________________
-
તા. ૧-૯-૯૭૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
* ૧૨
મેદનીનાં દશ્યો એ અમદાવાદનું અનેખું સંભારણું છે. સત્યાગ્રહના
વિરલ વાત્સલ્ય આ આયોજનમાં સ્પંતી દલાલની રાજકીય નેતા તરીકેની કુનેહ અને વ્યવસ્થાશકિત. છતાં થયાં હતાં.
માતાપિતાનું વાત્સલ્ય અનન્ય છે. દરેક માબાપ પિતાના “જનતા પરિષદના ધારાસભ્ય તરીકે મુંબઈની ધારાસભામાંના બાળક માટે ઘસાય છે. શારીરિક કે આર્થિક શકિત હોય કે ન હોય એમનાં પ્રવચનો વિરોધીઓનાં રૂંવેરૂંવા ઊભાં કરી દે એવાં પણ પોતાના બાળકના સુખ સમૃદ્ધિ માટે દરેક માબાપ ખેંચાય જ ધારદાર રહેતાં; વિનોદ અને વ્યંગમિશ્રિત એવાં આ પ્રવચન
છે. છતાં મેં જે નીચે વર્ણવેલ વાત્સલ્ય જોયું તેવું બહુ જવલ્લે જ સાંભળવાને લહાવ ભાગ્યે જ કોઇ ધારાસભ્ય જ કરતા. - “આવા પ્રતિભાસંપન સહિત્યકાર અને રાજકીય કાર્યકર જતાં
જોવામાં આવે છે તેથી મને તેનું વિગતવાર વર્ણન લખવાનું મન ગુજરાતને સાહિત્ય, સંસ્કાર અને રાજકારણને ક્ષેત્રે ભારે ખેટ થાય છે. પડી છે. એમના નાનકડા કુટુંબ માટે તે આ આપત્તિ અસહ્ય છે.
એ છે કચ્છના ગામ નાની રાયણના રહીશ અને વીશા ભગવાન એમનાં પત્નીને અને બે સંતાનોને એ જીરવવાનું બળ
પ્રિન્ટરી ઓશવાળ પ્રેસના માલિક શ્રી દામજીભાઇ વેલજીભાઇ શાહ આપે એવી અમારી પ્રાર્થના છે.” સર્વોદય શિક્ષણ સંઘ અને બ્લેવસ્કી લાજ થૌઓફિકલ
' અને તેમનાં પત્ની દેવકાબહેન, દામજીભાઇમાં વ્યાપારી આવડત . રસાયટીના સંયુકત ઉપક્રમે
સારી છે અને પૈસે ટકે સારી રીતે સુખી છે. છતાં સ્વભાવે નિરડો. મેંન્ટેસોરી શતાબ્દી બાલશિક્ષણ વ્યાખ્યાનમાળા ભિમાની, ઉદાર અને માયાળુ સજજન છે. તેમને પહેલા ખેળાની , દર વર્ષની જેમ, ઉપરની બે સંસ્થાઓ તરફથી આ વર્ષે, ડે. પુત્રી રેખા અને તે પછીના બે પુત્રો છે. પુત્રી રેખા ત્રણ ચાર મેન્ટરી શતાબ્દીના પ્રસંગે નીચે જણાવેલી વ્યાખ્યાનમાળા યોજ- મહિનાની થઈ અને કોઈ એવી માંદગી આવી કે તેના કારણે તે વામાં આવી છે. વાલીઓ, શિક્ષકો અને અન્ય શિક્ષણરસિકોને એમાં
અપંગ થઇ ગઈ. કમરમાંથી બેવડ વળી ગઇ, કમ્મર જ નહોતી હાજર રહી સહકાર આપવા અમારું હાર્દિક નિમંત્રણ છે. સમય સવારના ૯-૩૦. સ્થળ : બ્લેવસ્કી હૈલ, ફ્રેન્ચ બ્રીજ, પાટી,
એમ કહી શકાય. જેમ વખત જતો ગયો તેમ વધારે અપંગ થતી મુંબઇ - ૭.
