________________
Regd. No. MH. 17
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૭
જ પ્રબુદ્ધ જીવન
પ્રબુદ્ધ જેન’નું નવસંસ્કરણ વર્ષ ૩૨ : અંક ૭
મુંબઈ, ઓગસ્ટ ૧, ૧૯૭૦, શનિવાર
શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુખપત્ર પરદેશ માટે શીલિંગ ૧૫
છુટક નકલ ૪૦ પૈસા તંત્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા
રાજકારણના રંગે 53 શ્રીમતી ઈન્દિરા ગાંધીએ પોતાના પ્રધાનમંડળમાં ઘણા ફેરફારો કર્યા. માટે જીવનને આ ન અનુભવ છે. સર્વોચ્ચ નેતાને સર્વતોમુખી આ ફેરફારોથી મંત્રીમંડળની કાર્યક્ષમતા વધી નથી તેમ કોઈ નવી વિરોધ જો પડશે. ગુજરાત કેંગ્રેસ જાણે છે કે સ્વતંત્ર કે જનસંઘ શકિતશાળી વ્યકિતઓ આવી નથી. ગંજીપાનાં પાનાંની પેઠે, પોતાની સાથે જોડાણ કરવાથી આવતી ચૂંટણીમાં પ્રજા તેમને ફેંકી દેશે. તેથી મરજી પ્રમાણે રોકટોક વિના, તેઓ પ્રધાનની અદલબદલ કરી શકે છે ગુજરાત કેંગ્રેસે તેના સિદ્ધાંતને ભેગે જોડાણને સખ્ત વિરોધ અને પોતે સર્વોપરી નેતા છે તેટલું તેમણે પુરવાર કર્યું છે. પોતાની કર્યો છે. આ ભાઈએ ધન્યવાદને પાત્ર છે. બિનસાંપ્રદાયિકતા જાતને અવિચળ માનતા હતા - ચવ્હાણ, ફખરૂદીન કે દિનેશસીંગ– અને જનસંધ, સમાજવાદ અને સ્વતંત્ર પક્ષ–આ પરસ્પર વિરોધી તેમને તેમના સ્થાનનું ભાન કરાવ્યું; વફાદારે-જગજીવનરામ, બાબતો છે. પણ સંસ્થાકીય કેંગ્રેસના નેતાઓ આવું કાંઈક જોડાણ, સવર્ણસીંગને બઢતી આપી; ઊંચા-નીચા થનારાઓને ચેતવણી કોઈ પણ ભોગે કરવા કૃતનિશ્ચયી જણાય છે. આવું જોડાણ કે બીજી આપી અને Nerve Centres પોતાના હાથમાં લઈ પોતાની કોઈ સમજણ સંસદના સ્તર પર કરશે તેથી ઈન્દિરા ગાંધીને કાંઈ સત્તા વધારી. કોઈને સત્તા છોડવી નથી એટલે બધાએ આદેશે આંચ આવે તેમ જણાતું નથી. તેમનું કામ વધારે વિકટ થાય. દા. ત. સ્વીકાર્યા. પરસ્પર વિશ્વાસ કે પ્રેમ ઓછા થયા, અસંતેષ વળે, રાજાનાં સાલીયાણાં અને વિશેષાધિકાર નાબુદ કરવાને ખરડે ભયથી સાથે રહ્યા. પરિણામે ઈન્દિરા ગાંધી વધારે એકલાં પડયા. સંસદ સમક્ષ આવશે. સંસ્થાકીય કેંગ્રેસ તેને ટેકો આપવા બંધાયેલા સેવાને બદલે સત્તાને પ્રધાન્ય મળે ત્યારે આવું જ કાંઈક થાય છે. જનસંધ અને સ્વતંત્ર પક્ષ તેના વિરોધી છે. આવા મુદ્દાઓ ઉપર
ઈન્દિરા ગાંધીની વધતી જતી સત્તાએ વિરોધી દળોને જાગ્રત કર્યા કદાચ મતસ્વાતંત્ર્ય આપવામાં આવશે. મોરારજીભાઈ સંસદસ્તરે છે. સંસ્થાકીય કેંગ્રેસે દેશને અને લોકશાહીને બચાવવાની હાકલ કરી આવા જોડાણ કે સમજુતીને આગ્રહ રાખશે તે ગુજરાતમાં વળી કદાચ છે અને તે માટે ઈન્દિરા ગાંધીને હટાવવા, બીજા દળોને ભવ્ય જોડાણ કટોકટી સર્જાશે. મોરારજીભાઈનું વલણ એવું લાગે છે કે ગુજરાતમાં માટે આમંત્રણ આપ્યું છે. પણ સ્વતંત્ર પક્ષ અને જનસંઘ સિવાય થવું હોય તે થાય, ઈન્દિરા ગાંધીને જેટલો વિરોધ કરી શકાય તેટલો બીજો કોઈ પક્ષ સંસ્થાકીય કેંગ્રેસ સાથે જોડાવા તૈયાર નથી. સ્વતંત્ર કર જ, આ બધું જો દેશના ભલા માટે થનું હોત તે જરૂર આવઅને જનસંઘે ઉત્સાહપૂર્વક