________________
. પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૯-૬૯
પ્રકીર્ણ નેંધ રાજકારણી અધીનું તત્કાળ નિવારણ
છે અને આ સંસ્થાએ વ્યાપક નીતિ ઘડવાની છે અને સ્વીકાર્ય રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના અનુસંધાનમાં પેદા થયેલી કેંગ્રેસ પક્ષ
નીતિ માટે લોકોને ટેકો મેળવવાને છે. માટે અસાધારણ—અભૂતપૂર્વકટોકટીનું અને એ રીતે રાજકારણી
“સંસદીય પક્ષના નેતા તરીકે વડા પ્રધાને પક્ષની નીતિઓને આંધીનું ઓગસ્ટ, માસની ૨૫ મી તારીખે દિલ્હી ખાતે મળેલી
અમલ કરવાનું છે. પણ સરકારના વડા તરીકે દેશ પ્રત્યે તેમની વ્યાપક કેંગ્રેસની કારોબારી સમિતિએ ઠરાવ પસાર કરીને નિવારણ કર્યું છે. '
જવાબદારી છે. આથી કેંગ્રેસ પ્રમુખે અને વડા પ્રધાને પક્ષ આ ઠરાવે Discretion is better part of valour એ સૂત્રને
અને દેશના હિતમાં સારી રીતે કાર્ય કરવાનું છે. અનુસરીને વીરતા કરતા વિવેકશકિતને, શિસ્તના આગ્રહ કરતાં સમ
કારોબારી સમિતિ એ વાત પર ભાર મૂકવા માગે છે કે સંસ્થાના જાવટના માર્ગને પ્રાધાન્ય આપ્યું છે અને આજના સંયોગમાં
નેતા કે સરકારના વડાને હલકા પાડવાને કોઈ પણ પ્રયાસ પક્ષને આમ કરવું રાષ્ટ્રના વધારે હિતમાં છે એમ માની લેવાની આપણને
હાનિ પહોંચાડશે અને પક્ષની પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન થતાં પક્ષ અને ફરજ પડે છે. એમ છતાં આખી કટોકટીના કારણે નબળી પડતી
સરકાર નબળી પડશે. આવા પ્રયાસને ટાળવા જોઈએ. જતી કેંગ્રેસ વધારે નબળી બની છે અને આજે જીતેલાં શ્રીમતી
કારોબારી સમિતિ, પક્ષના મેમ્બરમાં ઘણા ઉકળાટ છે એ વિષે ઇંદિરા ગાંધીએ પોતાની વાણી અને વર્તન દ્વારા ભારતના મહા
પૂરી સભાને છે; એમ છતાં માને છે કે મેટા ભાગના સભ્ય અમાન્યની આજ સુધીની પ્રતિભાને ખૂબ ઝાંખી પાડી છે અને
પક્ષમાં એકતા ચાલુ રહે એમ ઈચ્છે છે. છેલ્લા થોડા અઠવાડિયામાં કેંગ્રેસને સહજ ક્ષમ્ય નહિ એ દ્રોહ કર્યો છે. આ ઉપરાંત માન્યવર
બન્ને પક્ષેએ વિચારેના સંઘર્ષમાં ભૂલ કરી છે. આથી આત્મમોરારજીભાઈ પ્રત્યે, તેમનું અર્થકારણનું ખાનું એકાએક ઝુંટવી લઈને
નિરીક્ષણ કરવાની જરૂર છે. પણ તેમણે અક્ષમ્ય તોછડાઈ દાખવી છે. કારોબારીના ઠરાવ બાદ
પક્ષમાં ભંગાણ પડશે તે તેના કલ્પી ન શકાય એવાં પરિપ્રગટ થઈ રહેલા સીન્ડીકેટના લેખાતા સભ્યોનાં નિવેદન પણ
ણામ આવશે. આથી બન્ને વચ્ચેની ખાઈ વ્યાપક બનાવે એવું કોંગ્રેસની પ્રતિભાને ઝાંખી પાડી રહ્યા છે. આ બધું વિચારતાં આજે
કશું નહીં કહેવું જોઈએ કે કશું નહીં કરવું જોઈએ. કારોબારી સમિતિ સ્થપાયેલી શાંતિ કે સ્થિરતા સ્થાયી હોઈ ન શકે અને નેતાઓ વચ્ચે
બધા કેંગ્રેસીઓને એવી પરિસ્થિતિ ઊભી કરવામાં સહાય કરવાનું સંઘર્ષનાં નવાં નિમિત્તે પણ નિર્માણ થયા વિના નહિ રહે એમ મારી જેવા
જણાવે છે કે જેમાં પક્ષ રાબેતા મુજબ અને યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી અનેકને લાગે છે. ગયું પખવાડિયું આપણું અસાધારણ બેચેનીમાં પસાર
શકે. આપણે બધા સ્વીકૃત નીતિઓની કબૂલાતને આધારે એકતા થયું. એ બેચેનીને હવે અન્ન આવ્યું છે એમ કહેવાની–અનુભવવાની
સ્થાપવામાં ફાળો આપીએ અને આમ રાજકીય અને આર્થિક મોરચે સ્થિતિમાં હજુ આપણે નથી. ૨૫ મી તારીખે કેંગ્રેસની કારોબારી
નવું ચેતન આણીએ.” સમિતિએ પસાર કરેલે એ ઐતિહાસિક ઠરાવ નીચે મુજબ છે:
કોંગ્રેસ કારોબારી સમિતિએ પસાર કરેલો બીજો ઠરાવ જણાવે
છે કે “કેંગ્રેસ પ્રમુખે શરૂઆતમાં તેમણે ક્યા સંજોગોમાં શ્રી રેડી. - “છેલ્લા થોડા અઠવાડિયામાં માત્ર સન્માનનિય સાથીમાં જ
માટે ટેકે મેળવવા બીજા પક્ષોનો સંપર્ક સાધ્યો હતો તે જણાવ્યું હતું. નહીં પરંતુ પક્ષના તમામ સભ્યોમાં મતભેદ ઊભા કરતી કેંગ્રેસ
પ્રમુખે કહ્યું તે સાંભળ્યા બાદ કારોબારી સમિતિએ એવો પક્ષમાં પડેલી ગંભીર ફાટ ને કારોબારી સમિતિ ઊંડી ચિંતાની
અભિપ્રાય વ્યકત કર્યો હતો કે પ્રમુખ સામે કરાયેલા આક્ષેપે તે સમયે નજરે જુએ છે.
