________________
Regd. No. M H. 117
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૭
પદ્ધ જીવન
પ્રબુદ્ધ જૈનનું નવસંસ્કરણ વર્ષ ૩૯ : અંક ૨૪
-
-
મુંબઈ, એપ્રિલ ૧૧, ૧૯૬૯, બુધવાર
પરદેશ માટે શિલિંગ ૧૫
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુખપત્ર
છૂટક નક્લ ૪૦ પૈસા
તંત્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે શ્રી બચુભાઈ રાવતને વાર્તાલાપ
તા. ૨૮-૨-૬૯ શુક્રવારના રોજ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધના સતત નવા નવા કલા–અંશેની પૂરવણી કરવા પાછળ બચુભાઈ ઉપક્રમે ધી ગ્રેન, રાઈસ ઍન્ડ ઑઈલ સીડઝ મરચન્ટસ એસેસીએશન- પિતાની કાયાને જે રીતે ઘસી રહ્યા છે અને પોતાની બુદ્ધિશકિતને જે ના હૈલમાં “કુમાર”ના તંત્રી શ્રી બચુભાઈ રાવતને, તેઓ સાડા- રીતે કસી રહ્યા છે તેને હું વર્ષોજૂને સાક્ષી છું અને એટલે કુમાર ત્રણ મહિનાને યુરોપ-અમેરિકાને પ્રવાસ કરીને ડીસેમ્બરની અને બચુભાઈ પર્યાયવાચી શબ્દો બની શકયા છે. આવા બચુભાઈને મધ્યમાં અમદાવાદ ખાતે પાછા ફરેલા તે પ્રવાસના સંદર્ભમાં, સાંજના હું ફરીથી આવકારું છું અને આમ તે આજને વાર્તાલાપ તેમના વખતે એક વાર્તાલાપ ગોઠવવામાં આવ્યો હતો. શ્રી બચુભાઈ તાજેતરના પ્રવાસને અનુલક્ષીને ગોઠવવામાં આવ્યું છે એમ રાવતને સંઘ તરફથી આવકાર આપતાં સંઘના ઉપપ્રમુખ શ્રી પરમા- છતાં પ્રવાસની વાતની સાથે સાથે કુમારનો સંપાદક તરીકેના નંદભાઈએ જણાવ્યું કે “કુમારના તંત્રી શ્રી બચુભાઈ રાવતને બહોળા અનુભવમાંથી તેમને જે કંઈ કહેવા–રજૂ કરવાનું મન થાય આપમાંથી કોઈ પણ ઓળખતા ન હો એમ બને જ નહિ, તેથી તે મુકત મને કહેવા માગું તેમને નિમંત્રણ છે. તેઓ કહેતાં થાકશે, તેમને ખાસ પરિચય આપવાની હું જરૂર જોતો નથી. તેમને આપણા અમે સાંભળતાં નહિ થાકીએ તેની હું તેમને ખાત્રી આપું છું.” સંઘના સભ્યો સમક્ષ રજૂ કરવા કેટલાય સમયથી ઈચ્છી રહ્યો હતો, ત્યારબાદ શ્રી બચુભાઈએ એમની વિદેશયાત્રાને કેન્દ્રમાં પણ એવો સરખે યોગ આજ સુધી ઉપસ્થિત થયે નહોતે. ગયા રાખીને નીચે મુજબ વિવેચન કર્યું – ઑગસ્ટ માસમાં તેઓ અહિથી પરદેશ જવા વિદાય થયા, ત્યારે જીવનભર મેં લખવાનું કાર્ય કર્યું છે, બલવાનું કર્યું નથી. એટલે સંધ તરફથી વિદાયસભા ગોઠવવા હું બહુ આતુર હતું, પણ તે તમારી જિજ્ઞાસા કેટલી સંતોષી શકાય એ એક પ્રશ્ન છે. એટલું વખતે પણ તેમના મુંબઈના ટૂંકા નિવાસ દરમિયાન કહી દઉં કે વિદેશ જવાનું સદ્ભાગ્ય જે રીતે બીજાને સાંપડે સભ્યને ખબર આપીને સભા ગોઠવવાનું શકય નહોતું. આ છે એટલે કે, કાં તે ભારત સરકારનાં કોઈ પ્રતિનિધિમંડળમાં જવાનું વખતે તેમનું ગાંધી શતાબ્દી નિમિત્તે મુંબઈ આવવાનું થયું અને હોય-કાં તે ત્યાંની સરકારનાં નિમંત્રણથી જવાનું હોય– તેઓ લગભગ અઠવાડિયું રોકાવાના છે એમ જાણ થતાં, આ સભા આવું સદ્ભાગ્ય મને સાંપડયું ન હતું. એક વ્યાપારી કે એક ગોઠવવા માટે સર્વ પ્રબંધ કર્યો અને પરિણામે આજે આપણે આપણી વિદ્યાર્થી તરીકે જવાનું સદ્ભાગ્ય મારું ન હતું. બાળપણમાં અમારી વચ્ચે બચુભાઈને અહિં લાવી શક્યા છીએ. આ કારણે હું અંગત રીતે પડોશમાં ચાર અંગ્રેજો રહેતા, પિતા એ અંગ્રેજોને ત્યાંથી ખૂબ આનંદ અનુભવું છું અને મારી તેમ જ આપ સર્વની વતી તેમને તેમ જ ઠાકોરસાહેબને ત્યાંથી અંગ્રેજી છાપાં લઈ આવતા એ હું હું હાર્દિક આવકાર આપું છું. મારા મિત્ર રવિભાઈ ‘કુમાર'નું સંપાદન વાંચતા. ત્યારથી, કુમાર અવસ્થાથી જ સાહિત્યને નાદ લાગે. વળી કરતા હતા તેની શરૂઆતથી જ-કુમાર કાર્યાલયમાં બચુભાઈ જોડાયા સ્વામી સત્યદેવને અમેરિકાને પ્રવાસ પણ સેળ સત્તર વરસની ઉમરે ત્યારથી–હું તેમને ઓળખું છું અને ત્યારથી અમારો પરસ્પર સંબંધ વાંચેલે ત્યારથી જ એક આકાંક્ષા પરદેશ જવાની હતી પણ સંજોગે વધારે ગાઢ થતો ગયો છે અને અમે એકમેક વિષે આત્મીયતા અનુ- અનુકૂળ ન હોઈ પરદેશ જવાનું પાર પડે એમ હતું નહિ. કેટલાક ભવતા થયા છીએ.
મિત્રએ એલચી ખાતાંઓમાં મારું નામ પણ સૂચવ્યું હતું પણ “કુમાર ગુજરાતી ભાષાનું તો સર્વોત્કૃષ્ટ માસિક છે, પણ ભારત- ઉમરને બાધ નડતો હતો. આમ એ મનીષા મેં છોડી જ દીધી ભરનાં સચિત્ર માસિકોમાં પણ ‘કુમાર” માસિક અનોખું સ્થાન હતી. એવામાં જન્મભૂમિના ખબરપત્રી શ્રી રમણીકલાલ સેલંકી, ધરાવે છે. આપણે મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના સભ્યોના નાતે એક- જે મારા મિત્ર છે એમને ઈંગ્લેન્ડથી પત્ર આવ્યો–પાસપોર્ટ મેકને યુવક તરીકે ઓળખાવીએ છીએ, એમ છતાં આપણામાંના તૈયાર રાખે-આમ સંજોગો સાનુકૂળ થતા ગયા. ઘણા યુવકભાવથી જેમ આગળ ગયા છે તેવી રીતે કુમાર માસિક મારી આ વિદેશયાત્રામાં ‘કુમાર 'ના ચાહકોના સર્ભાવ મૂળ તો ૧૫-૨૦ વર્ષના કુમારે માટે શરૂ કરવામાં આવેલું, એ ઉપરાંત બધો આર્થિક બોજે ઈંગ્લાન્ડ-અમેરિકાનાં મિત્રોએ જ ઉપાડી કુમાર એ અર્થમાં આજે કુમાર રહ્યું નથી અર્થાત, કુમાર પ્રૌઢનું લીધે હતો. એમના આ ઋણને મારે સ્વીકાર કરવો જોઈએ. માસિક બની બેઠું છે એમ કહું તે ખોટું નથી. આમ છતાં પણ શ્રી રમણીકલાલ સોલંકી એક ગરવી ગુજરાત' નામનું પખ‘કુમાર જે રસસામગ્રી પીરસે છે તેવી રસસામગ્રીને વાડિક પત્ર કાઢે છે, એમણે ઈગ્લાન્ડનાં મારા પ્રવાસની બધી આસ્વાદ અન્ય કોઈ માસિકમાં ભાગ્યે જ માણવા મળે છે, અને સગવડ કરી હતી અને ઈગ્લાન્ડ ગયા પછી અમેરિકાથી મારા એક આ પણ પિતાની આગવી પ્રતિભા અને સુરુચિનું રણ મિત્રે મારો અમેરિકાને પ્રવાસ ગોઠવ્યો હતો. જળવીને. આવા “કુમાર” નું સંવર્ધન કરવા પાછળ અને તેમાં ' વિદેશ જઈ આવ્યા પછી મને બધા બે જ પ્રશ્નો વિશેષ પૂછે
.