________________ 188 પ્રબુદ્ધ જીવન તા. 16-12-1970. - આથમતી જીવનસંધ્યા અંગે મળેલાં બીજાં બે પત્રો - (1) અમદાવાદથી શ્રી શંકરલાલ બેંકર એમનું મન પણ સતત આ ચિન્તનમાં જ લાગેલું રહે છે પણ એમને “કશું લખાવવા વૃત્તિ થતી નથી. એમની તબિયત સારી રહે છે ને અમદાવાદ, તા. 25-11-70 તમને સર્વેને તેઓ સ્નેહપૂર્વક ઘટિત લખાવે છે. ભાઈશ્રી પરમાનંદભાઇ, તમે સર્વે કુશળ હશે. . તમારે તા. ૧૯મીને પત્ર મળ્યો છે, વાંચી આનંદ થયો છે. “પ્રબુદ્ધ જીવન” તા. ૧લી નવેમ્બરને અને ત્યાર પછીને શંકરલાલ બેંકરના સસ્નેહ જય જય. તા. 16 મી અંક હું જોઇ ગયો છું. તમે જે વિચારો દર્શાવ્યા (2) શિયાળથી શ્રી છોટાલાલ વસનજી મહેતા છે અને એને અંગે કાકાસાહેબ કાલેલકરનું જે લખાણ પ્રગટ થયું છે (પૂજય મુનિશ્રી સતબાલજીના સાન્નિધ્યમાં જેમણે જીવનએમાંથી ઘણું જાણવાનું વિચારવાનું અને સમજવાનું મળ્યું છે નને ઘણો સમય કામ કર્યું છે એવા ભાઇશ્રી છોટાલાલ વસનજી અને તે માટે તમારા બંનેને ઘણો આભારી છું. મહેતા અથવા પરિચિત વર્ગમાં ઓળખાય છે તે રીતે જણાવું તો આ બાબત મહત્ત્વની છે પણ એને અંગે સ્વતંત્ર રીતે મેં છોટુભાઇ મારા લગભગ સમવયસ્ક છે. અને એમનાં પુત્રી બહેન શે વિચાર કર્યો નથી એટલે “પ્રબુદ્ધ જીવન” માટે ઉપયોગી કાશીબહેન ડોકટર સાથે રહે છે જેઓ અમદાવાદ બાજુએ ધોળકા જિલ્લામાં આવેલા શિયાળ ગામમાં “વિશ્વવાત્સલ્ય ઔષધાલય” થઇ શકે એવું કાંઈ પણ લખાણ મેક્લી શકે એવી સ્થિતિ નથી. ચલાવે છે. પરમાનંદ) . છતાં ૧૯૨૨માં હું ગાંધીજી સાથે યરવડા જેલમાં હતા તે વખતે મુરબ્બી શ્રી પરમાનંદભાઇ, શિયાળ, તા૦ 24-11-70 તેમના તરફથી જે પ્રેરણા મળી અને તેને પરિણામે મને જે લાભ થશે તે ઘડપણ” અંગેના પૂ. કાકાસાહેબના તથા અગાઉના અંકમાં વિશે તમારી માહિતી માટે થોડુંક લખું તો તે અસ્થાને નહિ ગણાય. આવેલા પત્રો વાંચી ગયો. ખૂબ જ આનંદ સાથે પ્રેરણા પણ મળી. એક દિવસ જેલમાં ગાંધીજીએ મને પૂછયું કે, " તમે ગીતા આ અંગે મારી સ્થિતિને ખ્યાલ : છે. અને રાજ્યની પારોથી વાંચી છે?” મેં ગુજરાતીમાં વાંચી છે તેમ કહ્યું એટલે તેમણે માર્ગદર્શન ઇચ્છું છું. જણાવ્યું કે, “ગીતા તે સંસ્કૃતમાં જ વાંચવી જોઇએ” અને પછી ઉમર ૭૭મું ચાલે છે. તંદુરસ્તી સારી છે. કુટુંબની કેદ જવાબદારી મારાપર નથી. આર્થિક રીતે પણ. ભારત ઉદ્યોગહાટ મને ગીતા વાંચી શકાય અને સમજી શકાય એટલું સંસ્કૃત પોતે રાવપુરા, વડોદરામાં મારી પુત્રી શ્રી કશી બહેનના બને ભાઇઓ શીખવ્યું અને મારી પાસે આખી ગીતા વંચાવી, તેનું રહસ્ય સમ ચલાવે છે. ઠીક છે. મારી તથા બહેનની જરૂરિયાત પ્રમાણે જ્યારે જે જાવ્યું. એ પછી એક અધ્યાય નિયમિત રીતે રોજ વાંચવા સૂચવ્યું જોઈએ તે ખુબ જ રાજીખુશીથી આપે છે. એટલે બધી રીતે અનુઅને કહ્યું કે, બીજાં પુસ્તકો ગમે એટલાં વાંચે પણ ગીતા એક કૂળતા અને આનંદ છે. એવું પુસ્તક છે કે તે સંકટમાં મદદરૂપ થાય અને તેનું રેજ ૨ાધ્યયન અહંમ અને મમત્વ આ બે ઠીક રીતે સતાવે છે. અંગત લેહીંના કરવાનું રાખે છે તેથી નવાં નવાં સત્ય સમજાશે અને તે જીવન સંબંધે, જ્યારે કાંઇ મારી સમજ મુજબ બરાબર ન ગઠવાય ત્યારે, આવેશ અને ગુસે મારા પર સવાર થઇ જાય છે. પછી તુરત પસ્તાવે માટે પ્રેરણાદાયી બનશે. થાય છે. પછી માફી પણ માગું છું. પરંતુ પ્રસંગ પડતા તે ડોકું - ગાંધીજીની એ સૂચના મુજબ ગીતાનું જ અધ્યયન કરતા બહાર કાઢે છે: પ્રયત્ન કરું છું