Prabuddha Jivan 1970 Year 31 Ank 17 to 24 and Year 32 Ank 01 to 16

SR No.: 525955
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1970
Total Pages: 282
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 36 MB

Page 276

૧૮૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૨-૧૯૭૦
મુંબઈમાં જૈન છાત્રાલયની ઉદ્દભવકથા : જૈન કેળવણી મંડળની વિકાસકથા
શ્રી જૈન કેળવણી મંડળે તાજેતરમાં તા. ૨૨ મી નવેમ્બરથી આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયા હતા. આ સમારંભમાં હાજર રહેવાનું– તા. ૩ ડીસેમ્બર સુધી એમ બાર દિવસના ભરચક કાર્યક્રમપૂર્વક ભાગ લેવાનું મને સદ્ભાગ્ય સાંપડયું હતું. આ સંસ્થાના શિવ ખાતે પિતાને રજન મહાવ ઊજવ્યો જેની વિગત આ અંકમાં અન્યત્ર આવેલા મકાનનું ૧૯૯૪ના જુલાઈ માસની ૨૫મી તારીખે ઉદ્આપવામાં આવી છે. આ પ્રસંગે મુંબઇના જૈન સમાજની છાત્રાલય ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું જે પ્રસંગ પણ થોડાં વર્ષ પહેલાને મારી પ્રવૃત્તિને કેવી રીતે વિકાસ થયો તેને લગતાં કેટલાંક સ્મરણો અહિ , નજર સમક્ષને છે. રજૂ કરવાનું મન થાય છે.
આ નોંધ જે સંસ્થાને અનુલક્ષીને લખાઇ રહી છે તે શ્રી કૉલેજના અભ્યાસ અર્થે હું મુંબઇમાં ૧૯૧૦ માં આવ્યો
જૈન કેળવણી મંડળની સ્થાપના બહુ લાંબા ગાળે ઠેઠ ૧૯૪૩માં તે વખતે મુંબઇના દિગંબર જૈન આગેવાન શેઠ માણેકચંદ
થઇ. આ મંડળનું નિર્માણ મુંબઇના સ્થાનકવાસી જૈન સમાજને પાનાચંદ તરફથી શેઠ હીરાચંદ ગુમાનજી જૈન બોર્ડિંગ એ નામનું
ઉદ્દેશીને કરવામાં આવ્યું છે. આ મંડળની સ્થાપના થતાં એના પ્રથમ એક છાત્રાલય અસ્તિત્વ ધરાવતું હતું, અને એ છાત્રાલય કૅલેજમાં
પ્રમુખ તરીકે સ્વ. સર ચુનીલાલ ભાઇચંદ મહેતાની વરણી થઇ ભણતા માત્ર દિગંબર જૈન વિદ્યાર્થીઓને મુંબઇમાં રહેવા ખાવાની
અને તેમનાં પત્ની લેડી તાપીબાઇ ચુનીલાલ મહેતા તરફથી કરવામાં સગવડો આપવાના હેતુથી ઊભું કરવામાં આવેલાં. એમ છતાં
આવેલી રૂપિયા ત્રણ લાખની સખાવતના પરિણામે સર ચુનીલાલ તેમાં જૈન સમાજના બીજા ફિરકાઓના કૅલેજમાં ભણતા વિદ્યાર્થી
ભાઇચંદ મહેતા વિદ્યાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી, અને તે ઓને ખાસ કોઇ ભેદભાવ સિવાય દાખલ કરવામાં આવતા. કૅલેજ
માટે કેટ વિસ્તારમાં મર્ઝબાન રોડ ઉપર આવેલા એક મોટા મકાનની કાળ દરમિયાન – એટલે કે ૧૯૧૦ થી ૧૯૧૩ સુધીમાં–પ્રિન્સેસ
