________________
25.
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૧-૬૯
56 ચંદ્રની સમીપે – ઍપ – ૮ ના ત્રણ યાત્રિએ, પૃથ્વીથી ૨૭૩૦૦૦ માઈલ સાધને પેદા કર્યા છે. આ ખરૂં છે; પણ વિજ્ઞાનને માનવી દૂર ચન્દ્રની ૨૦ કલાક સુધી ૧૦ પ્રદક્ષિણા કરી, કુલ લગભગ તજી દે એમ બનવાનું નથી. વિજ્ઞાનને દુરૂપયોગ ન થાય એ જ ૧૪૭ કલાકમાં સાત લાખ માઈલને પ્રવાસ કરી, નિયત સમયે, જોવાનું રહ્યું. માણસની બુદ્ધિએ અભુત વિકાસ કર્યો તેમ જ નિયત સ્થળે, સહીસલામત, પાછા આવ્યા એ માનવ ઈતિહાસની તેનું હૃદય વિશાળ થાય, તેની અંતરકરૂણા વહે, તેની માનવતા અભૂતપૂર્વ ઘટના છે. આ યાત્રિએએ ઉડ્ડયન શરૂ કર્યું ત્યારથી વધે એ જ ઉપાય છે. આ થાય તે બીજા ઘણા અનર્ગળ ખેટા લાખ કરોડે માનવીની પ્રાર્થના હતી કે તેમનું સાહસ સફળ થાય ખરચ બચી જાય. યુદ્ધની પાછળ કરોડો-અબજો ડોલર ખરચાય અને પાછા ફરવાની તેમની ઘડી નજીક આવતી ગઈ તેમ ઉત્કંઠા છે તે બચી જાય. જ્ઞાનની સીમાઓને વાડ કરી લાભ થવાને નથી. અને ચિન્તા વધતી રહી. આ બનાવને જેમ જેમ વિચાર કરીએ છીએ
૨૮-૧૨-૬૮.
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ તેમ આ કલ્પનાતીત વસ્તુ વાસ્તવિક બની તેની અદ્ભુતતા રોમાચંક લાગે છે. પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણની સીમા માનવીએ પહેલી વખત
એક મહત્ત્વની પ્રશ્નોત્તરી છે.ડી, અવકાશમાં ઝંપલાવ્યું. ચંદ્રના ગુરુત્વાકર્ષણની સીમામાં દાખલ (શ્રી પંલબ્રન્ટનના “The Secret Path'માંથી ઉદ્ભૂત) થતા અને તેમાંથી નીકળી ફરીથી પૃથ્વીની સીમામાં દાખલ થતાં એક તર્કપટુ પંડિત પુરાતન ગ્રીસના પ્રાજ્ઞ પુરુષોમાંના એક રહેલાં જોખમેને પાર કર્યા. આ સીમાઓ ઓળંગતા કલાકના લગ- મહાનુભાવની સમીપ ગયો અને જટિલ પ્રશ્ન પૂછીને તે મહાનુભાવને ભગ ૨૪,૦૦૦ માઈલની ગતિએ અવકાશ યાન ધસી ગયું. પૃથ્વીની ગૂંચવવાને આ પંડિતે પ્રયત્ન કર્યો. પણ મિલેટસને આ સન્ત પુરુષ સીમામાં આવતાં અગ્નિની ભયંકર જવાળાઓ - ૩,000 ડીગ્રી તેને બરોબરી નીવડશે. કારણ કે તેણે તેના બધા સવાલના સેન્ટી ગ્રેડ-માંથી પસાર થયા અને લેવેલના કહેવા પ્રમાણે અગ્નિના જરા પણ ખચકાયા સિવાય તુર્તાતૂર્ત અને અસાધારણ સ્પષ્ટતાપૂર્વક ગાળા-Fire Ball-માંથી નીકળ્યા.
