________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૧-૭૦ માં વાસ્તવિકતા અને જવાબદારી દેખાઈ આવતી હતી. સત્તા પદવીદાન સમારંભ પ્રવચન : પર પક્ષ હોય તેણે વચનો આપવામાં વિશેષ સજાગ રહેવું જ પડે. રાજાઓનાં સાલિયાણાં અને વિશેષ અધિકારોની નાબૂદી ઉપરાંત,
. (ગતાંકથી ચાલુ) સામાન્ય વીમાનું રાષ્ટ્રીયકરણ, અનાજ અને ખેતીના મુખ્ય ઉત્પાદન
યુનિવર્સિટીની પ્રગતિનું પ્રમાણ માત્ર વાર્ષિક બજેટ, ભવ્ય રૂ, શણ વિગેરેને જથ્થાબંધ વ્યાપાર સરકાર હસ્તક કરવાની જાહેરાત,
મકાને, પરીક્ષાના પરિણામો વડે નક્કી ન કરી શકાય. અમુક ધોરણે અને આયાત-નિકાસ વ્યાપાર બનતી ઝડપે સરકાર હસ્તક કરવાની દરખાસ્ત,
કસોટીએ અનિવાર્ય છે. પરંતુ એટલામાં જ વિદ્યાપીઠની કાર્યસિદ્ધિ જમીન સુધારણાના કાયદાઓને ઝડપી અમલ, શહેરી મિલકતની પૂર્ણ નથી થતી એ લક્ષમાં રાખવું આવશ્યક છે. વિદ્યાર્થીઓના ટોચમર્યાદા બાંધવી–આવા મુખ્ય મુદ્દાઓને સમાવેશ થાય છે. ઘણી
બુદ્ધિવિકાસ, એમના હૃદયની વિશાળતા, ચારિત્ર્યની ક્ષમતા, સહકારની વિશેષ માંગણીઓ હતી તેને ઠરાવમાં સ્થાન નથી મળ્યું.
વૃત્તિ-આ સુવિધાના લક્ષણો છે. સમર્થ ફિલસૂફ અને વિચારક બડ બંને સ્થળેથી જોરદાર જાહેરાત થઈ છે કે ગરીબી અને બેકારી
રસેલ એની આત્મકથાના આરંભમાં જ કહે છે:ઝડપથી દૂર કરવી જોઈએ અને અસમાનતા, સંપત્તિ અને આવક ઘટાડવી જોઈએ. બન્ને પક્ષે એકરાર કર્યો છે કે કોંગ્રેસે આવા ઘણા
- “મારા જીવન પર ત્રણ સરળ પણ અત્યંત પ્રબળ મનોભાવોએ ઠરાવો કર્યા છે પણ તેને ઓછો અમલ થયો છે. હવે બન્ને જાગ્યા પ્રાધાન્ય ભેગવ્યું છે. પ્રેમ માટેની ઝંખના, જ્ઞાન માટેની ખેાળ અને છે. કોણે જગાડયા?
માનવજાતિની યાતના માટે અસહ્ય અનુકંપા...પ્રેમ માટેની મારી શોધ * કોઈ નવી આર્થિક નીતિ જાહેર કરવા આ અધિવેશને નહોતાં જેટલાં જ પ્રબળ નાદથી મેં જ્ઞાનની ખેળ કરી છે. માનવી હૃદયને ભરાયાં; બળાબળનું માપ કાઢવા માટે હતા; પિતાના પક્ષમાં જાગૃતિ સમજવા ઈચ્છા કરી છે. આકાશમાં તારાગણ શા માટે પ્રકાશે છે લાવવા અને સંગઠન કરવા. તેનાં ચક્રો વેગથી ગતિમાન થયા છે. મોરારજીભાઈએ વચગાળાની ચૂંટણીની માંગણી કરી, ઈન્દિરા ગાંધીની
એ જાણવા પ્રયાસ કર્યા છે અને પાઈથાગોરસની શકિત-જેનાથી પ્રવાહી સરકારને પડકારી છે અને છ મહિનાથી વધારે નહિ ટકે તેવી આગાહી
પદાર્થ પર સંખ્યા પ્રભુત્વ ભગવે છે–એને સમજવા મથ્યો છું. કરી છે. વચગાળાની ચૂંટણી કોઈને જોઈતી નથી પણ વિરોધી પક્ષે આમાંનું બહુ નહિ તે થોડું પણ મેં સિદ્ધ કર્યું છે. આવા પડકાર ફેંકવા રહ્યા. પણ વધારે સૂચક વસ્તુ ભવિષ્યના જુદા આવું માનસિક કુતૂહલ, જ્ઞાનની આવી તીવ્ર પીપાસા આપણને જુદા પક્ષોનાં જોડાણો વિષેની છે. વચગાળાની ચૂંટણી આવી પડે
સૌને સુલભ નથી. પરંતુ વિદ્યાદાનને પરિણામે આવી ચિનગારી ન તે અથવા ૧૯૭૨ માં પણ, કોઈ પક્ષ સ્પષ્ટ બહુમતીમાં નહિ હોય તેમ દરેક પક્ષને લાગે છે. તેની વ્યુહરચના અત્યારથી શરૂ થઈ છે.
