________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૧૦-૧૯૭૭ ,
વિજયજી મહારાજ જેવી આધ્યાત્મિક વિભૂતિઓનાં દર્શન સુલભ મુત્સદ્દીગીરીને પ્રથમ સ્થાન હોય છે જ, એટલે સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેબને. આવી વિભૂતિઓ જ સાંપ્રદાયિક આગ્રહને ગૌણ બનાવીને સના આગેવાનો જો ખુરસીને મેહ છોડી શકે તેમ ન હોય તે સમાજને આધ્યાત્મિકતા તરફ દોરી જશે અને એ રીતે પ્રકાશ પથરાશે. ઇન્દિરા ગાંધીની આગેવાની સ્વીકારીને બને કેંગ્રેસે એક થવાનો * 'પ્રબુદ્ધ જીવનમાં કુંડલિની શકિત” અને “ધ્યાનયોગ' જેવા નિર્ણય ઘડીનાય વિલંબ સિવાય કરી લેવું જોઇએ–તો આ એક મોટો આધ્યાત્મિક લેખો પ્રગટ કરીને આપશ્રીએ સમાજ સમક્ષ ચિત્તન પક્ષ બને અને એ કારણે દેશના તંત્રમાં સ્થિરતા આવે. પણ જો માટે એક નવી દિશાનાં દ્વાર ઉઘાડયાં છે તે માટે આપને હાર્દિક તેઓ આમ કરવા તત્પર ન હોય અને ખુરશીને મેહ છોડી શકતા વધાઈ પાઠવું છું. જેટલા સાચા અર્થમાં આધ્યાત્મિકતાને સ્વીકાર
હોય અને જે હજુ પણ દેશનું હિત તેમના હૈયે હેય તે; થશે એટલો અહંકારને અંધકાર દૂર થશે, અને અથડામણોનું પ્રમાણ
(૨) રાજકારણમાંથી નિવૃત્તી લઈને તેમણે રચનાત્મક પ્રવૃત્તિને ઘટતું રહેશે. આપશ્રી “પ્રબુદ્ધ જીવન’ વિનામૂલ્ય મેકલે છે તે
સ્વીકારી લેવી જોઇએ–જે ગાંધીજીએ ચીંધેલો યોગ્ય માર્ગ છે. આમ માટે હું આપને હાર્દિક આભાર માનું છું. “પ્રબુદ્ધ જીવનના આગ
કરીને અત્યારના વિષમ કાળમાં અનેક ક્ષેત્રે જનતા પીડાઇ રહી મનની આતુરતાપૂર્વક પ્રતીક્ષા કરતે રહું છું. મારા સાથી યતિ શ્રી
છે તેને પોતાની સેવાદ્રારા માર્ગદર્શન આપીને, દરેક ક્ષેત્રે મદદરૂપ મનહરલાલજી મહારાજ પણ ખૂબ જ પ્રેમપૂર્વક “પ્રબુદ્ધ જીવનનું
બનીને કામ કરવાનું શરૂ કરી દેવું જોઇએ-જેમ ભૂદાન આંદોલન પઠન કરે છે. આશ્રમના અન્ય પ્રેમીજનો પણ તેને લાભ ઉઠાવે છે.