પરંતુ હજ તે નાપાસ છે. માર્કમાં મને ઘણો લાભ થયો છે. ગીતાનું અધ્યયન કરતાં એમ રામાય મીડું આવે છે. સંસ્થાના કામમાંથી ઠીક ફારક (જવાબદારીમાંથી) છે કે જેટલે અંશે અહંભાવ ઓછો થતો જાય, મન શુદ્ધ અને વિશાળ થયો છું, થતો જાઉં છું અને મનની જે દેહાદેડી રહે છે તેને કાબૂમાં લેવા પ્રયત્ન કરું છું. પરંતુ તેમાં પણ પૂરેપૂરી નિષ્ફળતા જ બનતું જાય, વૃત્તિ પ્રાણીમાત્રની સહૃદયતાથી–આત્મભાવથી સેવા છે. પ્ર. જીવનમાં પ્રગટ થયેલાં ધ્યાન અંગેના બે લેખેએ સારી કરવા તરફ વળતી રહે, અને અનિત્ય એવા સંસારની વસ્તુઓના સામગ્રી પૂરી પાડી છે અને તેથી ખૂબ જ શાંતિ અનુભવું છું અને મેહમાંથી નીકળી સારાયે વિશ્વમાં જે મહાન ચૈતન્યશકિત વ્યાપી પ્રયોગ ચાલુ કરેલ છે, પરંતુ પવનવેગી મન વધારે દેડદેડી કરતું રહી છે તેની સાથે એક થવા નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રયત્ન થતો રહે એટલે રહે છે. અંશે જીવનના સર્વ કાળમાં -- ઘડપણમાં - પણ અંતરની સાચી શાંતિ રહે છે જે જિદગીની છેલ્લી ઘડી સુધી હરતઅને પ્રસન્નતાને અનુભવ થતો રહે એમ લાગે છે. ફરતો રહું અને મનના વિચારો પર સારો ક્ષન્ ૨ાવે. એ ભાવના - આધ્યાત્મિક વિકાસને પંથે લઇ જનાર સર્વે સંતો અને તેમના ગ્રંથમાંથી પણ આવી જ પ્રેરણા મળતી જણાય છે. થોડાં વરસે પર છે. ખાનપાન પર સારો કાબૂ છે. નિયમિતતાને સારો આગ્રહ સંશોધનકાર્યમાં કુશળ એવા એક અમેરિકન ડેાકટર અમદાવાદ આવ્યા છે અને એમાં પણ ઠીક કબૂ આવે છે. પ્રેમ તથા સત્ય - આ તરફ હતા. અહીંના હવામાનની, મિલમાં કામ કરનાર કારીગર તથા બહુ જ નબળે છે. ગંભીર બનતા આવડે છે, ટેવ છે, લખતા આવએના કામ પર થતી અસરની તપાસ કરતા હતા. પ્રસંગોપાત એક ડતું નથી. હસાવતાં પણ આવડતું નથી. બાકી આનંદ છે. પરંતુ વખતે એમણે એમની માની વાત કરી. બચપણમાં એમના તથા એમના ભાઈ-બહેનના પોષણને બધો ભાર એમનાં માના પર તરિક તત્ત્વ જોઇએ તેવું સમતાના ઘરમાં નથી...આપને કંઇ હતા. એ વખતે આવક અતિશય મર્યાદિત હતી તેથી વખતોવખત જણાવવા જેવું લાગે તે જણાવશે અને આ અંગે પૂછવા જેવું મુશ્કેલીના અનેક સંજોગે આવી પડતા. એમનાં માં બહુ ધર્મિષ્ટ લાગે તે વગરસંગે પૂછાવશે, જેથી ખરૂં દરદ હાથ આવે. નિદાન હતા અને એ પ્રસંગે તેઓ ક્ષણભર ઘૂંટણીએ પડી "Thy will સાચું થાય તે દવા પણ સાચી આપી શકાય. પત્ર લાંબે થયા છે be done: હે પ્રભુ તારી ઇચ્છા મુજબ થાઓ” એટલું બોલી કામે લાગી જતાં. માં 80 વરસ સુધી જીવ્યાં, પણ અંત સુધી તે બદલ ક્ષમા યાચું છું. બાકી કુશળ. હાલ રેલહતના કામોમાં કપાળ પર કરચલી સરખી પણ કદી જણાઇ નહોતી. ઇશ્વર પરા માને ઊભાં કરવા માટેના પ્રયત્ન ચાલે છે.' યણ વૃત્તિને મહિમા એવે છે. એથી પણ હર હાલતમાં શાંતિ જળ લિ. આપના, છોટુનાં વંદન વાઇ રહેતી જણાય છે. શ્રી છોટુભાઈ જે હું જયાં એક પ્રકારને દર્દી છું ત્યાં આ તો આ બાબતને અંગે જે વિચાર આવે છે તે સહેજ, લખી જણાવું છું. તેમને માર્ગદર્શન આપનાર હું કોણ? તમારે પુત્ર શ્રી અનસુયાબહેનને વાંચી સંભળાવ્યો છે. એ વિષયને લગતી ચર્ચા હવે બંધ કરવામાં આવે છે. પરમાનંદ જયા હર બાઈક એક A માલિક : શ્રી મુંબઈ જન યુવક સંધ: મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુવરજી કાપડિયા, પ્રકાશનસ્થળ : 385, સરદાંર વી.પી. રોડ, મુંબઈ–૪. ટે. નં. 350296 મુદ્રસ્થાનઃ ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કેટ, મુંબઈ-૧