જવાબ આપ્યા આ સવાલ અને જવાબે નીચે મુજબ હતા: જે વૈજ્ઞાનિકોએ આ આયોજન કર્યું તેમને જેટલા ધન્યવાદ આપીએ તેટલા ઓછા છે. માનવીની બુદ્ધિની આ મહાન સિદ્ધિ છે.
૧ પ્રશ્ન: સર્વથી પુરાણી એવી કઈ વસ્તુ છે? લગભગ ૫૦ લાખ સુદા જુદા ભાગ-5 million components ઉત્તર: ઈશ્વર, કારણ કે તે અનાદિકાળથી છે. -- બનેલું આ રૅકેટ અને થાન હતું. તેમાંથી અગત્યને કોઈ ૨ પ્રશ્ન : બધી વસ્તુઓમાં સર્વથી વધારે સુન્દર કઈ વસ્તુ છે? પણ ભાગ નિષ્ફળ જાય તે આખી યોજના પડી ભાંગે. શું ગણતરી કરી હશે? પળે પળ કયાં હશે, શું કરવું, કાંઈ વિદન આવે તે કેમ પહોંચી
ઉત્તર : આ વિશ્વ, કારણ કે તે ઈશ્વરનું નિર્માણ છે. વળવું, બધું ય લક્ષમાં લીધું હતું. પૃથ્વીનું હવામાન, ચંદ્રનું હવામાન,
૩ પ્રશ્ન : બધી વસ્તુઓમાં સર્વથા વધારે મોટી વસ્તુ કઈ છે? તેનાં આકર્ષણ, તેનાં પરિણામે, બધાંની સમજણ અને તેને અનુ- ઉત્તર : આકાશ, કારણ કે તેમાં જે કાંઈ નિર્માણ થયું છે તે સર્વને કુળ થવસ્થા. ૨૩૩000 માઈલ દૂર ક્ષણેક્ષણે સંદેશાઓને
સમાવેશ થાય છે. વ્યવહાર સતત રહે, એટલે દૂરથી સ્પષ્ટ ચિત્રો આવે, ટેલિવિઝન ઉપર
૪ પ્રશ્ન: બધી વસ્તુઓમાં સૌથી વધારે સ્થાયી વસતું અવકાશયાત્રિઓની પ્રવૃત્તિઓ લાખે માનવીએ જુએ, આ બધાના ગ્ય અને અસરકારક વર્ણન માટે ભાષા અધુરી પડે છે,
કઈ છે? * અવકાશના અવગાહન-Space Exploration-નું આ એક
ઉત્તર: આશા, કારણ કે માનવીએ સર્વ કાંઈ ગુમાવ્યું હોય સીમાચિહન છે. લાગે છે કે થોડા મહિનામાં માનવી ચંદ્રની ધરતી ઉપર - ત્યાર બાદ પણ તે માનવીને વળગી રહે છે. પગ મૂકશે. વિરાટ બ્રહ્માંડનાં રહસ્યો પામવા માટે માનવીએ પ્રયાણ
૫ પ્રસ્ત; સર્વથી ઉત્કૃષ્ટ વસ્તુ કઈ છે? શરૂ કર્યું છે. અતિ વેગપૂર્વક આ રહસ્ય ખુલતા થશે. કલ્પનામાં હતું એ હકીકતમાં પરિણમશે. આ જ્ઞાન માણસની ચેતનશકિતને
ઉત્તર: સદ્ગણ, કારણ કે તે સિવાય અન્ય કાંઈ સારૂં કલ્પી આવિર્ભાવ છે. અંતરમાં જ કરી આત્મતત્ત્વ જાણવા અર્થે, તેવી જ શકાય છે. રીતે વિરાટ વિશવને જાણી, પિતાના જ્ઞાનની સીમાએ વિસતારે. ૬ પ્રશ્ન: સૌથી વધારે ત્વરિત કઈ વસ્તુ છે? બને ચેતનશકિતનો મહિમા છે.
