________________
૧૮૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૨-૧૯૭૦
>>
વર્તમાન રાજકીય પરિસ્થિતિ
<
(તા. ૯ મી ડિસેમ્બરના રોજ શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઇ શાહે ઉપરના વિષય ઉપર આપેલ વ્યાખ્યાનની નોંધ નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે. પરમાનંદ) . દેશની રાજકીય પરિસ્થિતિ વેગપૂર્વક પલટાતી રહી છે. ક્રમ જૂની અને નવી કેંગ્રેસ બન્નેએ સ્વીકાર્યો છે, તે કાર્યમથી સામાન્ય ચૂંટણી જેમ નજીક આવી રહી છે તેમ તેજી આવે છે જૂની કેંગ્રેસના આગેવાને દૂર જઈ રહ્યાં છે તેમ યુવાન પેઢીને અને અસ્થિરતા વધતી જાય છે. આમાં વ્યકિતગત રાગ છે અને લાગે છે. પરિણામે, પ્રજામાં તેના વિપરીત પ્રત્યાઘાત પડે અને તેથો, મહત્વાકાંક્ષાઓ ઘણે મોટે ભાગ ભજવે છે. સામાન્ય પ્રજાજનનું પ્રજાહિતને નુકસાન થાય, ઉપરાંત યુવાને, જેને હજી લાંબું રાજલક્ષ વ્યકિતઓ ઉપર વધારે રહે છે. પણ વધારે મહત્ત્વની બાબત કીય જીવન પોતાની સમક્ષ પડયું છે, તેમનું ભાવિ જોખમાય. તે, વ્યકિતએના વર્તનથી બનતા બનાવો અને તેને લીધે દેશ અને લખનૌમાં વયેવૃદ્ધ આગેવાને પિતાનું ધાર્યું કરી શક્યા, પ્રજા ઉપર થતી અસર છે.
તેમણે પિતાને બૃહ બરાબર ગેઠવ્યા હતા. પણ દર્દ ઊંડું છે. ઠરાવ કેંગ્રેસમાં ભંગાણ પડયું ત્યાર પછી સેકસભામાં ઈન્દિરા પસાર કરાવી જવાથી તેમનું કામ સફળ થતું નથી. ગાંધીને પરાજય કરી તેમને સત્તાસ્થાનેથી હઠાવવા માટે જૂની નેતાઓની દષ્ટિ હવે મોટે ભાગે લોકસભામાં બીજા પક્ષે કેંગ્રેસે બધા પ્રયત્ન કરી જોયા. લોકસભામાં વિરોધ પક્ષેના ભાવ સાથે મળી, બહુમતિ મેળવવા ઉપર કેન્દ્રિત છે. ગુજરાતમાં મેશજોડાણની આગેવાનોએ પેજના કરી, પણ અંદર અંદરના તીવ્ર રજીભાઇનું સર્વોચ્ચ નેતા તરીકે સ્થાન હતું તે જૉખમાય તેની હવે મતભેદોને કારણે, આ યોજના નિષ્ફળ ગઇ. ગુજરાત– તેમને ચિતા નથી. નિકટતમ સાથીઓ છોડી જાય . અથવા તેમને માયસેરના વિરોધ ઉપરાંત, ડે. રામસુભગસિંગ અને યુવાન છોડી જવાને આદેશ આપવો પડે, તે પણ, જે કેન્દ્રમાં ઇન્દિરાને પેઢીને સખત વિરોધ રહ્યો. બેંગલોર અધિવેશન પછી, અમદા- સત્તાસ્થાને આવતાં અટકાવી શકાય તો તેમને સંતોષ થશે. પણ વાદમાં નવી કેંગ્રેસ કરતાં પણ, પતે વધારે ઉદ્દામ કાર્યક્રમ અ૫- હિતેન્દ્ર દેસાઇ કે વીરેન્દ્ર પાટિલને આ ક્યાં સુધી પસાશે? ગુજ નાવવા તૈયાર છે તેમ જાહેર કર્યું. પણ આગેવાનોના વર્તન ઉપરથી રાત કે માયસેરમાં જૂની કેંગ્રેસ ચૂંટણી જોડાણ નહિ કરે, તે રાષ્ટ્રીય યુવાન વર્ગ, જે જ ની કેંગ્રેસમાં રહ્યો છે, તેને એમ જણાતું ગયું સ્તર પર થઇ શકશે ? સ્વતંત્ર પક્ષ કે જનસંઘ, જેનું ગુજરાત કે આ માત્ર દેખાવ હતે.
