________________
૮૮.
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૮-૧૯
એ જ વર્ષે રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાધાકૃષ્ણને તેમને પદ્મશ્રીને ઈલ્કાબ છે. પરંતુ જે રીતે તે સહન કરે છે તે રીતમાં માણસે માણસે ફરક આપ્યો હતો, એ પ્રસંગે પંડિત નેહરુએ મધર શેરીસાને ‘અનાથનું હોય છે. દુર્લભજીભાઈ કંઈક વખત ઉંચે આવ્યા અને કંઈક વાર આશ્રયસ્થાન' કહી તેમની પ્રશંસા કરી હતી..
' વિશ્વાસમાં અને વિશ્વાસમાં રહી નુકસાનીને ભેગ બન્યા. પરંતુ ફ્રાન્સમાં દુ:ખીઓનો બેલી Abbea Pierre એ પણ ઉચ્ચાર્યું કે કદી તેઓની રહેણીકરણીમાં કે રખાવટમાં ફરક મેં જોયો નથી. હતું કે, માનવજાતિનું સમાજ તરફ જે કર્તવ્ય છે તેને ઉત્તમ નમૂને ખેલાડી હુતુતુતુ રમે અને ગોઠણ છોલાય તે વખતે ગોઠણ ઉપરની મધર થેરીસા છે.” પ્રેમ અને સૌન્દર્યનું આવું ઉમદા વ્યકિતત્વ ધૂળ ખંખેરી હસતા હસતે ઊભે થાય છે. રાજકારણમાં પણ તેવું જ દુનિયામાં ભાગ્યે જ જોવા મળે તેમ છે.
' ' ' છે અને વેપારમાં પણ તેવું જ છે. રમનાર પછડાય જ નહિ- હારે જ એક નારીના સમર્પણ અને ત્યાગની આ જીવનકથા આપણા નહિ– તે રમનારની ભીતરના વ્યકિતત્વની પિછાણ કદી થતી નથી. સૌના માટે ઘણી પ્રેરક છે. પરંતુ કેવળ એ વાંચવાથી કે તેમની પ્રશંસા દુર્લભજીભાઈને સ્મરણ હશે કે નહિ, પરંતુ રાજકોટ જેલના કરવાથી આપણામાં એવી કોઈ નૈતિક હિંમત આવી જવાની નથી. વચલા મેદાનમાં બેસીને સૌ પોતપોતાની ઓળખાણ આપતા હતા એને માટે તે દરેકે પોતાના અંતરને ઢંઢોળી જાગૃત કરવું જ રહ્યું ! ત્યારે દુર્લભજીભાઈએ વિજ્યાબહેન સંબંધમાં બે વાત કહી હતી : ' અનુવાદક :
મૂળ અંગ્રેજી : “વિજ્યાબહેનને સરલાદેવી ચૌધરાણીની ઉપમા મુંબઈનું મંડળ આપતું સૌ. શારદાબહેન શાહ, એમ. એ.