ગઇ. હાથ પગ નિષ્ક્રિય થઈ ગયા. પણ બહેન રેખાની બુદ્ધિ તીવ્ર , તા. ૩૦ ઓગસ્ટ રવિ. આચાર્યશ્રી રમણ વકીલ ‘મોન્ટેસરી હતી. એટલે પિતાએ ઘરમાં માસ્તર રાખી ભણાવવાનું શરૂ કર્યું. પદ્ધતિ - સમીક્ષા તથા શ્રી જમુભાઇ દાણી ‘દિવ્યદા મેન્ટરી
થોડું વાંચતા લખતા શીખી પણ પછી એ પણ અશક્ય બન્યું. માતાપ્રમુખ-કવિશ્રી કરસનદાસ માણેક.
પિતાની કસોટી શરૂ થઇ. તેને કુદરતી હાજત કરાવવી, કપડાં પહેતા. ૬ સપ્ટે. રવિ. શ્રી રોહિત મહેતા “આંતરરાષ્ટ્રીય શિક્ષણવર્ષ અને બાળક પ્રમુખ: . ઉષાબહેન મહેતા..
રાવવા, ઉઠાડવી, સુવડાવવી, પડખું ફેરવવું બધું જ બીજાએ કરવું તા. ૧૩ રસપ્ટે. રવિ. શ્રીમતી સુધાબહેન દલાલ ‘બાળકનું જીવન: પડે. પણ આ માતાપિતાએ સાધનસંપન્ન હોવા છતાં ન તો પાસે ઘરમાં, શાળામાં પ્રમુખ પ્રા. મનુબહેન દેસાઇ. '
બાઈ રાખી કે ન નર્સ રાખી, કહે “બાઈ રાખીએ તે તે આપણા તા. ૨૦મી સપ્ટે. રવિ પ્રા. બકુલ રાવળ, ‘બાળકોનું સાહિત્ય
જેવું તો ન જ કરે ને! મારી રેખાને ઓછું આવી જાય.” પુત્રીના પ્રમુખ આચાર્યશ્રી અમૃતલાલ યાજ્ઞિક - આ ઉપરાંત
મુખમાંથી શબ્દ પડવો જોઇએ અને તે વસ્તુ તે પ્રમાણે જ થાય - બાલ શિક્ષણ-શિબિર: રવિવાર તા. ૨૭-૯-૭૦ સવારના ૯-૩૦ સાધનસંપન્ન હોય તો તો માગે તે વસ્તુ હાજર કરવી તે તે દરેક થી ૪-૦૦. સ્થળ: નવસમાજ મંડળ હાઇસ્કૂલ, દિક્ષિત રેડ, વીલે- મબાપ કરી શકે, પણ આવી પુત્રીને લઇને તેની ઈચ્છા પૂરી કરવા પારલા પૂર્વ).
તેમણે જે પ્રયાસો કર્યા તે જોઇને આશ્ચર્ય થયા વિના નથી રહેતું. વિષય: બાલભારતી: પહેલા પુસ્તકનું ભાષા-શિક્ષણ વકતા: આચાર્યશ્રી અમૃતલાલ યાજ્ઞિક.