ઉત્તર : વિચાર, કારણ કે એક મિનિટથી પણ ઓછા સમયમાં | ચંદ્ર અને રાંદ્રિકા ઉપર કવિઓએ કાવ્યો લખ્યાં છે. કદાચ
તે દુનિયાના છેડે પહોંચી જઈ શકે છે. વાસ્તવિકતા આ કલ્પનાઓનો ભ્રમ ભાંગે અને માણસ નિરાશ થાય, કદાચ નવી કવિતા જન્મશે. ઍપલ – ૮ અને તેના યાત્રિએ
૭ પ્રશ્ન: સૌથી વધારે બળવાન કઈ વસ્તુ છે? ઉપર કોઈ કવિ કાવ્ય કેમ ન લખે? એમાં કયાં એાછી ભવ્યતા છે?, ઉત્તર : જરૂરિયાત, જે જીવનનાં બધાં જોખમોને પહોંચી વળવાની
આ યાત્રિએ પણ આપણાં ખુબ ધન્યવાદનાં અધિકારી તાકાત આપે છે. છે. તેમની આ યાત્રામાં મહાન સાહસ તો હતું જ, પણ આ ૮ પ્રશ્ન: સૌથી સહેલી કઈ વસતું છે? સાહસ શરૂ કરતાં, કેટલી તૈયારી કરી હશે અને તાલીમ લીધી
ઉત્તર: કઈને સલાહ આપવી તે. હશે ? કેટલું લોન મેળવ્યું હશે ? ૧૩ + ૧૧ ના કેસુલમાં છ દિવસ રાત ગાળી, પૃથ્વીનું, ચંદ્રનું અવલોકન કરી, ફેટાઓ લીધા
પણ પછી જયારે નવમે પ્રશ્ન આવ્યો ત્યારે આ સન્ત પુરુષે અને માહિતી મેળવી.
પરસ્પરવિરોધી દેખાય એવો જવાબ આપ્યો. તેણે એવો જવાબ અવકાશનું આ સંશોધન અનહદ ખરચાળ છે. અમેરિકામાં આખે કે જે, મને ખાત્રી છે કે, દુન્યવી ડાહ્યા માણસે કદી સમજી લગભગ ૯,૦૦૦ માણસે–વૈજ્ઞાનિકો અને બીજાએ, વર્ષોથી પ્રયોગ ન શકયા અને જેમાંથી ઘણાખરા લોકોને માત્ર ઉપરછલ્લે અર્થ કરી રહ્યા છે. લગભગ ૧૬૦૦ માઈલના વિસ્તારમાં આ પ્રયોગ
જ જડશે. શાળા campus છે. કરોડો-અબજો ડૉલરનું ખર્ચ છે અને હજી થશે.
૯ પ્રશ્ન: સૌથી વધારે મુશ્કેલ કઈ વસ્તુ છે? કેટલાક એમ કહે છે કે શું આ બધું ખર્ચ જરૂરનું અથવા સાર્થક છે ? દુનિયા ઉપર ભયંકર ગરીબી અને ભૂખમરો છે.
ઉત્તર: To Know Thyself-તારી જાતને જાણવી તે. તેને દૂર કરવાને બદલે આવા “ જ્ઞાન” થી શું ફાયદો છે ? પ્રાચીન સાધુસંતોને જ્ઞાન માનવીને આ પડકાર હતો અને એટલું જ કહેવાય કે મતભેદને અવકાશ છે. માણસના જ્ઞાનની
આજે પણ માનવજાતને આ જ પડકાર છે. સીમાએ વિસ્તરતી હોય તેને હું આવકારું છું. પણ, બીજા ઘણાં વૈજ્ઞાનિક જ્ઞાનને દૂરૂપયોગ થયું છે તેમ
એનુવાદક
મૂળ અંગ્રેજી આને પણ નહિ થાય? વિજ્ઞાને માનવજાતના સર્વનાશ માટે પરમાનંદ
શ્રી પલબ્રન્ટન