કે માયૉરમાં જોર નથી, તેને આ બે રાજ્યમાં જ ની કેંગ્રેસ કોઇ આ દોઢ વર્ષના ગાળામાં લોકસભા અને ધારાસભાઓની ઉમેદવારો ચૂંટાવા ન દે અને વિરોધ કરે, તે ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર પેટાચૂંટણી થઇ તેમાં જૂની કેંગ્રેસની નિર્બળતા દેખાઇ આવી. કે મધ્ય પ્રદેશમાં જનસંધ શા માટે ની કેંગ્રેસના ઉમેદવારને કેરળમાં સપ્ત હાર ખાધી. ઉત્તર પ્રદેશમાં, ઇન્દિરા ગાંધીના બધા કાંઇ મદદ કરે? રાજકેટમાંથી મસાણીને કે જામનગરમાંથી દાંડેકરને પ્રયત્ન છતાં, નવી કેંગ્રેસ સત્તા ઉપર ન આવી શકી તેથી જની ઉભા રહેવું હોય તો શું જુની કેંગ્રેસ તેમને વિરોધ વિના ચૂંટાવા
દેશે ? કેંગ્રેસના આગેવાનોને બળ મળ્યું. ઉત્તર પ્રદેશમાં કર્યા તેવાં જોડાણે
એક હકીકત છે. જેની કૅન્ચેસ, જનસંઘ કે સ્વતંત્ર પક્ષ કરવાથી નવી કેંગ્રેસને હરાવી શકાય છે એમ લાગ્યું. બિહારમાં
સાથે આવાં કોઇ ચૂંટણી જોડાણે કે સમજૂતી ન કરે, અને સામનવી કેંગ્રેસની સ્થિતિ નબળી છે. પંજાબમાં સંત ફત્તેસિંગ છેવટ
સામાં ઉમેદવાર ઉભા રાખે તે નવી કેંગ્રેસને માર્ગ સરળ થાય. અકાલી પક્ષને મજબુત કરવામાં સફળ થયા. રાજાઓનાં સાલિયાણાં
પણ ચૂંટણી સમયે આવાં જોડાણ કરવાથી પ્રજા ઉપર જે વિપરીત નાબૂદી બાબતમાં સુપ્રિમ કોર્ટમાં કેન્દ્ર સરકાર હારી જાય
છાપ પડે અને અંતે નીતિ અને કાર્યક્રમમાં પણ ફેરફાર કરવા પડે અને સુપ્રિમ કૅર્ટને ચૂકાદો સરકાર વિરૂદ્ધ જશે એમ જણાય છે
તે યુવાન પેઢીને માન્ય નથી એમ જણાય છે. હકીકતમાં, કામરાજ તે ઇન્દિરા ગાંધીની પ્રતિ:સને મોટો ધક્કો પહોંચે એમ આ આગેવાને માને છે.
