Prabuddha Jivan 1970 Year 31 Ank 17 to 24 and Year 32 Ank 01 to 16

SR No.: 525955
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1970
Total Pages: 282
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 36 MB

Page 112

૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૫-૧૯૭૦
જાતે કદિયે કંઇ નવી વાતને તરતમાં શકય માનીને સ્વીકારી છે? છાડી ન જ શકાય. અને છોડી દેવાય તે પછી સમાજના, દેશના ગાંધીએ અહિંસક સ્વરાજ્યની સૌ પ્રથમ વાત કરી, ત્યારે એક અને વિશ્વના કલ્યાણને કોઈએ વિચાર જ કરવાનો ન રહે. પણ વ્યકિતએ એ માની હતી ખરી? અને અશકયતાને શકયતામાં સત્યાગ્રહ વિશે આપે લખ્યું છે કે “સત્યાગ્રહનો આશય કે પલટાવી નાખવાની તાકાત મહદઅંશે માનવમાત્રમાં પડેલી છે પરિણામ કોઈ ઉપર દબાણ લાવવામાં આવે એવો સંભવ હોય તે ફકત જરૂરત છે તેને દઢપણે વિકાસ કરવાની–એ અંધારામાં જતા સત્યાગ્રહ હિંસક હોવાનું જણાવીને વિનોબા તેને વજર્ય લેખે છે. કરનાર અને બેરીસ્ટર થઈને બેલવા ઊભા થતાં જેના પગ થરથરતા આવા ઝીણા વિશ્લેષણનું પરિણામ સત્યાગ્રહને નામશેષ બનાવવામાં જ હતા એ ગાંધીજીએ, શું આપણને સિદ્ધ નથી કરી બતાવ્યું?
આવે એમ મને લાગે છે.” વિનોબાની તે એક બીજી પણ ફિલઅકી છે, તેઓ કહે છે કે હું માનું છું કે સત્યાગ્રહ એ ગમે તેમ વેડફી દેવાનું હથિયાર
કરવામાં તમે માત્ર તમારી
કરવામાં તમે માત્ર તમારી જ કોઇ પણ શુભ કાર્ય
જ નથી એમ ગાંધીજીએ ભારપૂર્વક કહેલું છે, વિનોબા પણ એમ જ
માને છે. અને આજે સત્યાગ્રહને જે દુરૂપયોગ થઈ રહ્યો છે એનાથી શકિતને ખ્યાલ ન કરે. એટલે જ ખ્યાલ કરશો તો તમે બહુ જ
પણ કોઈ અજાણ નથી. વિનેબાની ઝીણવટભરી સાવધાની સત્યાનાનું કામ કરી શકશે. પણ શુભ કામમાં ઇશ્વરની શકિત પણ ભળ
ગ્રહને નામશેષ બનાવી દે છે કે જે આજે ચાલતાં સત્યાગ્રહ વાની છે એમ માનીને સંકલ્પ કરશે, તે તમે બહુ મોટું કામ કરી શકશે. કેઈએ એ ન ભૂલવું જોઇએ કે, There is Kingdom of God. તેને નામશેષ બનાવી દે છે? એ તો સ્પષ્ટ સમજાય તેવું લાગે છે.
ભાષાના પ્રશ્ન વખતે ખુદ વિનોબાએ પાંચ દિવસના ઉપવાસ ઘણા બધા કામે તે માણસના પુરુષાર્થની બાજુદ ઇશ્વર ઇચ્છાથીજ થતાં હોય છે. વિનેબા એમના તમામ કાર્યોને સંબંધ ઇશ્વરની સાથે દ્વારા સત્યાગ્રહ કર્યો છે. હાલના સર્વ સેવા સંધના અધ્યક્ષ શ્રી
જગન્નાથને પણ જમીનની બાબતે તામિલનાડમાં સત્યાગ્રહ કરેલ જોડે છે, અને હજી સુધી આ કામમાં જનશકિત ઘણી ઓછી
છે તેમ જ હમણાં જ મહારાષ્ટ્રના શ્રી વસંતરાવ નારગેલકર જમીનના લાગી હોવા છતાં પણ ભૂદાનથી રાજ્યદાન સુધીના પહેલા તબક્કાની
પ્રશ્ન સરકાર સામે સત્યાગ્રહ કરીને ઉપવાસ સાથે ૭ દિવસ જેલમાં એમની કલ્પના તે સફળ થઇ જ છે, અને હવે બીજા તબક્કામાં
જઈ આવ્યા એની જાણકારી તો કદાચ આપને હશે જ. આ કાર્યની પુષ્ટિ તથા ગ્રામસ્વરાજનું નિર્માણ કરવાનું છે.