વિનોબાજી ચલાવે છે. તેમણે તેમ જ તેમના કાર્યકરોએ ખુરસીને આ સંવત્સરીના પર્વ ઉપર આપનું હાર્દિક શુભકામનાઓ
મેહ છોડયો છે તેમ તે છોડીને સેવાકાર્યમાં રત બની જવું પાઠવું છું અને એવી પ્રાર્થના કરું છું કે આપ સદા પ્રસન્ન રહે
જોઇએ, આ માર્ગ પણ રુચિકર ન લાગતો હોય તે અત્યારે અને આપનું સ્વાથ્ય જળવાઈ રહે અને એ રીતે આપ સમાજને
નક્ષલવાદની પ્રવૃત્તિ અને અરાજકતાના બળે જોરશોરથી દેશઆધ્યાત્મિકતાના પ્રકાશનાં દર્શન કરાવતા રહે. સાંવત્સરિક ક્ષમા
ભરમાં ફેલાઈ રહ્યા છે — વિકસી રહ્યા છે, તેને ડામવા માટે સંસ્થાપનાની સાથે સાથે શત શત શુભકામનાઓને પણ આપ સ્વીકાર
નિષ્ઠ કેંગ્રેસના બધા જ કાર્યકરો વિનોબાજીની ભૂદાન-ગ્રામદાનની
પ્રવૃત્તિને અપનાવી લે, અને જો આમ બનશે તે વિનોબાજીની આ કરશે. આપશ્રીનું સ્વાથ્ય સારું રહેતું હશે! અહીં અમારા કામમાં ધ્યાન–સાધના, સત્સંગ પ્રવચને,
પ્રવૃત્તિને જબરદસ્ત જોર મળશે અને એના કારણે અરાજક શાકાહારનો પ્રચાર આદિ કાર્યો ખૂબ જ સારી રીતે ચાલે છે. આધ્યા
પ્રવૃત્તિઓ ખૂબ જ નરમ બની જાય તે ખૂબ જ સંભવિત છે. માટે
દેશને બચાવવા હાય, અરાજકતાની આવી રહેલા ધસમસતા પૂરને ત્મિક પ્રવચનમાં પણ જનતા સારે રસ લઈ રહી છે. સ્કૂલો અને
ખાળવા હોય, તો સાચા દેશભકતો માટે આ એક જ તરણોપાય છે. કોલેજોમાં પણ કાર્યક્રમ રાખવામાં આવતા હોય છે. પ્રત્યુતર પાઠ- પરંતુ આને બદલે જો અત્યારે ચાલે છે તેમ જ એકબીજાને વવાની કૃપા કરશે. મુંબઈ આવીશ ત્યારે મળવાનું બનશે. કુશળતા કેમ પછાડવા, તે જ વૃત્તિથી આગળ વધવાનું ચાલુ રહેશે તો ચાહું છું.
આપને શુભચિન્તક,
તેમાં કોઇનું ભલું થશે નહિ અને કરોડો દેશબાંધવોના જીવનની થતિ નિર્મળકુમાર “વિશ્વબન્યું”
પરિસ્થિતિ અસહ્ય જ બનતી રહેશે. માટે સંસ્થાનિષ્ઠો પિતાના
પક્ષે આવું મેટું પગલું ભરીને દેશસેવામાં લાગી જાય એ આજના સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેસ રાહ બદલે સમયને તકાજો છે. પરિણામની અપેક્ષા રાખ્યા વિના જે કામ કર
વામાં આવે છે, તેમાં હંમેશાં ઇશ્વરને સાથ પણ મળી રહે છે. કેરળની ચૂંટણીઓએ પેલી લોકકિત સાચી પાડી છે, “કાબે
શાન્તિલાલ ટી. શેઠ અજુન લૂંટિયે, એહ ધનુષ્ય એ બાણ.” સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેસના ખખડધજ નેતાઓને પ્રથમ મોટો ફટકો – હાર આપી, ઇન્દિરા
ગુજરાતના મેઘતાંડવનું શબ્દચિત્ર ગાંધીએ—અલગ નવી કોંગ્રેસની રચના કરીને, અને ત્યાર બાદ
તા. ૨૧-૯-૭૦ના ચિત્રલેખામાં પ્રગટ થયેલું ગુજરાતના મેઘતાંડવનું પિતાની દરેક વ્યુહરચનામાં ઇન્દિરા ગાંધી સફળ થતા આવ્યા છે
શબ્દચિત્ર સંકલિત કરીને નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે :તેમનો હાથ ઊંચે જ રહ્યો છે અને આ કેરળની ચૂંટણીમાં તે તેમણે