આ આમંત્રણ સ્વીકાર્યું છે. આવા કારપાત્ર બનત. પણ માત્ર સત્તા માટે જ લડત હોય, અને તેમ જોડાણથી સંસ્થાકીય કેંગ્રેસના ભોગે, આ બન્ને પક્ષોને લાભ જ છે. છે એમ જણાય છે, તે તેમાં સંસ્થાકીય કોંગ્રેસને જ વધારે નુકસાન રાજગોપાલાચારીએ જાણે તેમના જીવનની સૌથી ધન્ય પળ આવી છે. મોરારજીભાઈ એમ જાહેર કરે કે તેમને કોઈ પદ કે અધિકાર જોઈતા હોય તેમ સ્વતંત્ર પક્ષને આ યુદ્ધમાં જોડાવા આદેશ આપ્યો છે. નથી અને લેવાના નથી પણ માત્ર દેશને અને લોકશાહીને બચાવવા જીવનભરના દુશ્મન કામરાજમાં તેમને હવે પરિવર્તન દેખાય છે. તેમની આ લડત છે, તે જરૂર તેમની આ લડતને ટેકો મળે–પણ તેઓ ૯૧ વર્ષની ઉંમરે, જે ભજગેવિન્દમ ઉપર પાતે સુન્દર વિવેચન કર્યું સત્તા મેળવવા લડી રહ્યા છે એવી છાપ પ્રજામાં જ્યાં સુધી રહેશે છે તેનું સ્મરણ કરવાને બદલે, રાજકારણના કાદવથી પોતાના ત્યાં સુધી, દેશ અને લોકશાહીને બચાવવાની વાત કોઈને ગળે ઊતરે આત્માને ખરડતા રહેવાનું આ મહાબુદ્ધિશાળી પુરૂ પસંદ કર્યું છે. તેમ નથી. આ લડતમાં છેવટ, ઈન્દિરા ગાંધીને સામ્યવાદી બળો ઈન્દિરા ગાંધીને હીટલર સાથે સરખાવી અંતરમાં જેટલા દ્રોપ અને ઉપર વધારે આધાર રાખવો પડશે અને પરિણામે, એક તરફ જનસંઘ ઈર્ષ્યા ભર્યા હતાં તે બધાં તેમણે ઠાલવ્યાં છે. મેરારજીભાઈને જનસંઘ અને બીજી તરફ સામ્યવાદી પક્ષને જોર મળશે. સંસ્થાકીય હવે કોમવાદી સંસ્થા નથી લાગતી; સ્વતંત્ર પક્ષની નીતિમાં તેમને કેંગ્રેસ અને સ્વતંત્ર પક્ષે બન્નેએ ગુમાવવાનું છે. સંસ્થાકીય કેંગ્રેપરિવર્તન દેખાય છે. મોરારજીભાઈ તે આવા જોડાણની હિમાયત સના આગેવાન બધા વયેવૃદ્ધ છે. તેને યુવાન વર્ગ-માયસેરના કેંગ્રેસમાં ભંગાણ પડયું ત્યારથી કરતા જ આવ્યા છે. ઈન્દિરા વીરેન્દ્ર પાટીલ કે ગુજરાતના હિતેન્દ્ર દેસાઈ–પિતાનું હિત અને ભાવિ ગાંધીને હટાવવાને કોઈ માર્ગ હોય તો આવા જોડાણથી કદાચ સફળતા વિચારે તે સ્વાભાવિક છે. સંસ્થાકીય કેંગ્રેસે ભંગાણ બાદ શરૂઆ મળે. કોઈ ચોક્કસ નીતિ કે સિદ્ધાંતને બદલે એક વ્યકિત પ્રત્યેના તમાં શાસક કેંગ્રેસ કરતાં પણ વધારે પ્રગતિશીલ હોવાને દેખાવ કર્યો વિરોધને જ પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે ત્યારે, તકવાદીતાની હદ થાય.
એ દંભ જ હતો એવું હવે પ્રજાને લાગશે. નિજલિગપ્પાએ હવે કહ્યું છે કે જરૂર પડશે તે કેંગ્રેસના સિસૂત્રી
ઈન્દિરા ગાંધી મક્કમતા અને કુનેહથી કામ કરી રહ્યાં છે, કાર્યક્રમમાં પણ ફેરફાર કરવામાં આવશે. જુની કેંગ્રેસના વૃદ્ધ નેતા
પણ મુસલમાનેને પંપાળી ભારે જોખમી બાજી ખેલી રહ્યા છે. મુસલઆ માટે જીવનને આ છેલ્લે દાવ છે. પણ સામાન્ય કેંગ્રેસજન
માને માથું ઊંચકે છે અને હિન્દુઓમાં તેના ઘેરા પ્રત્યાઘાત પડે છે. જાણે છે કે આવા જોડાણથી વિનાશ છે. તેથી મોરારજીભાઈના નિક
કોમવાદી અને હિંસક બળે જોર પકડતા રહ્યા છે. ગૃહખાતું પોતાના હસ્તક ટનાં સાથીઓએ પણ તેને સખત વિરોધ કર્યો છે. મોરારજીભાઈને લઈ, દેશમાં કાયદો અને વ્યવસ્થા તથા શાતિ જાળવવાની સીધી જવાબ