આપે એ પણ લખ્યું છે કે “વિનોબાજી કહે છે કે આજે આપ લખે છે કે, “વિનોબા નિષ્પક્ષ લોકશાહીને આદર્શ અવાર
રાજકારણના દિવસે ખતમ થયા છે, ધર્મના દિવસો વિદાય પામ્યા નવાર રજુ કરે છે એ મને વદવ્યાઘાત જેવું લાગે છે.” વિનોબા
છે એને પણ આજની વાસ્તવિકતા સાથે મેળ બેસતો હોય એમ આના જવાબમાં કહેતા હોય છે કે, પક્ષ એટલે કે Party is
નથી લાગતું.” વિનોબાએ આ પણ ઘણા વખત પહેલાં કહેલું છે, only a part of the whole. આપણું કામ Part -ટુકડાથી
જ્યારે રાજકારણની હાલત આજના કરતાં ઘણી સારી હતી. આજે નહીં ચાલે. બધા પક્ષના કુલ મળીને માની લઈએ કે દેશભરમાં
રાજકારણની જે હાલત છે એ જોતાં હવે તો કોઈ પણ એમ કહી એક કરોડ લોકો હશે તો બાકીના પચાસ કરોડ લોકો કે જેઓ
શકે તેમ છે કે આ રાજકારણ ખુદ બચી શકે તેમ નથી કે દેશને કોઈ પક્ષમાં નથી એમને શું આપણે એમ કહી શકીશું કે તેઓ
બચાવી શકે તેમ નથી. કારણ એ છે કે એણે પહેલેથી રસ્તે જ, બધા બુદ્ધા છે? દેશનો વહીવટ ચલાવવામાં એમનું કોઈ
ગાંધીજીએ બતાવેલ, તેનાથી ઉલ્ટ લીધો છે. ધર્મને વિનોબા સાંપ્રસ્થાન જ નથી? અને આજે તે એ વધારેમાં વધારે સિદ્ધ થઈ
દાયિકતાના અર્થમાં કહે છે. સાંપ્રદાયિક્તા અહિતાવહ છે અને ચૂક્યું છે કે, પાર્ટીવાળાઓએ પિતાને અને પાર્ટીના સ્વાર્થ સાધવા
તે આ જમાનામાં ચાલી શકે નહીં એવું તો હું ધારું છું કે આપ સિવાય બીજું કશું જ નથી કર્યું. માટે જ નિષ્પક્ષ (યોગ્ય વ્યકિતઓ પણ માનતા હશે જ. દ્વારા ચાલતી) લેકશાહીની આજે તો અત્યંત આવશયકતા છે. આપણે પ્રત્યક્ષ કાર્ય કરતાં કદિ કદિ મૌન વધારે કાર્યક્ષમ હોવાની તે પાર્ટીની નિષ્ફળતા હવે અનુભવીએ છીએ, પરંતુ વિનેબાએ વિનોબાની વાત આપના ખ્યાલમાં આવતી નથી. પરંતુ મને લાગે આ વાત ઘણા વર્ષો પહેલાં કહી મુકેલી છે.