ખરીદી કરવામાં આવી. આ મકાનમાં ૪૦ વિદ્યાર્થીઓ રહી શકે સ્ટ્રીટ ખાતે આવેલું પીરભાઇ બીલ્ડીંગ જ્યાં આજે સંયુકત જૈન
એટલી સગવડ છે. આ છાત્રાલય છેહલાં ૨૭ વર્ષથી ચાલે છે અને વિદ્યાર્થી ગૃહની એક શાખા છે ત્યાં સ્થાનકવાસી વિદ્યાર્થીઓ માટે
તેને સ્થાનકવાસી વિદ્યાર્થીઓ સારા પ્રમાણમાં લાભ લઇ રહ્યા છે. એક છાત્રાલય ચાલી રહ્યાં હતું. તેને વહીવટ સ્વ. રેવાશંકર
વિદ્યાર્થીઓની માંગ વધતી જતી હતી તેને પહોંચી વળવા માટે જગજીવન અને અન્ય આગેવાને સંભાળી રહ્યા હતા. આ છાત્રાલયમાં મારા કેટલાક મિત્રો સ્વ. શિવલાલ પાનાચંદ
સંઘરાજકા કુટુંબ તરફથી ૧,૧૧,૧૧૧ ની રકમનું ઉપરોકત જૈન
કેળવણી મંડળને દાન મળતાં માટુંગા બાજુ વડાલા ખાતે શાહ, શ્રી વાલજી ગોવિંદજી દેસાઇ, ડો. પ્રાણજીવનદાસ મહેતા વગેરે
તા. ૧-૮-૫ ના રોજ શ્રી કેશવલાલ રાઘવજી સંધરાજકા એન્ડ રહેતા હતા અને તેમને મળવા હું અવારનવાર ત્યાં જ હતો.
બ્રધર્સ વિદ્યાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી, જેને આજે ૮૦ સમયના વહેવા સાથે કોલેજમાં ભણતા વે. મૂ. જૈન વિદ્યાર્થી
વિદ્યાર્થીઓ લાભ લઇ રહ્યા છે. એની સંખ્યા વધતી ચાલી અને તેમની જરૂરિયાત ધ્યાનમાં લઇને
આ ઉપરાંત કેટલાંક વર્ષથી જૈન વે. સ્થા. કૅન્ફરન્ટા તરફથી એ વખતના એ સમાજના આગેવાન તરફથી શ્રી વિજ્યવલ્લભ સૂરિની
પૂના ખાતે એક છાત્રાલય ચાલતું તે ૧૯૫૦ની સાલમાં જે પ્રેરણા નીચે ૧૯૧૫ માં શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી. આ વિદ્યાલય એ વખતે યલ પેરા હાઉરાની
કેળવણી મંડળને રોપવામાં આવ્યું છે. પૂનાના આ છાત્રાલયમાં બાજુએ આવેલા એક ભાડાના મકાનમાં વસાવવામાં આવેલું. એ
૭૦ થી ૮૦ વિદ્યાર્થીઓ માટે સગવડ છે. સંસ્થાના એ વખતના સ્થાપક અને મુખ્ય સંચાલકોમાં સ્વ. મતી
આ ઉપરાંત મુંબઇ ખાતે કેલભાટ લેઇનમાં સ્થાનકવાસી ચંદ ગીરધરલાલ કાપડિયાનું નામ અગ્રસ્થાને મૂકી શકાય, જેમણે
રામાજ તરફથી શ્રી રત્નચિંતામણી સ્કૂલ ચાલતી હતી. આ સંસ્થાને જીવનના અન્ત સુધી એ સંસ્થાના એક મુખ્ય મંત્રી તરીકે એક
વિકાસાવવા માટે ૧૯૪૬માં રવ. શેઠ કેશવજી મોનજી ખેતાણી રાખી સેવા બજાવેલી. આ સંસ્થાને વિકાસ થતો ગયે અને સમય
તરફથી જૈન કેળવણી મંડળને રૂપિયા સવા લાખનું દાન મળ્યું જેના જતાં સ્વ. વાડીલાલ સારાભાઇની એક લાખ રૂપિયાની સખાવતના
પરિણામે આ સ્કૂલને વહીવટ જૈન કેળવણી મંડળે હાથમાં લીધો. આધાર ઉપર ગોવાળિયા ટેંકની બાજુએ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યા
