Prabuddha Jivan 1968 Year 29 Ank 17 to 24 and Year 30 Ank 01 to 16

SR No.: 525953
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1968
Total Pages: 268
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 33 MB

Page 251

તા૧-૧૨-૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
તેમાંથી ફલિત થતી શિસ્ત જેને સ્વીકાર્ય હોય એવાં ભાઈ - બહેનો જ તેમણે પ્રતિકાર નહીં પણ પ્રતિવાદ કરેલે, અને સામેની પ્રતિક્રિયા તેમાં જોડાઈ શકે એવા ખ્યાલ ઉપર રચાયેલી એક સંસ્થા છે. તો જીવલેણ નીવડી.
જે વિચારસરણીમાં નિરામિષઆહારનું અથવા તે મઘત્યાગનું - “ખુદા એફ હે” કહેનારા પૈગંબરસાહેબ પણ સત્યાગ્રહી જ કોઈ ચોક્કસ મહત્ત્વ હોય તે વિચારસરણી ધરાવતા આશ્રમ સંચા- હતા, જો કે તેઓ બાદશાહ બની શકયા. અને તે જ રીતે “સબ ભૂમિ લકોને તે તે આગ્રહ છોડી દેવાનું કહેવું તે તેમની વિચારનિષ્ઠાનું-ધર્મ- ગોપાલ કી” – જમીનની માલિકી એ ઈશ્વરને અપરાધ છે – નિષ્ઠાનું અપમાન કરવા બરાબર છે. આ બધું છતાં આવતી કાલે એ જ એ વિનબાને પુકાર પણ સત્યાગ્રહ છે. આશ્રમના સંચાલકોને મન નિરામિષઆહારનું કે મઘત્યાગનું કોઈ
અન્ને છેવટે હું કહીશ કે “સ્વર માં જન્મસિદ્ધ ધાર મહત્ત્વ ન જ રહે તે તેમને પોતાના આશ્રમમાં તે પ્રકારની છૂટછાટો આદે” કહેનારા લેકમાન્ય ટિળક પણ સત્યાગ્રહી હતા. દાખલ કરતાં કોઈ અટકાવે તેમ નથી. આ તે નિરામિષાહારી
અપ્પા પટવર્ધનના પ્રણામ ઉપર માંસાહાર લાદવા જેવી કોઈ પ્રક્રિયા ચાલી રહી હોય એમ
દિવ્ય દાંપત્ય લાગે છે.
સન્મિત્ર શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ તરફથી થડા સમય પહેલાં સત્યાગ્રહ એટલે શું
શ્રી ડોંગરે મહારાજની દષ્ટાંત કથાઓમાંથી દિવ્ય દાંપત્યના આદર્શને ‘પ્રબુદ્ધ જીવનના આગળના અંકમાં ગ્રામદાન એ સત્યાગ્રહ રજૂ કરતી નીચે મુજબની એક કથા મળી હતી : કહેવાય કે નહિ એ પ્રશ્નની ચર્ચા પ્રગટ થઈ ચૂકી છે. તેના અનુ- . “મનુ શતરૂપા દીકરી દેવહુતિને લઈને કર્દમના આશ્રમમાં સંધાનમાં સત્યાગ્રહ તત્ત્વનું સવિશેષ વિશ્લેષણ કરતા તા. ૧૬-૧૧-૬૮ને આવ્યા- કહ્યું: “આપ લગ્નજીવન ગાળવા વિચારો છો તેથી એક પત્ર શ્રી અમ્પાસાહેબ પટવર્ધન તરફથી થડા દિવસે અમારી પુત્રી આપને ઍપવા આવ્યા છીએ.” પહેલાં મળે છે જે નીચે મુજબ છે:
કર્દમે કહ્યું : “વાત સાચી છે, પરંતુ હું વિલાસ માટે નહિ, ભાઈશ્રી પરમાનંદભાઈ,.
કામને નાશ કરવા માટે; કામસુખ માટે નહિ પરંતુ પત્ની સાથેના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં તમે પોતાને અભિપ્રાય બતાવ્યો હતો કે
નિત્ય સત્સંગ વડે આત્મસુખ મેળવવા માટે જ લગ્ન કરવા માગું છું. “વિનોબાજીને ગ્રામદાનવિચાર એ સત્યાગ્રહ કહી શકાય નહીં,
મારે ભાગ–-પત્ની નહિ, ધર્મ-પત્ની જોઈએ છે. એક પુત્રની કારણ કે તેમાં જુલમના પ્રતિકાર જેવું કશું નથી.” તેની
પ્રાપ્તિ પછી અમારો પતિ- પત્ની તરીકે સંબંધ વિરામ પામશે સામે શ્રી સિદ્ધરાજ ઢઢાએ બતાવ્યું કે “ગ્રામદાનમાં ભલે કોઈને
ને, હું સન્યાસ લઈશ. કારણ, પતિ જ પત્નીમાં પુત્રરૂપે જન્મે છે. પ્રતિકાર ન હોય, પણ સામી બાજથી પ્રતિકાર થવાનો ભય રહે જ માટે પુત્રવતી થયા પછી એ માતા જેવી ગણાય. છે.” તે પરથી તમે પોતાને મૂળ અભિપ્રાય બદલી માન્ય કર્યું કે “અમારો સંબંધ સંસાર ભેગવવા માટે નહિ, તરવા માટે હા, ગ્રામદાન એ પણ સત્યાગ્રહ છે ખરો.”