કુરે તે ઉપાધિ, વર્ગ કે ચંદ્રકનું મૂલ્ય નથી. આ માટે જે વાતાવરણ ઉત્તર પ્રદેશમાં ચંદ્રભાણ ગુપ્તની સ્થિતિ ડામાડોળ છે. ત્યાં જનસંઘ આવશ્યક છે એ શાનો છતાં સ્થગિત ન હોય, જ્યાં ઉન્માદ વિનાનો સાથે જોડાણ કરવાની તેમને છૂટ મળી છે. વડીલ નેતાઓને હવે જીવનને ઉલ્લાસ હોય, જ્યાં સંયમ વિનાની સત્તા ન હોય, જ્યાં જનસંઘ કોમી નહિ પણ રાષ્ટ્રીય પક્ષ દેખાય છે. થોડા સમય સ્વમાન અને વિનમ્રતાને સુમેળ હોય, જ્યાં વિચારસ્વાતંત્ર્ય છતાં પૂર્વે જ જે કહેતા હતા કે જનસંઘ કે સ્વતંત્ર પકા સાથે કોંગ્રેસ
પરસ્પર સહકાર હોય. આવું વાતાવરણ કાયદાકાનૂનથી, વ્યાખ્યાને કોઈ કાળે જોડાણ ન કરે તેમણે હવે નીતિ બદલાવી છે. નવી કોંગ્રેસને કહેવાનો મોકો મળ્યો કે કેમવાદી અને પ્રત્યાઘાતી બળો સાથે
અને પરિસંવાદથી નથી સર્જતું. આને માટે નિરંતર, ભગીરથ પ્રયાસ
સૌ કોઈએ કરવાનું હોય છે–મનથી અને કર્મથી. વડીલ નેતાઓ જોડાઈ રહ્યા છે અને સંજીવ રેડીની ચૂંટણી વખતે
. નિજલિંગપ્પા સામે જે આરોપ મૂક્યો હતો તે ખોટો ન હતો. હરિ
આ યુનિવર્સિટી મુદ્રાલેખ છે: gવી ન: સરસ્વતી યાણામાં, બંસીલાલ, ઈન્દિરા ગાંધીના પક્ષે છે એટલે તેને ઉડાડવા,
અમારી સરસ્વતી પાવનકારી છે. જેમ મંદીરમાં દર્શન માત્ર કરીને ભગવદયાલ શર્મા જેને કોંગ્રેસના ઉમેદવાર વિરુદ્ધ કામ કરવા
કે મસ્જિદમાં નમાઝ પઢીને કે નદીમાં સ્નાન કરીને આપણે આપશિસ્તભંગ માટે કોંગ્રેસમાંથી દૂર કર્યા હતા, તેમને હવે સાથ
આપ automatically--પવિત્ર થવા, સર્વ પાપ ધોઈ નાખવા આશા લેવાય છે. મધ્યપ્રદેશમાં શુકલની સરકારને ઉડાડવા, દેશલેહરાને
રાખીએ છીએ એ રીતે સરસ્વતી તત્કાળ પાવન નથી કરતી. એ સધોઉત્તેજન અપાય છે. આંધમાં બ્રહ્માનંદ રેડીને પરેશાન કરવા,
વિપાક નથી. પૂજામાત્રથી, મૂર્તિને નૈવેદ્ય ધર્યાથી કે વસંતપંચમીને તેલંગણને જુદી પ્રદેશ સમિતિ રચવાની રજા અપાય છે. ગુજ
દિવસે ગંગામાં ડુબાડી દીધાથી સરસ્વતી પ્રસન્ન નથી થતી. એનું રાત અને માયસોરમાં નવી કોંગ્રેસ, વર્તમાન કોંગ્રેસ સરકારોને વરદાન નિદિધ્યાસન વગર, તપસ્યા વગર અશકય છે. સંતોએ ઉથલાવવા પ્રયત્ન કરે છે એવો આરોપ છે. સત્તાના રાજકારણમાં
પરબ્રહ્મની, ફિલસૂફેએ સત્યની, વૈજ્ઞાનિકોએ સૃષ્ટિના રહસ્યની, શું ન થાય ?
