________________
Y૧
શકે?’
અધર્મ પ્રવતે છે
તે પ્રમાણ થઈ
હતા ન રહેવાયું
તા. ૧-૪-૬૮
પ્રબુદ્ધ જીવન - સ્વામી ભાવનાશીલજીનું દુ:સ્વપન ? સ્વામી ભાવનાશીલજીના શુભનામથી ભારતમાં, બલકે આખા એમને સહેજ રોષ થયો. પરંતુ લાગણીને વશ થયા વિના એમણે જગતમાં ભાગ્યે જ કોઈ અજ્ઞાત હશે. એમના પરમપૂજ્ય ગુરુ, ઉત્તર દીધે: ‘હું મનુષ્ય છું, ઈશ્વરનો પરમ ભકત છું. ચાળીસ, સ્વામીશ્રી સર્વશકિતમાનજીએ જ્યારે દેહત્યાગ કર્યો ત્યારે એમના પીસ્તાળીશ વર્ષો સુધી મેં એની ઉપાસના કરી છે, સ્તુતિ કરી છે આ પટ્ટશિષ્યના દેહમાં જ ગુરને પુનર્જન્મ થયેલ. અને એ દ્વારા અને એમના વિશે દુનિયામાં ચોમેર પ્રચાર કર્યો છે!” એમણે પુન: અવતાર લીધો. આમ એક દેહમાં બે આત્માઓ વસી ગયા. દ્વારપાલે કુતુહલથી પ્રશ્ન કર્યો. “મનુષ્ય? મનુષ્ય એટલે? તારા, " ગુરુસ્વામીનું અવસાન (અથવા તે રૂપાન્તર) અમેરિકાના જેવું વિચિત્ર, તુચ્છ પ્રાણી વળી ઈશ્વરની કીર્તિ કેવી રીતે પ્રસરાવી લાસ વેગાસ શરીરમાં થયેલું, 'જ્યાં જુગાર, શરાબ, વ્યભિચાર ઈત્યાદિ અનિટોનો નાશ કરવા અને પોતાના સંપ્રદાયને
સ્વામીજીએ ઉત્તર આપે: “w.yષ્ય એટલે શું એ તમે નથી પ્રચાર કરવા પોતે પધારેલા. પરંતુ ત્યાં એક ફેશનેબલ હોટેલમાં
જાણતા? ઈશ્વરનું ઉત્કૃષ્ટ સર્જન મનુષ્ય છે. પૃથ્વી પર જ્યારે રાતની મિજબાની (banquet) પછી તેઓ પ્રવચન કરતા હતા
જ્યારે અધર્મ પ્રવતે છે ત્યારે ત્યારે ઈશ્વર મનુષ્યરૂપે જ અવતાર ત્યારે અચાનક બેશુદ્ધ થઈ ગયા અને એમને બીજા ખંડમાં લઈ લે છે. રામચન્દ્ર, શ્રીકૃષ્ણ એ જ પ્રમાણ થઈ ગયાં.” ગયા. ત્યાંથી એમના ભકતો વારંવાર આવીને અતિથિઓને ‘માઈક દ્વારપાલ કઠોર હતું, પણ એનાથી સ્મિત કર્યા વિના ન રહેવાયું. દ્વારા સમાચાર આપતા કે ‘પૂજ્ય સ્વામી ઊંડા ધ્યાનમાં નિમગ્ન
‘પૃથ્વી એટલે?” એણે પૂછયું. છે અથવા તે ‘એ મહાન આત્મા હજી સમાધિ કરી રહ્યા છે છતાં સ્વામીજીએ કહ્યું: પૃથ્વીથી પણ તમે અજ્ઞાત છો? બ્રહ્માંડનું સ્વામીજીએ તો સ્થૂળ દેહ તજી દેવાને મનમાં સંકલ્પ કરેલે જ,
સર્જન તે બ્રાહ્માએ જ કર્યું હતું એમ શાસ્ત્રોમાં પ્રતિપાદન કર્યું છે.' એટલે એ ગાઢ સમાધિમાંથી જાગૃત થયા નહિ; પરંતુ એ પછી પણ
આ બોલતાં એ ગળગળા થઈ ગયા. એમના દેહમાંથી અદ્ભુત તેજ નીકળતું અને સાથે સાથે ગુલાબના દ્વારપાલે કહ્યું: “તને માઠું લાગ્યું હોય તે હું દિલગીર છું, અત્તર જેવી સુવાસ આવતી હતી.