શ્રી ટી. એમ્બ્રોઝ અને વિશેષમાં કહ્યું “ મુંબઈમાં લોકો વિજ્યાબહેનના વર તરીકે મારી લગ્નની ષષ્ટીપૂર્તિ પ્રસંગે
ઓળખાણ કરાવે છે.” વિજ્યાબેન સેવિકા છે. તેમણે કુટુંબની અને
સમાજની સેવા ક" જ રાખી છે. ભરેલું કુટુંબ તેમણે માના વાત્સ(શ્રી દુર્લભજી ઉમેદચંદ પરીખ અને સૌ. વિજ્યાબહેને લગ્ન
થભાવથી સાચવ્યું. કોણ કહેશે કે વિજ્યાબેન રસિકભાઈનાં મા જીવનનાં સાઠ વર્ષ પૂરાં કર્યા તે અંગે આનંદ દર્શાવવા માટે તેમનાં
નહિ પણ ભાભી છે? કોણ કહી શકતું કે શારદાબહેનનાં તે જેઠાણી. પુત્ર-પુત્રીઓ તરફથી ગત જુલાઈ માસની ૩૧ મી તારીખે રાત્રિના
છે? ખબર જ ન પડે. વિજયાબેન રઈમાં ડૂબ્યાં હોય – કપડાં ૮-૩૦ વાગ્યે ભારતીય વિદ્યાભવનના ગીતા હલમાં તેમનાં સ્વજન- " ધોવાનું પણ કરે- કોઈને ખબર ન પડે કે તેઓ શ્રીમંતના પત્ની છે. સંબંધીઓનું એક સ્નેહસંમેલન યોજવામાં આવ્યું હતું. આ બાબત મને લીંબડીનાં બે બહેને યાદ આવે છે, જે પોતાની આ સુખી દુર્લભજીભાઈ તથા વિજ્યાબહેનથી ઠેઠ સુધી ખાનગી રાખવામાં આવી સ્થિતિમાં પણ રાઈ, કપડાં ધોવાં, દરણું અને કાંતવાનું કદી ન છોડે : હતી. નિમંત્રિતોને પણ તે પ્રકારની સૂચના આપવામાં આવી હતી. પૂ. ભકિત બા અને વિજ્યાબેન. આજે લેકગીતને બહુ સરસ જલસે છે એમ સમજાવીને તે દુર્લભજીભાઈ અને વિજ્યાબેનને સંસાર કેટલીએ કસોટીદંપતીને આગ્રહપૂર્વક સંમેલનના સ્થળે લઈ આવવામાં આવ્યા માંથી પસાર થયો. પરંતુ હોંશથી અને એકરાગથી તેમણે ચલાવ્યો. હતા. એકત્ર થયેલ લગભગ ૨૦૦-૨૫૦ ભાઈ–બહેનની માટી
ઈશ્વર પિતાની જગ્યા ખાલી કરી નથી ચાલી ગયો તેને પુરાવા
દુર્લભજીભાઈને પરિવાર છે. આજે તેમનાં બધાં બાળકો અત્યંત મંડળીને જોઈને તે આશ્ચર્યચકિત બન્યાં હતાં. આ મંગળ પ્રસંગે
સુખી સ્થિતિમાં છે અને પોતાનાં માતા-પિતાની લગ્નની સાઠમી ખાસ ઉપસ્થિત થયેલા શ્રી ઢેબરભાઈએ તે બન્ને પ્રત્યે ઊંડો સાલહ ગૌરવથી, પ્રેમથી, મિઠાશથી ઊજવે છે. દુર્લભજીભાઈ અને આદર દાખવતું પ્રવચન કર્યું હતું, જે નીચે મુજબ હતું. પરમાનંદ) વિજ્યાબેન પિતાનાં – બાળકોને હાથે પ્રેમને પરાજ્ય અનુભવી - ' દુર્લભજીભાઈ અને વિજ્યાબહેન આજે એક મીઠાં કાવત્રાને
રહ્યાં છે. ભાગ બન્યાં છે. તેમની અકળામણ હું જોઈ શકું છું. તેઓની