કલાકારોએ સૌંદર્યની શોધમાં સમગ્ર જીવન વિતાવ્યાં છે. એવું મનેઆ સમુદ્રમંથનમાંથી પણ કાંઈક નવનીત નીકળશે. પક્ષેનું
મંથન, એવું અનુષ્ઠાન હોય તો સરસ્વતી પાવનકારી થાય. આપણે તે ધ્રુવીકરણ Polarisation આખેઆપ થશે અને કોણ પ્રતીકો દ્રારા પ્રતિષ્ઠા મેળવવી છે, બ્રાહ્મણો પાસે ટ્રી કરાવી પુણ્ય કયાં છે તેની ખબર પડશે. બજેટ સત્રમાં શાસકીય પક્ષ કેટલાં અમલી મેળવવું છે, કેવળ નમન કરીને નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરવું છે. સરસ્વતીની પગલા લે છે તે જોવાનું રહેશે. તેવી જ રીતે જે રાજમાં, ખાસ કોટી આફ્રી છે છતાં એમાંથી પાર નીકળીએ તો આ ક્ષણિક કરીને ગુજરાત અને માયરમાં, જ્યાં જુની કોંગ્રેસ સત્તા ઉપર છે, જીવન પણ પળભર તે અમરતા પ્રાપ્ત કરે છે, ભૂતકાળ આપણી સમક્ષ ત્યાં સમાજવાદી આર્થિક કાર્યક્રમને અમલ કરવા શું પગલાં લેવાય ખડો થઈ જાય છે. દુનિયાભરના દેશે આપણા પાડોશી થઈ જાય છે, છે તે પણ જોવાનું રહેશે.
રાંદ્ર પણ દેવ મટી અનુપમ ભૂમિ બની જાય છે, તારાઓ અને નક્ષસૌ કોઈ સમજે છે કે બેન્કોનું રાષ્ટ્રીયકરણ થયું, સામાન્ય વીમાનું 2નું તેજ પણ માપી શકાય છે. આ વિશાળ, શૂન્ય બ્રહ્માંડમાં મનુષ્ય થશે, રાજવીઓના સાલીયાણા રદ થાય, આયાત નિકાસ કે અનાજનો બુદ્ધિના સામર્થ્યથી, જ્ઞાનના શસ્ત્રથી ઘડીભર ઉન્નત અને સત્તાવ્યાપાર સરકાર હસ્તક લેવાય કે શહેરી મિલકતની ટોચમર્યાદા શીલ બને છે. પરંતુ સ્વાર્થ, ધૃણા, લોભ, હિંસા પર વિજય મેળવે નક્કી થાય, તેથી દેશની ભયંકર ગરીબી, બેકારી કે અસામાનતા દૂર અને પિતાને પણ જીતી શકે ત્યારે જ એ ખરેખર પાવન થાય. તે નથી થવાની પણ અસરકારક રીતે ઘટવાની પણ નથી. સાચી
આપણો આજના વિદ્યાર્થી પ્રવર્તક બળથી વંચીત રહી શકે વસ્તુ છે, પ્રજાના બધા વર્ગોએ મહેનત કરવાની, ઉત્પાદન
એમ નથી, રહે એ ઈચ્છનીય પણ નથી. પશ્ચિમના સાહિત્ય અને વધારવાની કાર્યક્ષમતા આણવાની, ભ્રષ્ટાચાર દૂર કરવાની, સ્વાર્થ સામાજિક વિપ્લવેથી એ પરિચિત છે. એની ફિલ્મ જુએ છે, રેડિયો ઓછો કરી કાંઈક દેશદાઝ હૈયે ધરવાની, ખોટા ખરચા છોડવાની, સાંભળે છે. એ જાણે છે કે પશ્ચિમના ઘણા દેશમાં અને પૂર્વમાં સમાનતાની સાચી ભાવના અંતરમાં જગાડવાની. આગેવાનોના જાપાનમાં પણ મધ્યમ વર્ગના જ નહિ પણ સામાન્ય લોકો જીવનમાં આ બધું સ્પષ્ટ રીતે દેખાશે તો કાંઈક અસર થશે. પ્રજાને
પણ ઘણી સુખસગવડ ભોગવે છે. આપણી પરિસ્થિતિ સાથે સરખા'બહેકાવવી, તેની આકાંક્ષાઓ આસમાને ચડાવવી સહેલું છે. કટુ પણ મણી કર્યા વિના એ કેમ રહી શકે? પશ્ચિમની કેટલીક સાધનસામગ્રી સત્ય કહેવાની હિંમત વિરલ છે. પ્રજામાં ભારે ઉશ્કેરાટ છે, વાતા- આપણે માટે અત્યારે અશકય હશે. કેટલીક અનાવશ્યક કે પ્રતિકુળ પણ વરણમાં હિંસા ભરી છે, ત્યારે સત્તાની સાઠમારી જામી છે.
છે. છતાં આપણે દેશ ઘણાં ક્ષેત્રમાં પછાત છે. કામના ઢગલા છે ૨૯-૧૨-૬૯
ચીમનલાલ ચકુભાઈ ત્યારે આપણે અસંખ્ય મુદ્ર ઝઘડામાં, અંગત સ્પર્ધામાં સમય વિતા