________________
તા. ૧૬-૯-૧૯૭e.
પ્રબુદ્ધ જીવન
>
આનંદ વાટિકા ભગિની મંડળ-પરિચય.
૪
(તા. ૨૩ ઓગસ્ટ ૧૯૭૦ ના રોજ ભાવનગરની એક સ્ત્રી ૧૯૬૨માં બાલમંદિરનું અલગ મકાન અસ્તિત્વમાં આવ્યું. સંસ્થા આનંદવાટિકા ભગિની મંડળના ઉપક્રમે ઊભું કરવામાં સ્વ. શ્રી મહાશંકરભાઇ ત્રિવેદી તરફથી રૂા. ૩૦૦૧ તથા સ્વ. આવેલ “નર્મદાબહેન રાવળ (બાફ) સ્ત્રીઓની હોસ્પિટલ” તથા શ્રી હીરાબા જીવનરામ ભટ્ટ તરફથી રૂા. ૧૦૦૧ તથા અન્ય દાતાઓ “કમળાબહેન ભગવાનજી પ્રસ્તુતિગૃહ” ના નવા મકાનનું ઉદ્- તરફથી સહાય મળતા રૂા. પ000 ' સંસ્થાના તથા રૂ. ૫000 ઘાટન ગુજરાત રાજ્યના મુખ્ય પ્રધાન શ્રી હિતેન્દ્રભાઇ દેસાઇના સમાજકલ્યાણ બોર્ડની સહાય મળતા તૈયાર કરવામાં આવ્યું. મકાનનું વરદ્ હસતે કરવામાં આવેલ. આ બને સંસ્થાઓને ક્યા સંયોગોમાં ખાતમુહૂર્ત સ્વ. શ્રી મહાશંકરભાઈના હસ્તે કરવામાં આવેલ અને ઉદ્ભવ થયો અને તેનું નિર્માણ કરનાર આનંદ વાટિકા ભગિની તા. ૧૬ જૂન, ૧૯૬૨માં શ્રી દેવેન્દ્રભાઇ દેસાઇના વરદ્ હસ્તે મંડળ કયા સંયોગોમાં અસ્તિત્વમાં આવ્યું તેને લગતી કેટલીક રસપ્રદ બાલમંદિરનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું. હકીકતો નીચેના લખાણમાં આપવામાં આવી છે:
૧૯૬૫માં મંડળના પટ્ટાંગણમાં એક વધારાના મકાન માટેનું આ લખાણમાં “બાફઈ ના નામથી જેમને ઉલ્લેખ કરવામાં ખાતમુહૂર્ત શ્રી કમળાબેન ભગવાનજી પરીખના વરદ્ હસ્તે કરવામાં આવ્યો છે તે શ્રી નર્મદાબહેન રાવળ ગુજરાતના સુવિખ્યાત ચિત્ર- આવ્યું. કાર શ્રી રવિશંકર મહાશંકર રાવળનાં નાનાં બહેન થાય, રવિભાઈનો
- ૧૯૬૭માં ગઢડાનિવાસી શેઠ શ્રી રતિલાલ વિઠ્ઠલદાસ ગોસપરિવાર શ્રી નર્મદાબહેનને ‘બાફઈ ના નામે સંબંધે એટલે તેમની સાથે
ળી, જમશેદપુરનિવાસી શ્રી નગીનભાઈ પરીખ તથા મુંબઈ કામ કરતી બહેને પણ તેમને બાફઈ ના લાડભર્યા નામથી સંબોધે
નિવાસી શ્રી છોટાભાઈ મહેતાના સહકારથી શ્રી કંચનગૌરી રતિલાલ છે. પ્રસ્તુત આનંદવાટિકા ભગિની મંડળ તેમનું સર્જન છે તેવી જ
ગાસળીયા આરોગ્ય મંદિર કરી શકાયું જેમાં તા. ૧-૮-૬૭ થી સાર્વરીતે પ્રસ્તુત હોસ્પીટલ ઊભું કરવા પાછળ પણ શ્રી નર્મદાબહેનની