પરંતુ તું જે કહે છે એ વિશે હું સાવ અજ્ઞાત છું. “મનુષ્ય’ એટલે - આવા અમરત્વ પામેલા પુણ્યાત્માની સર્વસિદ્ધિ, એમનું પાંડિત્ય શું એ અહીં કોઈ પણ જાણતું હોય એમ હું ધારતો નથી. પરંતુ અને એમની પવિત્રતા, એમના પરમ શિષ્યને એઓશ્રી અર્પણ તારું મન હું દુ:ભવવા નથી માગતો. અમારે ત્યાં એક સંશોધન કરતા ગયા. ગુરુનો અગ્નિસંસ્કાર થતાંની સાથે જ સ્વામીશ્રી
વિભાગ છે એમાં ગ્રંથાલય છે. એના ગ્રંથપાલને હું બોલાવી લાવું. ભાવનાશીલજીના મુખ પર નવું તેજ દેખાયું. એમની વાચા એને કદાચ ખબર હશે કે “મનુષ્ય’ શું ચીજ છે.” અધિક વિશદ અને વેધક બની ગઈ, એમને પ્રભાવ સહસ્રગણે
ગ્રંથપાલને સહસ્ત્ર આંખ હતી, પણ મુખ એક જ હતું. એમાંની વધી ગયો. એમનાં પ્રવચન સાંભળવા, માત્ર એમના દર્શન
થડી આંખે સ્વામીજી પર તાકીને એણે દ્વારપાલને પૂછયું: “આ શું છે?” કરવા પણ હજાર માણસે સેંકડો માઈલથી આવવા લાગ્યા. દ્વારપાલે જવાબ દીધો: ‘આ કહે છે કે કોઈ મનુષ્યજાતિ છે એમના આશ્રમની કીર્તિ દેશપરદેશમાં પ્રસરી ગઈ. અમેરિકા, બ્રાઝીલ
એમાંનું એક એ છે. એ પૃથ્વી નામના સ્થળ પર રહે છે. એનું "ફ્રાન્સ, નાઈજીરીયા, ઑસ્ટ્રેલિયા, ફીલીપાઈન્સ, ફીજી વગેરે દેશમાંથી કહેવું છે કે વિશ્વનિયંતા અને મનુષ્યજાતિ વચ્ચે નિકટને સંબંધ છે નિમંત્રણ આવ્યાં, એટલે અત્યન્ત અનિચ્છા છતાં, આ અને બીજા
અને મનુષ્યજાતિના હિત - અહિતમાં, એની પૃથ્વી બનાવવામાં દેશને એમણે પ્રવાસ કર્યો. રેડિયો અને ટેલિવિઝન ઉપર એમનાં
વિધાતા કોઈ કારણસર રસ લે છે. તે આપ આ વિશે કંઈ જાણતા વ્યાખ્યાનો લાખેએ સાંભળ્યા અને એમની અપ્રતિમ પ્રતિમા જોઈ
હશે એમ માનીને આપને તકલીફ આપી છે. આપ આવા ગહન મુગ્ધ બનેલા લોકોને મુખ્યત્વે યુવતીઓને, ગૃહસંસારમાં દુ:ખી થયેલી
વિષયમાં પારંગત છો તે મને કે એને સમજાવી શકશે.” સ્ત્રીઓને તેમ જ વિધવાઓને એમણે ખૂબ પ્રેરણા આપી. યુવકોને - ગ્રંથપાલે માથાથી સ્વામીજીને પ્રશ્ન કર્યો. “આ પ્રવી” જેને હૃદયપલટો કરી દીધે, વૃદ્ધોને નવજીવનને ઉત્સાહ આપ્યું, પશ્ચિમ- વિશે તમે ઉલ્લેખ કરો છો એ કયાં આવી ?” ના જડવાદી જીવનમાં ખળભળાટ કરી મૂકો.