છે મૌન અને પ્રાર્થનાને પણ મહિમા આપણે ત્યાં ઘણો મનાય છે. વિશેષમાં આપ લખે છે કે “વિનોબાજી બધી બાબતમાં મનમાં એક જબરદસ્ત શકિત છે એવું હું માનું છું કે ઘણાઓએ સર્વાનુમતિથી નિર્ણય લેવાનું સૂચવે છે, જે મારી સમજણ મુજબ
સ્વીકાર્યું છે. ભાગ્યે જ શકય બને છે.” આના જવાબમાં, વિનોબાજી માત્ર
- તે વિનેબાજીના આવા કેટલાંક ખ્યાલો વાસ્તવિકતા સાથે સર્વાનુમતિની જ વાત નથી કરતાં. એ તે પ્રથમ નંબરમાં સર્વસંમત્તિની
વિસંવાદી છે એવું અમને તો નથી લાગતું અને એ ખ્યાલોએ તેમને વાત કરે છે એટલે કે ૧૦૦ ટકા સંમતિ. સર્વાનુમતિ તો બીજા નંબ
અનુસરનારાઓમાં બૌદ્ધિક વિભ્રમે ઊભા કર્યા હોય છે કે તેમની રની વાત છે કે જેમાં કોઈકના મતભેદ હોય તે પણ ચર્ચાના અંતે
કાર્યશકિતને કુંઠિત કરી હોય એવો પણ અનુભવ મને તો નથી થયો. તેઓ તેમને વિરોધ નહીં ઊભે રાખતાં, બધાના મત સાથે સંમત
બલ્ક ઉલ્ટ જ અનુભવ મને તો થાય છે. થઈ જાય. આવું અત્યારે ઓછામાં ઓછું બે મોટી સંસ્થાઓમાં
છેવટમાં હું તો એટલું સમજું છું કે, વિનેબા અને તેમના અનેક તે સફળતાપૂર્વક ચાલે છે. એક તો સર્વોદયનું આંદોલન ચલાવવાવાળી સાથીઓ જે કાર્ય કરી રહ્યા છે તે એક માત્ર સમાજ, દેશ અને સર્વ સેવા સંધની સંસ્થા અને બીજી કવેર્સની સંસ્થા જેમાં હજારો દુનિયાની ભલાઈના શુભ હેતુથી, કોઈ પણ જાતના સ્વાર્થ વગર લોકો કામ કરે છે.
પિતાનું જીવન અર્પણ કરીને, કરી રહ્યા છે. આમ છતાં એમનું આની મતલબ અહીં મતભેદો જ થતા નથી એમ નથી,
ખુલ્લું આવાહન પણ છે કે દેશની ભલાઈ માટે આ કરતાં વધારે કેટલીક વખત તે પુષ્કળ મતભેદો ઊભા થતા હોય છે. આપ કદાચ વેડછી (ગુજરાત ના સંમેલનમાં આવ્યા હશે તે આપે પણ અનુ
કારગત માર્ગ મને કોઈ બતાવે તે હું તે સ્વીકારવા બિકુલ તૈયાર ભળ્યું હશે કે તે વખતે ચીનના આક્રમણ સામે હિંસા . અહિશ છું. મારી રીતે જ થાય એ મારી કોઈ આગ્રહ નથી. મને દેશની અંગે કેટલા તીવ્ર મતભેદ ઊભા થયા હતા? પણ હું માનું છું કે ભલાઈ જ જોઈએ છે, તે બીજો કોઈ માર્ગ જ્યાં સુધી આપણને
જ્યાં નિષ્ઠા શુદ્ધ હોય છે અને જયાં અંગત સ્વાર્થની વાત નથી કે બીજા કોઈને ન સૂઝતો હોય ત્યાં સુધી એમાં શ્રદ્ધા રાખીને, હોતી ત્યાં મતભેદ થવા છતાં વિરોધ નથી થતો એટલે ત્યાં સર્વાનુમતિ સાધી શકાય છે. તો આ પણ એક સાચા અને હિતાવહ રસ્તે
ખડે હે જાવ ઔર ચલ પડો’ એ જ માર્ગ મને તે આપણે માટે જવાનો પ્રયોગ છે. અશક્ય માનીને એને પુરુષાર્થ જ કરવાનું,
હિતાવહ લાગે છે. આટલી સફળતા તે જ્યારે મળી જ છે, ત્યારે માંડીવાળવું બુદ્ધિ- મણિભુવન, ગમ્ય ગણાશે કે? રસ્તો જો સાચો હોય તો કઠણ હોવા છતાં એને ગામદેવી, મુંબઈ-૭.
લિ: આપનો કાન્તિલાલ વેરા