આ શાળા શ્રીમતી રતનબાઇ કેશવજી ખેતાણી - રત્નચિન્તામણી લયના આજના મકાનને પાયે નંખાશે. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યા
સ્થા. જૈન હાઇસ્કૂલના નામે ઓળખાવી શરૂ થઇ અને ગિરગામમાં લયની સ્થાપના અને તેના આજના મકાનને પાયો નખાયો
આવેલ કેલેવાડીમાં આ શિક્ષણસંસ્થાને ફેરવવામાં આવી. આ સ્કૂલ તે પ્રસંગને અને તેના આજ સુધીના અવનવા વિકાસને હું
માટે સ્વતંત્ર મકાન કરવા કેળવણી મંડળે રૂ. સાડાત્રણ લાખનું ફંડ સાક્ષી રહ્યો છું. -
કર્યું છે અને અનુકુળ જગ્યા મળતા તેનું મકાન કરવામાં આવશે. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની સ્થાપના થઇ તે દિવસમાં આ સંસ્થામાં પાંચમા ધોરણથી ૧૧ મા ધોરણ સુધીના વર્ગો ચાલે સ્વ. શ્રી વાડીલાલ મેતીલાલ શાહ ‘જૈન હિતેચ્છું’ નામનું એક માસિક છે અને ૮૦૦ ઉપરાંત કન્યાઓ આ સંસ્થાને લાભ લે છે. આ ચલાવતા હતા અને તેમનાં વખાણ દ્વારા જૈનેના ફિરકાભેદ સામે સંસ્થાના મંત્રી શ્રી ખીમચંદભાઈ વેરા છે અને પ્રિન્સિપાલ અને જૈન સમાજની એકતાના સમર્થનમાં તેજસ્વી વિચારેને પ્રચાર શ્રી કમલબહેન પીસપાટી છે અને આ બન્નેના સુભગ સહકાર વડે થઇ રહ્યો હતો. એ જ વિચારધારાને અનુસરીને તેમણે તથા તેમના આ શિક્ષણ સંસ્થા ઉત્તરોત્તર વિકાસ સાધી રહી છે અને મુંબઇની ભાગીદાર રવ. મણિલાલ મેકમચંદ શાહે મેસર્સ બી. મણિલાલની અન્ય સંસ્થાઓના મુકાબલે તેનું અગ્રસ્થાન છે. કંપનીમાંથી રૂા. ૩૧000ની રકમ અર્પણ કરીને આજના સંયુકત જૈન આ ઉપરાંત જૈન કેળવણી મંડળ તરફથી મધુ બાળમંદિર, વિદ્યાર્થીગૃહની તા. ૨૪મી જૂન ૧૯૧૭ ના રોજ સ્થાપના કરી હતી. ખીમચંદ વોરા લાઇબ્રેરી. અને બુક બેંક ચલાવવામાં આવે છે. આ સંસ્થા માટે જ્યાં પહેલાં સ્થાનકવાસી બેટિંગ ચાલતી હતી આ જૈન કેળવણી મંડળ તરફથી રૂા. સવાબે લાખનું વિદેશી તે જ જગ્યા બધા ફિરકાના વિદ્યાર્થીઓ માટે આ નવી સંસ્થાના કેળવણી ફંડ ઊભું કરવામાં આવ્યું છે અને આ ફંડને લગતી ઉપયોગ માટે સ્વ. શ્રી વાડીલાલ શાહે પ્રાપ્ત કરી હતી.
જેના દ્વારા વિશેષ અભ્યાસ માટે વિદેશ જવા ઇચ્છતા સ્થાનકવાસી આ સંયુકત જૈન વિદ્યાર્થીગૃહને ઉદ્ઘાટનવિધિ ઝાલરાનરેશ સર સમાજના વિદ્યાર્થીઓને ૩થી ૫ હજાર સુધીની લોન અપાય છે. ભવાનસિહજીના હસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું. પૂજ્ય ગાંધીજી અત્યાર સુધીમાં લગભગ રૂ. પાંચ લાખની લોને અપાઇ છે અને