જનિક દવાખાનું તથા સ્ત્રીઓની હૈસ્પિટલ શરૂ કરવામાં આવી. આખી મૂડી રૂા. ૧૦,૦૦૦ ની રકમનું સમર્પણ રહેલું છે, અને
૧૯૬૯ માં સ્ત્રીઓની હૈસ્પિીટલ માટેના નવા મકાનનું ખાતતેની કદર તરીકે જ તેમનું નામ પ્રસ્તુત હોસ્પિટલ સાથે જોડવાનું
મુહૂર્ત શ્રી સંતોકબહેન મહેતાના વરદ્ હસ્તે કરવામાં આવ્યું. (બાફ) તેમના સહકાર્યકર્તા બહેનોએ ઉચિત લેખ્યું છે. પરમાનંદ)
તરફથી રૂ. ૧૦,૦૦૦ ની ઉદાર સખાવત આ માટે મળી. રાજ્ય સને ૧૯૩૨ ની સાલમાં શ્રી નર્મદાબેન રાવળ (બાફ) વાધા
સરકારશ્રી તરફથી આ અંગે રૂા. ૯૦૦૦૦ જેટલી માતબર રકમ વાડી રેડ પર આવેલા “મહાશંકર ભુવન” માં રહેવા આવ્યા. આ અનુદાન તરીકે મળી. મકાન પાછળના ભાગમાં વિશાળ ખુલ્લી જમીનને પ્લેટ ૧૯૭૦ માં જમશેદપુર નિવાસી શ્રીમાન નગીનભાઇ ભગવાનજી આવેલ હતો. (હાલના ૨. વા. મંડળની જગ્યા) બીનઉપયોગી પરીખ તરફથી તેમના માતુશ્રી કમળાબહેનના નામે પ્રસૂતિગૃહ પડી રહેલી, આવી સુંદર જગ્યા જોઇ તેમના મનમાં કચવાટ થયો. બનાવવા રૂા. ૧૫,૦૦૦ હજારની ઉદાર સખાવત મળી. જેના કારણે પરંતુ જેમના હસ્તે એક વિશાળ વૃક્ષરૂપી સંસ્થાનું સર્જન થવાનું પ્રસૂતિગૃહનું મકાન બાંધી શકાયું. હશે તે કંઇ એમ બેસી રહે ખરા!
આમ એક બીજમાંથી અંકુર ફ ટી જેમ વિશાળ વૃક્ષ ફ_લે પાસપાસના બંગલામાં રહેતા બહેનોને સંપર્ક સાધ્ય. ફાલે તેમ એક પછી એક મકાનની સુવિધા મળતા વિશાળ વડ રૂપે એક શરદપૂર્ણિમાની શુભ રાત્રે લતાના ભાઇ-બહેને માટે દૂધ આનંદ વાટિકા ભગિની મંડળની પ્રવૃત્તિઓ ઉત્તરોત્તર ફ લીફાલી પૌઆના સમહ અલ્પાહારને કાર્યક્રમ યોજયો અને એ શુભ રાત્રે શકી છે.
-
શ્રી હરબાળાબેન મહેતા સૌને વિચાર પ્રદર્શિત કર્યો કે આ જગ્યાએ કંઇક પ્રવૃત્તિઓ
મંત્રી, નંદ વાટિકા ભગિની મંડળ શરૂ કરવી જ, આ નિર્ણય બાદ ટૂંક સમયમાં જ બાળકો અને કિશોરો માટે બાલવાડી, વ્યાયામ તથા પર્યટન વગેરેની પ્રવૃત્તિઓ
હોસ્પિટલના ઉદઘાટન પ્રસંગે શ્રી નર્મદાબહેન શરૂ કરી અને આમ સાવ નિરર્થક પડી રહેલ જમીન ઉપર શુભ
રાવળનું વિનમ્ર નિવેદન જ કાર્યના શ્રીગણેશ મંડાયા.