મને એમને પ્રથમ પરિચય થયે કચ્છના પ્રયાસ વખતે. પ્રમુખ: ડૅ. શ્રીમતી મધુરીબહેન શાહ
શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘ તરફથી લગભગ દશેક દિવસને કચ્છને. • ઉપરાંત
પ્રવાસ ગોઠવ્યો હતો. હું પરમાનંદભાઈની ઓફિસમાં તેમને મળવા સ્નેહમિલન, મનોરંજન, પ્રશ્નોત્તરી
કંઇ કામપ્રસંગે ગઈ હતી. તેમણે પૂછયું, “કેમ કચ્છ આવવું છે શ્રી જમુભાઈ દાણી-પ્રમુખ. કે. એન. બારમેડા
જયંતીલાલ શાહ
ને!” મેં કહ્યું “ના રે ના! મારાથી સ્ટીમરની ને બસની મુસાફરી મંત્રી સ. ચિ. સંઘ
મંત્રી, બ્લે. લૉજ થઇ શકે નહિ.” દામજીભાઇ ત્યાં જ બેઠા હતા. મારો ને તેમને ' સિત્તેર વર્ષની સંધ્યાએ
પ્રથમ જ પરિચય. તેઓ કહે, “બહેન શું ના પાડે છો! આવે, સિત્તેર વર્ષની સંધ્યાએ” એ મથાળા નીચે પ્રબુદ્ધ જીવન” ના
મજા આવશે. તમને પગની તકલીફ છે પણ હાલી ચાલી તો શકો ગતાંકમાં પ્રગટ થયેલા લેખના અનુસંધાનમાં શ્રી ગગનવિહારી છે ને! મારી પુત્રી તે તમારા કરતાં કયાંયે વધારે અપંગ છે. તેનું મહેતાને પત્ર આવ્યો છે જે નીચે મુજબ છે:
સચવાશે તેના કરતાં તમારું હું વધારે ધ્યાન રાખીશ.” અને તેમના તંત્રીશ્રી, પ્રબદ્ધજીવન
આગ્રહને વશ થઈ હું એ પ્રવાસમાં જોડાઇ. અને ખરેખર દામજીBALU Ulustrated Weekly of India Hi 2012 ભાઇએ બેલ્યા તેવું પાળ્યું. મારી ખૂબ જ સગવડ સાચવી. એ દસ થયેલા મારા લેખને આવો સરસ અનુવાદ કરાવીને પ્રસિદ્ધ કર્યો દિવસમાં મને એ માતાપિતા અને પુત્રીને બરાબર પરિચય થયો. એ માટે તેમજ આપની નોંધ માટે આભારી છું. શ્રીમતી શારદાબહેન બહેન રેખા તે વખતે સત્તરેક વર્ષની થઈ હશે. તેમણે સાથે બે માણસ શાહે સુંદર ભાષાન્તર કર્યું છે તે માટે ઋણી છું. .
લીધેલા, માત્ર તેને ઉપાડીને ફેરવવા માટે. બાકી તો બધું તે બન્ને આ અનુવાદમાં એક ભૂલ રહી ગઇ છે એ ઉપર ધ્યાન ખેંચે છું, ‘લંડન સ્કૂલ ઑફ ઇકોનોમિક્સમાં સમાજશાસ્ત્રના ડીપ્લોમાં
જાતે જ કરતા, બહેન રેખા પણ કોઈ પૂર્વના કર્મયોગે શરીરે અપંગ માટે મેં અભ્યાસ કર્યો હતો, પરંતુ મને એ મળ્યો ન હતો. નાદુરસ્ત
હતી પણ બુદ્ધિશાળી એટલી કે દરેક વિષયમાં વડીલે સાથે સારી તબિયતને લીધે અને લંડનના શિયાળા માફક ન આવવાને કારણે રીતે ચર્ચા કરે. તેના બાપુજી કોઈ મિટિંગમાં જઈને આવે છે ત્યાં મારે પાછા આવવું પડયું હતું, જો કે એ સ્કૂલને હું નરરી ફેલો છું. શું થયું, કોણ કોણ શું બોલ્યું તેની વિગતવાર હકીકત પૂછે અને પોતાને
કબીરની ઉક્તિ વિશે જે મારી નોંધ છે એમાં મારે સ્પષ્ટ કરવું અભિપ્રાય પણ આપે. વ્યવહારિક એવી કે બધાના ખબર અંતર અવાર જોઇતું હતું કે, અંગ્રેજીમાં લેખ પ્રસિદ્ધ થયું ત્યાર પછી અનેક પત્રો
નવાર પૂછયા કરે, ટેલિફોનથી પણ પૂછે. આવ્યા હતા. એમાંથી શ્રી. દીલિપકુમાર રેય વગેરેના પત્રોમાંથી મેં ઉલ્લેખ કર્યો છે.
કચ્છના પ્રવાસ પછી રેખાની ઇચ્છાને વશ થઇને તેને ‘જીવન જ્યોત
કાશ્મીરના અને તે પછી શીખરજીના પ્રવાસે લઇ ગયા. શીખરજીના મુંબઇ ૨૮-૮-૭૦ ' -
ગગનવિહારી મહેતા. પ્રવાસ વખતે ઘણા સ્નેહીઓએ ના પાડી કે આવી સ્થિતિમાં તમે