિભૂત તે થઈ છું જ પરંતુ માટે બનાવેલી ઘારણા એમાંથી મુકત થાય તે સાચે સબંધ, પરદેશમાં ફ્રેન્કના દંપતીને પ્રેમ અને ભાવ જોતાં સ્તબ્ધ બની ગઈ.
સાચું મિલન સ્થાપિત થાય. મનુષ્ય કયારે મિલનમાં પ્રવેશ કરે એ નર્યો વાત્સલથભાવ નીતરી રહ્યો હતે. એમના હૃદયમાં આનંદ
સુંદર રીતે સમજાવતાં કહ્યું કે જ્યારે મનુષ્ય પૂરેપૂરે અવધાનમાં સમાને નહોતો. વિમલા આવી છે. એના માટે શું કરું અને શું ના
હોય પોતાના ગમા અણગમાં અને મૂર્તિને બરાબર સજગ થઈને કરું? યુરોપમાં આદરસત્કાર ને તે પણ આ પ્રકારને; મારે માટે જોઈ લીધા હોય, નાણી લીધા હોય ત્યારે એક બીજા સાથે મિલને અત્યંત આનંદદાયક હતું. ફૂલના બે મેટા ગુચ્છ આપીને રૃ કેને શકય બને છે. અને એ જ સંબંધ છે. એકલતા કયારે જીવનમાં આવે
છે, એ એકલતા ભરવા માટે મનુષ્ય કેટલા પ્રકારે કેટલી જગ્યાએ દંપતી તયા યાપભાઈએ અમારું સ્વાગત કર્યું. હવા એકદમ ખુશ
વલખાં મારે છે, તે સુંદર રીતે સમજાવીને કહ્યું કે એમાંથી પ્રગટે છે. નમાં હતી. આમસ્ટમથી બ્લેરીકમ જ્યાં ફ્રેન્કના દંપતી રહે છે,
એ જ વસ્તુ, કે જે મનુષ્ય માટે આસકિત બને છે. અને આસકિતમાંથી ૪૫ મિનિટને રસ્તો છે. અદ્યતન સગવડોથી ભરપુર નાના કોટેજે, પ્રગટ થતા આધાર અને આધાર ખરતા ઉભું થતું દુ:ખ અને એથી બંને બાજુ વૃક્ષોની હાર, જ્યાં જયાં નજર નાખે ત્યાં પ્રકૃતિએ
વિભાજીત થતી શકિતથી જીવન વેર વિખેર બને છે. મનુષ્ય ગૂંચસર્જેલા લીલા રંગના વાઘા નથનરમ્ય દશ્ય ખડું કરતા હતા. મકા
વણમાંઘર્ષણમાં હોય તો બીજા સાથે સીધો સંબંધ કેવી રીતે સ્થાપીત
કરી શકે. ગૂંચવણ સંબંધ વચ્ચે એક પરદે લઈને આવવાની. નની બાંધણી ઉપરના છાપરા, છાપરા ઉપર છાયેલા છાજ ઘરને
તા. ૨૩મીએ એટલે કે કાલે જ ટેબલ પર જમવા બેઠા હતા. ઠંડીમાં ગરમ અને ગરમીમાં ઠડા રાખે છે. કાચના મેટા બારી બારણાં,
ત્યારે દિદિએ કહ્યું : શીખવાની ધગશ મનુષ્યને પૂરેપૂરો અવધાનફુલની સજાવટ, સુંદર મઝાના બગીચા-બગીચાની માવજત-રજાના વાળા બનાવે છે. ત્યારે મનુષ્યનું સમગ્ર અરિ તત્વ શીખવા માટે તલદિવસોમાં બગીચામાં કામ કરવાને આનંદ માણતા લેકોને જોઈને
પાપડ હોય છે. શીખવા માટે મનુષ્ય સતત સજગ રહેવું જોઈએ.
ઝીણામાં ઝીણી વાતની દિદિ જે દરકાર લે છે તે અદ્ભુત છે. હું ખુશ ખુશ થઈ ગઈ. અમે જતાં રહીએ છીએ તે ઘર તથા ઘરની
સમગ્રતામાં જીવનારને કયાંય કશું ઝીણું નથી, નાનું નથી, મોટું નથી. સજાવટ ખૂબ સુંદર છે. બેઠકરૂમ તથા જમવાને રૂમ જોડાયેલા છે. કાચની દિદિની જીવનધારા અનેકની જીવનધારા સાથે એક થઈને શુદ્ધિકરણની મોટી બારીઓમાં ફૂલના કૂંડાઓની હારને કારણે નિસર્ગની સાથે એકપણે પ્રક્રિયા ચલાવે છે. વિસ્ફોટક શકિત માટે શું કહેવું ! સધાય એવું સુંદર ઘર છે. શાંત, ઠંડી એકાંત જગ્યા છે સવારના ચાર વાગ્યાથી પક્ષીઓને મધુર કલરવ પુરા દિવસ સુધી સંભળાય આજે ૨૭મી તારીખ છે. આકાશ વાદળાથી સારી પેઠે ઘેરાજ કરે છે. મારે તે પ્રભાતિયું પક્ષીને મધુર સ્વર જ છે. દિદિ ફ્રેન્કના ચેલું છે. વરસાદની શરૂઆત થઈ ગઈ છે. સારું એવું ઝાપટું પડી દંપતીને લાગીલીઝના હુલામણા નામથી સંબંધે છે. ભલું, પ્રેમાળ ગયું. વળી પાછો સૂર્ય નીકળે છે. તાજા સનાનમાંથી પરવારેલા