મળેલી માહિતીને આધારે બેટી ધારણાથી કરાયા હતા અને આથી કેંગ્રેસ મહાસમિતિની બેંગ્લેર ખાતેની બેઠકમાં અને સંસદીય
અસ્વીકાર્ય છે.” બોર્ડમાં ગંભીર મતભેદો ઊભા થયા હતા, ત્યાર બાદ બીજા કેટલાક બનવા બન્યા હતા, જેની પરાકાષ્ઠા રૂપે રાષ્ટ્રપતિપદ માટેની ચૂંટણીમાં
રાષ્ટ્રભકત રાવસાહેબ પટવર્ધનનું દુઃખદ અવસાન શ્રી. રેડીને પરાજ્ય થયું હતું.
તા. ૨૮ મી ઓગસ્ટના રેજ પૂના ખાતે ગાંધીયુગના સ્વાતંત્ર્યઅનેક કેંગ્રેસી મતદાર શ્રી રેડીને ટેકો આપવામાં નિષ્ફળ દ્ધા રાવસાહેબ પટવર્ધનનું ૬૬ વર્ષની ઉમ્મરે અવસાન થતાં એક નિવડયા એ દુ:ખદ અને કમનસીબ બીના છે અને આટલા મોટા વિરલ કોટિના સત્યનિષ્ઠ અને રાષ્ટ્રનિષ્ઠ એવા એક વ્યકિતવિશેષની પ્રમાણમાં અસંતોષ શાના કારણે ફેલાય છે તેની તપાસ કરવાની જરૂર આપણને-આપણા આખા દેશને--બેટ પડી છે, ૨૪ મી તારીખે છે. રોગનાં ચિન્હો કરતાં રોગને ઉપચાર કરવાની જરૂર છે. તેમના ઉપર થયેલ સેરીબ્રલ પ્લેસીસના હુમલાના પરિણામે
સભ્યોમાં એકતાની ભાવના હોય તે સિવાય કોઈ રાજકીય બેભાન અવસ્થામાં તેમનું મૃત્યુ નીપજ્યું છે. તેમની સાથે મારે પક્ષ પ્રગતિ સાધી શકે નહીં. પક્ષની ગ્ય કામગીરી માટે શિસ્ત- વર્ષોજૂને પરિચય હતેા. મારા સ્મરણ મુજબ ૧૯૩૦-૩૨ ની બદ્ધ વર્તન આવશ્યક છે.
સવિનય સત્યાગ્રહની લડત દરમિયાન નાસિક જેલમાં તેઓ મારા . “આમ છતાં, માત્ર પક્ષની નીતિઓ અને કાર્યક્રમને ચૂસ્તપણે સાથી હતા. આપણી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં કેટલાંક વર્ષ પહેલાં વળગી રહીને અને વિવિધ કક્ષાએ પક્ષમાં આંતરિક લોકશાહી તેઓ વ્યાખ્યાન આપવા માટે આવ્યા હતા. આ વખતની પર્યુષણ જાળવીને જ આને અસરકારક બનાવી શકાય.
વ્યાખ્યાનમાળામાં તેમને મેં વ્યાખ્યાન આપવા માટે નિમંત્રણ આપેલું, - “કમનસીબે વર્ષોથી કેંગ્રેસ પક્ષમાં એકતા નબળી બની રહી છે, પણ તેમની નાજુક તબિયતના કારણે, તેમની ઈચ્છા હોવા છતાં પરિણામે જુથવાદ લાવે છે અને શિસ્ત ઓછી થઈ રહી છે જે, પણ આવી નહિ શકે એ સદ્ભાવભર્યો તેમને જવાબ આવ્યો પક્ષ અને સરકાર કક્ષાએ તેની અસરકારક કામગીરીના માર્ગમાં હતા. તેમને સવિશેષ પરિચય તા. ૨૮ મીના 'જન્મભૂમિમાં નીચે આવી રહ્યા છે.
પ્રમાણે આપ્યો છે: “ભારે મહત્વની બાબત, સંસ્થામાં બે ચાવીરૂપ વ્યકિત કેંગ્રે- રાવસાહેબના નામે મેટાભાગે ઓળખાતા શ્રી. પટવર્ધન પાંચ સના પ્રમુખે અને સંસદીય પક્ષના નેતાએ સાથે મળીને પરસ્પરની ભાઈઓ અને એક બહેનને પોતાની પાછળ મૂકતા ગયા છે. સલાહથી કામ કરવું એ છે.
કઈ પણ પ્રકારના અન્યાય સામે ઝઝૂમનાર અને શકિતશાળી “કેંગ્રેસ પ્રમુખે સંસ્થા ચલાવવાનું મહત્ત્વનું કાર્ય સંભાળવાનું વકતા શ્રી. પુરુત્તમ હરિ પટવર્ધન ઉર્ફે રાવસાહેબ પટવર્ધન દેશના