સંધના મકાન ફંડમાં નોંધાયેલી વિશેષ રકમો સામે મીઠું કાવત્રુ રચનાર તેમનાં જે બાળકો–તેમની પુત્રીએ અને ‘પ્રબુદ્ધ જીવન” ના ગતાંકમાં રૂા. ૫૦,૩૬૦-૦૦ સુધીની પુત્રવધૂએ છે. એમને ખબર પડી હશે કે દુર્લભજીભાઈને અને રકમે નોંધાયાની યાદી પ્રગટ કરવામાં આવી હતી. ત્યાર બાદ તા. વિજ્યાબહેનને લગ્ન થયે આજે ૬૦ વર્ષ થયાં. આજે તેમની લગ્ન- ૧૬-૮-૬૯ સુધીમાં નેધાયેલી રકમની યાદી નીચે મુજબ છે : તિથિની ઉજવણી છે. તેમને ખબર ન પડે એ રીતે આ ઉજવણી ૫૦,૩૬૦ અગાઉ જાહેર થઈ ગયેલી રકમ બાળકોએ ગોઠવી છે. હું જ્યારે હાલમાં દાખલ થતો હતો ત્યારે ૧,૦૦૧ શાહુ કોયાંસપ્રસાદ જૈન દુર્લભજીભાઈની નાની પુત્રી નલિની પોતાનાં મા-બાપને તેમની ૧.૦૦૧ શ્રી મણિલાલ વીરચંદ શેઠ, ૬૦ મી લગ્નગાંઠ નિમિત્તે વધાઈ આપતી હતી. તે જોઈને હું કંઈક ૧૦૦૧ , શરદચંદ્ર મહેશ્વરી રમૂજ અનુભવ હતો. પુત્રી મા-બાપની લગ્નગાંઠ અંગે મુબારક- ૧,૦૦૧ - નાનચંદ જેઠાભાઈ બાદી આપે
૧,૦૦૧ કાંતિલાલ તલકચંદ શેઠ
૧૦૧ 'આપણાંમાનાં ઘણાં તે દુર્લભજીભાઈ તથા વિજ્યાબહેન સાથે
મણિલાલ શામજી વિરાણી
૧૦૧ , છગનલાલ શામજી વિરાણી વર્ષોથી સંપર્કમાં આવ્યા છીએ અને તેમનું આખું જીવન જાણીએ
એચ. કાન્તિલાલની કું. છીએ. સંભવ છે કે જેમણે આ ઉત્સવ ઊજવવાનું કાવત્રુ રચ્યું -
ચંદુલાલ કમુરચંદ છે તે ન જાણતાં હોય. એટલે તેમના લાભાર્થે હું થોડોએક ઈતિહાસ
૧૦૧ છે
મેસર્સ પાર્કીન બ્રધર્સ આખું.
૧૦૦ %
લાલભાઈ મોહનલાલ શાહ :
૧૦. નરેન્દ્ર શિવલાલ ગુપ્તા મુંબઈમાં વસતાં લીંબડીનાં ત્રણેક મુખ્ય કુટુંબમાં દુર્લભજી
ઈન્દુલાલ ખાટડીઆ ભાઈનું કુટુંબ ગણત્રીમાં આવતું. આ ત્રણેય કુટુંબ મુંબઈમાં હંમેશાં
રસિકલાલ નાગ્રેચાણીઓ સખાવતમાં મોખરે રહેતાં. અમે જ્યારે જ્યારે શાળા માટે મુંબઈ આવીએ ૨૫૦. મુગટભાઈ વોરા ત્યારે દુર્લભજીભાઈથી પહેલ કરીએ. આ શિરસ્તો છેક સ્વરાજ
૨૫૦ ઓધવજી ડી. શાહ
૧૨૫ મળ્યું ત્યાં સુધી જળવાઈ રહ્યો. દુર્લભજીભાઈ માત્ર દાન આપતા
. નવલભાઈ ટી. શાહ
ડં. સુરેશચંદ્ર ચીમનલાલ શેઠ નહિ, પણ સાથે ચાલીને દાન અપાવતા. સૌરાષ્ટ્રનું કોઈ પણ કામ
૧૦૦ , કાંતિલાલ એલ. વેરા એવું નહિ હોય જ્યારે તેમની સામે અમે નજર નહિ રાખી હોય. - ૫૧ , કમળાબહેન પટેલ
દુર્લભજીભાઈ રૂના વેપારમાં મોખરે હતા. અત્યંત હિમ્મતવાન ૬૦૨૪૮ અને અત્યંત વિશ્વાસુ માણસે આ દુનિયામાં સહન કરવાનું હોય
મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ.
૫૦૧
»
૨૫૧
.
૨૫૦
૧૦૧