હશે. સંસાર સાગરમાં નાવિક અને નાવડીની જેમ એકમેકના સહારે વિચારોની આ બધી આપ-લે ની બાબતમાં મને પણ નવે- તરીને સામે કિનારે પહોંચવાનું છે. આપને આ વિચારણા સરથી ડુંક લખી જણાવવાનું મન થાય છે.
અનુકૂળ છે?” , ' “કોઈ પણ સત્કાર્ય તે સત્યાગ્રહ નથી ” આ તમારી મૂળ મનુ - શતરૂપા વિમાસણમાં પડયાં, વાત તદ્દન સાચી છે, પણ સત્યાગ્રહમાં કાંઈક પ્રતિકાર હોય–પોતાની મહેલમાં વસનારી રાજકુમારી દીકરીને આવું શું ગમે? બાજથી નહીં તે સામેની બાજથી–તે જ તે સત્યાગ્રહ કહેવાય એમ પરંતુ દીકરીએ કહ્યું : “એમની વિચારણા મને મંજૂર છે. આવા નથી : તેમાં જોખમ ખેડવાની તૈયારી હોય તે બસ. જેમ, ક્ષાત્ર- તપસ્વીની સેવા જ મારો ઉદ્ધાર કરશે. ને એણે શણગાર છોડી વૃત્તિ બીજા પર પ્રહાર કરવામાં નથી, તે બીજાના પ્રહારને સામને વલ્કલ પહેર્યા... ", કરવામાં છે. “gઢે જાણાયન” યુદ્ધમાંથી નાસી ન જવું લગ્ન પછી કર્દમે તે સંયમ વધાર્યો – પત્ની સાથે મન અને તે ક્ષાત્ર તેજ, ન કે બીજાને ભગાડવા; નિર્ભયતા ન કે ભયંકરતા. બ્રહ્મચર્ય પાળી બાર વર્ષ સુધી તપ આદર્યું.
હરિને મારગ છે શૂરાને નહિ કાયરનું કામ જોને” એમાં, બાર વર્ષનું તપ પૂરું થયું. પત્નીને સંયમ અને સેવા નિહાળી કે રવિ બાબુના “એકલા ચાલો રે”માં તે જ ભાવ છે.
કર્દમે પ્રસન્નતા અનુભવી ને કહ્યું : અર્થાત પ્રતિકારકતા નહી પણ નિર્ભયતા તે સત્યાગ્રહનો
“મેં આજ સુધી તારી લાગણી કે ઈચ્છા જાણવાને વિચાર આત્મા છે. ગાંધીજી પણ સત્યાગ્રહી તરીકે પ્રહાદનો જ દાખલો પણ કર્યો નથી - પરંતુ આજે તે મારે તારી ઈચછાને અનુકળ આપ્યા કરતા. “નહિં જાડું રે બાબા રામ નામ.” સત્યને વળગી થવું છે.” રહેવું, તે માટે આવે તે સંકટ ઝીલવાની તૈયારી ઈચ્છા નહી–રાખવી.
હું બીજું તે શું માગું? મારો હાથ પકડીને અહીં લાવ્યા તે સત્યાગ્રહ: ઉપેક્ષા, ઉપહાસ, નિંદા, પરિત્યાગ (એકલા પડી જવું), છે તે પ્રભુના દરબારમાં પણ પહોંચાડજો.” દારિદ્ર, અને ખૂન, મોતની સજા કે ઉપેક્ષિત મૃત્યુ. .
આવા દિવ્ય દાંપત્યને દ્વારે જ પ્રભુ પધારે એમ નથી લાગતું? ગુલામગિરીની પ્રથાની સામે અવાજ ઉઠાવનાર અમેરિકાના
લગ્ન પાછળની આ જીવનદષ્ટિ ભારતીય સંસ્કૃતિની ભવ્યતા
નથી શું?” વિલ્યમ લંડ ગેઝિન એ “ લિબરેટર - Liberator” નામનું સાપ્તાહિક ચલાવતા, તેના મુખપૃષ્ઠ પર લખેલું રહેતું:
આ સુંદર કથાના સંદર્ભમાં તેમાં સૂચવાયલા એક મુદ્દા વિષે I shall be harsh as truth...I shall not prevaricate.
કાંઈક કહેવાનું પ્રાપ્ત થાય છે. તેમાં જણાવ્યા મુજબ પત્ની એક I shall not flinch and I shall be heard એ સત્યાગ્રહને
વાર પુત્રવાન થવા સાથે માતા સમાન ગણાય એ વિચાર અથવા ઉત્તમ નમૂનો છે.
તો કલ્પના વધારે પડતી અને કુદરતના સંકેતની વિરોધી લાગે છે. જ સૉક્રેટિસ, જીસસ , ગેલિલિએ એ બધા સત્યાગ્રહી હતા: પરિપકવ લગ્નજીવનના પરિણામે એકથી વિશેષ બાળકની માતા હુતાત્મા થયા માટે નહીં, પણ “ પરથમ પહેલું મસ્તક મૂકી વળીને થયેલી પત્ની પ્રત્યે માતૃભાવથી જોતાં થયું - જે ભાવે ગાંધીજીને લેવું નામ જો ને ” આ વૃત્તિથી ચાલ્યા તેથી પ્રચલિત સત્ય (?) ને કસ્તુરબા પ્રત્યે હતે – એ જુદી જ બાબત છે.
તારી વાગણી .
પર કર્યો નથી.