સ્વામીજીને આ પ્રશ્નથી આઘાત થયો, પરંતુ કંઈ પણ લાગણી આટલી કીતિ છતાં પોતે સ્થિતપ્રજ્ઞ રહ્યા. મેધામાં મેંધી હટેલે- દેખાડયા વગર વિદ્વાનને ઉચિત ત્વરાથી ઉત્તર આપ્યો; “કેમ વળી, માં રહેવા છતાં અંતરની સાદાઈ ગુમાવી નહિ. ‘નાઈટ કલબમાં આપ જાણતા નથી કે સૂર્યમંડળને એ એક ગ્રહ છે? . જવા છતાં સંયમની વિશિષ્ટતા ભૂલતા નહિ. જ્યારે એ પાન ધરતા
પરંતુ ગ્રંથપાલે પૂછયું: “એમ? પણ સૂર્યમંડળ શું છે?” ત્યારે કેટલી છે રાત નિદ્રા ન લેતા, દિવસે સુધી અન્નને સ્પર્શ સ્વામીજી આ પ્રશ્નથી વિમાસણમાં પડયા. આમ એ કરતા નહિ.
અર્વાચીન, પાશ્ચાત્ય ખગોળશાસ્ત્રને સ્વીકારતા નહોતા; બલકે, એ એક રાતે એમના એક પરમ પ્રિય ભકતને ઘેર મિષ્ટાન ખાધેલું. માનતા કે પૃથ્વીની આસપાસ સૂર્ય પ્રદિક્ષણા કરે છે. ગ્રહણને સમયે એ મેલડી રાતે એક વિચિત્ર અને મૂંઝવે એવું સ્વપ્ન એમને આવ્યું. રાહુ અને કેતુ નામના બે દૈત્યો સૂર્ય-ચન્દ્ર ગ્રહણને સમયે વિનાશ . એ સ્વપ્નમાં એમનું પિતાનું મૃત્યુ થયેલું જોયું અને પોતે કરવા મથે છે, પણ ભાવિકોના ફાળવાળા ઉપાસને પરિણામે જ
સ્વર્ગે સિધાવે છે એમ પણ દેખાયું. એમને તે જીવનમાં તેત્રીસે નિષ્ફળ નીવડે છે; નક્ષત્રો અને ગ્રહોની મનુષ્યનાં વર્તન અને ભાવિ કરોડ દેવને સાક્ષાત્કાર થઈ ગયેલું અને એક વાર નાયગરાના ધોધ પર સબળ અસર થાય છે અને ઉપવાસ, બ્રાહ્મણોને દાન 'ઈનિત્યાદિ વડે પાસે પરશુરામનાં પણ દર્શન તેમને થયેલાં એટલે એમને તે પૂરે એના ઉપાય લેવાય છે; તેમ જ જ્યોતિષના મૂળ સિદ્ધાન્તો વગર વિશ્વાસ હતો કે સ્વર્ગનાં દ્વાર એમના પહોંચવાની સાથે જ આપે- સૃષ્ટિનું ચક્ર થંભી જવા સંભવ છે. આ પાશ્ચાત્ય વિજ્ઞાન પણ આ આપ, યાંત્રિક ત્વરાથી ખૂલી જશે; અને ઈન્દ્ર, ઈન્દ્રાણી અને અપ્સરા- સૂત્રે સ્વીકારે છે એમ એમણે ભારતમાં અનેક વ્યાખ્યાનમાં પુરવાર એને ત્વરાથી મળી શકશે.
કરી આપ્યું હતું. છતાં પણ વિજ્ઞાનનું અજ્ઞાન સ્વીકારવા એ તૈયાર પરંતુ સ્વર્ગના દ્વાર દ્વારપાલે એમને રોકયા, અને જરા તોછડાઈથી નહોતા. એથી એમણે કહ્યું: “હું તે ધર્મ, નીતિ અને અધ્યાત્મવાદને પૂછયું: “તું કોણ છે?” સ્વામીજીએ આવો અવિનય દિલ્હીમાં અભ્યાસી અને પ્રચારક છું, જે પ્રશ્ન આપ મને પૂછે છે એ અપરિમંત્રીઓના સેક્રેટરી કે પટાવાળાઓમાં જોયો હતો. આશ્ચર્ય સાથે ચિત, અસંસ્કૃત, નાસ્તિક વિધાન છે. પણ, ખગોળશાસ્ત્રના જાણકાર