સિવાય, જની કેંગ્રેસના બીજા આગેવાને, અત્યારની સ્વીકૃત આર્થિક એક વાતની તેમને રોક્કસ પ્રતીતિ થઇ છે કે લોકસભામાં
નીતિમાં માનતા નથી અને તેના અમલ માટે ઉત્સાહી નથી. ફરીઇન્દિરા ગાંધીને હરાવી શકાય તેમ નથી, માટે સામાન્ય ચૂંટણી
દાબાદ અધિવેશન સમયે નિજલિંગપ્પાએ જે પ્રવચન કરેલું ત્યારથી ૧૯૭૨ ને બદલે વહેલી થાય તે ચૂંટણીમાં પદભ્રષ્ટ કરવાની તેમને
આ હકીકત સ્પષ્ટ છે. મોરારજીભાઇએ રાજાનાં સાલિયાણાં તક મળે. તે સાથે એ વાતની પણ તેમને ખાત્રી થઇ છે કે જૂની
નાબૂદી માટેના બંધારણીય સુધારાને વિરોધ કર્યો તે પણ આ કેંગ્રેસ સ્વતંત્રપણે, પિતાના જોર ઉપર, કોઇ સંજોગોમાં ઇન્દિરા હકીકત પુરવાર કરે છે. યુવાન પેઢીને લાગે છે કે કેંગ્રેસ, જની કે ગાંધીને હરાવી શકે તેમ નથી, તેથી બીજા પક્ષે સાથે સમજતી કરવી નવી, અખંડ કોંગ્રેસનાં વર્ષોથી સ્વીકૃત સમાજવાદી કાર્યકમ છાડી. અનિવાર્ય છે.
દે તે તેમાં પ્રજાનું હિત નથી. દેશમાં કોઇ રૂઢિચુસ્ત રાજકીય પક્ષ વયેવૃદ્ધ નેતાઓનું એક માત્ર લક્ષ ઇન્દિરા ગાંધીને હરાવવાનું (Conservative ) પ્રજાને આકર્ષી શકે તેમ નથી. જૂની છે. હવે તેમને માટે આ એક્સત્રી કાર્યક્રમ જ છે. પ્રજામાં કેંગ્રેસના આગેવાનોએ જે માર્ગ અપનાવ્યું છે. તેથી જરાસંઘને જ ઈન્દિરા ગાંધી સામે વિરોધ પેદા કરવા, લોકશાહી ખતરામાં છે મોટે ભાગે લાભ થવાનું છે. આ બધાં કારણે, જે ભાઇઓ અને ઇન્દિરા ગાંધી દેશને સામ્યવાદ તરફ ઘસડી જાય છે અને રશિ- જૂની કેંગ્રેસ છોડી જશે અથવા છોડી જવાની જેમને ફરજ પાડયાને ઉપગ્રહ બનાવે છે તે પ્રચાર કરવો રહ્યો. યુવાન પેઢીની વામાં આવે છે તેમના માટે પણ વિકટ સમશ્યા છે. કોઇ પણ પક્ષમાં આ દષ્ટિ નથી. વયેવૃદ્ધ નેતાઓ માટે આ આખરી દાવ છે. હવે તે જોડાવું જ પડે. કેઇ ન પક્ષ ઉમે કરે તેમાં દેશને કે તેમને પછીના પાંચ વર્ષ જ તેમને માટે રહ્યા છે એટલે કયાં સાધનોથી લાભ નથી. શાસક કેંગ્રેસની કેટલીક નીતિરીતિ પસંદ ન હોય આ લક્ષ સિદ્ધ થાય છે અથવા તેનું પ્રજમાં શું પરિણામ આવશે તે પણ, પક્ષની પસંદગી જ કરવી પડે તે બીજો કોઇ માર્ગ નથી. તે, હકીકત તેમના માટે અગત્યની વસ્તુ નથી. યુવાન પેઢીને, ઇન્દિરા ગાંધી લોકશાહીને ખતરામાં નાખતા હોય અથવા દેશને પિતાનું અને દેશનું ભાવિ જોવાનું રહે છે. ઇન્દિરા ગાંધી સામે અંગત સામ્યવાદ તરફ ઘસડી જતા હોય છે, તેમને અટકાવવા માટે પણ વિરોધની યુવાન પેઢીમાં એટલી તીવ્રતા નથી. જે આર્થિક કાર્ય- કદાચ આજ માર્ગ છે. એમને સત્તાસ્થાનેથી દૂર કરવા હોય તે