“ આભ અનરાધાર વરસે છે. માતેલા હાથીની જેમ મેઘભારે સફળતા મેળવી કહેવાય. અને સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેસને એક પણ રાજા મદે ચડે છે. પવન પાગલ થયો છે. એણે પણ જાણે મેઘરાજા બેઠક ન મળી તે શું સૂચવે છે? ભલે ત્યાંની પરિસ્થિતિ સાવ જુદી સાથે હરીફાઈ માંડી છે. એકીસાથે સેંકડો શંખ ફુકાતા હોય એવા હોય. પરંતુ સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેસના દરેક દાવ જ્યારે ઊંધા પડતા જાય
એના સુસવાટા સંભળાયા જ કરે છે. સાપ જેવી પાતળી નદી અજછે ત્યારે તેના આગેવાનોએ આત્મસંશોધન ક્રવાની જરૂર જણાય ગર જેવી ધીંગી થઈને જે લાગમાં આવે તેના ફરતો ભરડો લે છે. છે. પવન કઇ દિશાએ વાઇ રહ્યો છે તે હવે દીવા જેવું સ્પષ્ટ . કાંઠાના ગામે એના ભરડામાં ભીંસાવા માંડયાં છે. હજાર માણસની દેખાય છે, ત્યારે જૂની પ્રતિષ્ઠાને વળગી રહેવું અને ખોટી આશામાં વસતિવાળું ટોદરા ગામ નર્મદાના ભરડામાં ભીંસાતું જાય છે, અગિઅને ખોટા વિશ્વાસથી એ જ રફતાર ચાલુ રાખવી તે હવે તે યોગ્ય યારો લોકોનું તરસાલી ગામ પૂરનાં જડબામાં ફસાનું જાય છે. નથી જ લાગતું એમ દિલગીરી સાથે જણાવવું પડે છે. સામા પક્ષની
એમાં ફસાયેલા રઘવાયા થયેલા–લોકોને તો એમ જ લાગે છે કે શકિત ઓછી આંકીને ચાલવું એ પણ હવે પાલવે તેમ નથી.
આખી પૃથ્વી પર પ્રલયના પાણી ફરી વળ્યા છે, મેતના છાયા ખાસ કરીને મેરારજીભાઇની પ્રતિષ્ઠા–સમજણપૂર્વક કે અણસમ
જેવી રવિવારની રાત ઘટ્ટ થતી જાય છે. ભાદરવા સુદ છઠ્ઠના જણપૂર્વક–પ્રજાના દિલમાં ઘટતી ચાલી છે, અને એ જ રીતે સંસ્થા- ચાંદના અજવાળાંને કાળાં વાદળાંએ ગુંગળાવી દીધાં છે અને નિષ્ઠ કેંગ્રેસની પણ. આનું કારણ સમયનું નવું વહેણ જ હોઇ શકે ધીમા છતાં મક્કમ પગલે મોત પાસે ને પાસે આવતું દેખાય છે. એમ માનવું રહ્યું. એટલે, સંસ્થાનિષ્ઠ કેંગ્રેસ પ્રત્યે પ્રથમથી જ પૂરી
પાણી છાતી સમા તા થઇ ગયા છે. ઝૂંપડાં ડૂબી જવા લાગ્યાં છે. સહાનુભૂતિ અને માનની લાગણી હોવા છતાં એમ કહેવાની ફરજ
મોતને છેટું રાખવા લોકો છાપરા પર ચડી ગયાં છે. ઢેરો ડોક ઊંચી
રાખીને જીવવા માટે તરફડી રહ્યાં છે. કુતરાં જાણે, પાણી પર સવાર, પડે છે કે નીચેના બે વિકલ્પમાંથી એકને તેણે સ્વીકારીને આગળ
થઇને આવતા યમરાજને જોઈ ગયાં હોય તેમ ઊંચા સાદે રડી ચાલવું જોઈએ – જે દેશને વિનાશના માર્ગે જતા રોકવો હોય અને
રહ્યાં છે. ભેંસો ભાંભર્યા જ કરે છે, વાંદરા તીણી ચિચિયારી પાડીને બચાવવો હોય તો.
કુદાકુદ કરે છે. અંધારામાં કાંઇ જ દેખાતું નથી. ધરામસતા પાણીનો (૧) ઘણાં મેટાં પગલાંઓ ભરીને જીત મેળવનાર ઈન્દિરા
શેર સંભળાય છે. ફુકાતા પવનના સૂસવાટા કાળજે અફળાય છે. ગાંધી મુત્સદીગીરીમાં તે સફળ થયા જ ગણાય, અને રાજકારણમાં કડડભૂસ થતા મકાનાં અવાજોથી દિલ કચડાય છે. મોત ધીમા