મારા માનથી આ એક મારા માટે અમોલો પ્રસંગ છે. સને ૧૯૩૫માં પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરી પરંતુ મનમાં અસંતોષ હતું કારણ જમીન દરબારી માલિકીની હતી. આ જમીન માલિકી આમ તે મારે કંઈ જ કહેવાનું નથી. હવે મારી જીવનસંધ્યા હુક – કુબો મળે તે જ ખરી મજા આવે. આવો વિચાર આવ- છે તે વખતે મારા જીવનઘડતરમાં કેટકેટલાને ફાળે છે તે સૌ તાની સાથે જ (બાફઇ) સ્વ. શ્રી. પ્રભાશંકરભાઇ પટ્ટણી ભાવનગર મને આજના પ્રસંગે યાદ આવે છે. " રાજ્યના દિવાનને રૂબરૂ મળ્યા અને પોતાના મંડળ સ્થાપવાના
પ્રથમ તો મારાં તન, મન, ધન જેને મહાન ફાળો છે તે મારા વિચારો રજૂ કર્યા. દૈવયોગે રજૂઆતનું સુંદર ફળ મળ્યું. ટૂંક સમયમાં જ આ જમીનના કબજાને દરબારી હુકમ મળ્યો. અવારનવાર
પૂજય વહાલાં માતાપિતાને છે. તેમની વાત્સલ્યભરી પ્રેરણા સિવાય આ જગ્યાએ બહેને મળવા લાગ્યાં અને ગરબા-રાસ તથા બાળ
હું કંઇ જ કરી શકી ન હોત. તેમને મારા અંત:કરણપૂર્વક સાષ્ટાંગ કેના અન્ય કાર્યક્રમો થવા લાગ્યા. એ
નમસ્કાર કરું છું. " - ૧૯૩૭માં બાફઇએ પોતાનો હાથથી સીવવાનો સંચે આપી બીજા, રૂઢિચુસ્ત અંધકારમાંથી પ્રકાશમાં ખેંચી લાવનાર મારા સીવણ વર્ગની શરૂઆત કરી. ધીમે ધીમે બીજા બે સંચા મળ્યા અને ભાઇ રવિશંકર રાવળ તથા સ્વ. ગિજુભાઈ સાથે સાથે મારા ભાઇના બહેનોની સંખ્યા પણ વધી. એટલે વ્યવસ્થિત કાર્યવાહી શરૂ કરવા
પરમ મિત્ર મારા સગા ભાઇ જેવા પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, જેમણે વિચાર્યું. આ સમયે ભાવનગર મહિલા મંડળ પોતાની પ્રવૃત્તિઓ ચલાવતું હતું એટલે તે મંડળની સાથે જોડાણ કરી પ્રવૃત્તિઓ
મને સામાજિક જડ રૂઢિઓમાંથી બહાર કાઢી ઊર્ધ્વગામી વિચારે ભાડાના મકાનમાં ચાલુ રાખી. .
આપ્યાં છે અને તેને લીધે જીવનનું મૂલ્ય સમજી શકી છું. વળી મારા ન ૧૯૪૭માં બાફઇ અને શાંતીલાબેન ત્રિવેદીના પ્રયત્નોથી
ભત્રીજાઓ તરફથી પણ મને પ્રેમભરી પ્રેરણા મળી છે. શ્રી ઇન્દ્રવદન મહેતાએ તેમના સ્વ. પુત્રિ હંસાબહેનના સ્મરણાર્થે એક ત્રીજા, આ ભગિની મંડળના કાર્યકર્તાઓ છે. તેમણે મને મોટી મકાન બાળકો અને બહેનની પ્રવૃત્તિઓ માટે બંધાવી આપ્યું. એટલે કરી બતાવી છે. આ સંસ્થાએ મને જીવન જીવવાની દષ્ટિ આપી છે. તા. ૧૫ - સપ્ટેમ્બર, ૧૯૪૭ના રોજથી આનંદવાટિકા ભગિની
હું જે કાંઇ છું તે આ સંસ્થાને લીધે છું. દાન કરનારની ખૂબ જ મંડળના નામે સંસ્થાની શુભ શરૂઆત થઈ. આ મકાનમાં બાલવાડી, સીવણવર્ગ તથા દેશી દવાખાનું શરૂ કરવામાં આવ્યું.
પ્રશંસા થાય છે, પણ હું માનું છું કે દાન કરવું તે કોઇના ઉપર
ઉપકાર નથી તે, સમાજનું ઋણ ફેડવાની એક રીત છે. મેં બહુ શ્રી. જુગતરામ વૈદ્ય એમણે માનદ્ સેવાઓ આપી.
કરી નથી નાખ્યું. હું કાંઈ પૈસાદાર માતાપિતાની પુત્રી નથી. મારો ૧૯૫૩માં શ્રી પ્રભુદાસ રામજી મહેતાએ ઉદ્યોગ મંદિરનું પિતાએ મારા ઉપર અપાર સ્નેહને લીધે મને થોડી મરણમૂડી આપી મકાન બનાવી આપતા સીવણ તથા ઇતર હસ્તઉદ્યોગની પ્રવૃત્તિઓ છે - તે મેં આ સંસ્થાને ચરણે ધરી છે. મેં નામ માટે કાંઇ પણ ત્યાં શરૂ કરી. આ મકાનનું ખાતમુહુર્ત તે સમયના કેળવણીપ્રધાન કર્યું નથી. નામ કોનાં રહ્યાં છે? મારી પાસે બધો ભાર ઠાલવીને શ્રી ઘનશ્યામભાઈ ઓઝાના હસ્તે કરવામાં આવેલ અને ઉદ્ઘાટન ઇશ્વર બોલાવે તેની રાહ જોઇ સંસ્થાને ચરણે બેઠી છું. ભાવનગરના મહારાણીસાહેબાના વરદ્ હસ્તે કરવામાં આવેલ.
નર્મદાબહેન રાવળ