________________
૧૫૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૧-૧૮
છિન્નભિન્ન છે પણ ઈઝરાયલના પ્રશ્ન ઉપર, વાસ્તવિકતા અથવા વિશેષ રાજ્યમાં સત્તાસ્થાને આવવા સંભવ છે. આ શકયતા વિસારી, ઈઝરાયલની નાબૂદી માટે બધા તૈયાર હોવાનો દાવો કરે છે તે ખરું, પણ આ ચારે રાજ્યમાં કેંગ્રેસના આંતરિક મતભેદ અને છે. આરબ રાજ્ય સાથે મૈત્રી રાખવા માટે આપણી સરકાર પણ, સત્તાની પડાપડી એવાં જ રહ્યાં છે. કેંગ્રેસ સત્તાસ્થાને આવશે આરબ રાજ્યના ગેરવાજબી વલણને વખોડી શકતી નથી. ગમે તે તે પણ હરિયાણામાં બન્યું તેમ, તેનાં અંદરના વિખવાદો કેંગ્રેસને સંજોગોમાં, ઈઝરાયલને જન્મ થયો, પણ હવે તેની નાબૂદી અશકય છે જંપીને રહેવા નહિ દે. વિરોધપક્ષે એકત્ર થઈ કેંગ્રેસઅને કાયમી ઉકેલ લાવવો જ જોઈએ એ દીવા જેવી વાત આરબ મંત્રીમંડળને પીંખશે અને અંદરના ઝઘડા કેંગ્રેસને મુંઝવશે. કેંગ્રેસ રાજથી સ્વીકારે નહિ ત્યાં સુધી આ ચરૂ સળગતે રહેવાને. નાસર સત્તાસ્થાને આવે તે પણ, વ્યકિતઓ તે એ જ છે, જેને પિતાની મહત્વાકાંક્ષા પેપવા અને બધા આરબ રાજની સરદારી પ્રજાએ સામાન્ય ચૂંટણી વખતે જાકારો આપ્યો હતો. કેંગ્રેસમાં મેળવવાના પ્રયત્નમાં, દેશ અને દુનિયાનું શું થાય છે અને પોતાની વિશ્વાસ પેદા થાય એવી નવી વ્યકિતઓ કોઈ આવી નથી. પ્રજાની કેટલી ખાનાખરાબી થાય છે, તેની પરવા કરતો નથી. સુએઝ એ જ જૂના મુખડાં જેવાનાં છે અને એ જ રીતરસમો રહેવાની છે. નહેર લાંબા સમયથી બંધ છે અને તે કારણે ઈજીપ્તને તેમ જ ' કેંગ્રેસની જે વ્યકિતએ સત્તાસ્થાને આવશે તેમાંના કેટલાક સામે બીજા દેશોને પારાવાર નુકસાન થાય છે. '
બિનઝેંગ્રેસી સરકારોએ કરેલાં તહોમતનામાં અને તપાસપંચે વિયેટ નામ
ઊભાં છે. હકીકતમાં કેંગ્રેસને કાયાપલટ અને હૃદયપલટો ન થાય સંયુકત રાષ્ટ્રસંઘ અને દુનિયાના ઘણાં દેશોએ આગ્રહપૂર્વક અને ઉગતી પેઢીની શકિતશાળી વ્યકિતઓને તેમાં યોગ્ય સ્થાન ન વિનંતિ કરવા છતાં, જોનસને ઉત્તર વિયેટ નામ ઉપર જે બૉમ્બમારે
મળે ત્યાં સુધી, કેંગ્રેસ પક્ષ રાજ્યતંત્ર લાંબા વખતે નભાવી ન બંધ ન કર્યો, તે પ્રમુખપદની ચૂંટણી સમયે હન્ડ્રીને સફળતા અપા- શકે. જની પેઢીના નેતાઓની વડીલશાહી હજી ઓછી થઈ નથી. વવા કર્યું. એમ કહેવાય છે કે ઉત્તર વિયેટનામ સાથે કાંઈક ખાનગી
અને જૂના નેતાએ ઝડપથી પલટાતા નવા યુગની સાથે કદમ સમજૂતી કરીને બૉમ્બમારે બંધ કર્યો છે. પણ ઉત્તાર વિયેટનામની મીલાવી કામ કરી શકે એટલી તેમની શકિત અથવા વૃત્તિ સરકારે આવી કોઈ સમજૂતીને ઈન્કાર કર્યો છે અને દક્ષિણ વિયેટ- નથી. બીજા કોઈ પક્ષના અભાવે કેંગ્રેસ કેટલાક સમય એક અથવા નામની સરકાર પણ નાખુશ છે. પેરીસમાં ચાલતી શાંતિમંત્રણાઓ વિશેષ રાજ્યમાં સત્તાસ્થાને રહે, તેપણ લાંબે વખત ટકી શકે આગળ વધશે એવી આશા હજી ફળી નથી. દુનિયાના ઈતિહાસમાં તેવી સંભાવના નથી. ' ' આવી ભયંકર ખૂનરેજીવાળી લડાઈ થઈ નથી. It is the ' બીજાં રાજ્યમાં બિનઝેંગ્રેસ પક્ષે હજી જ્યાં સત્તાસ્થાને છે, cruelest war in history. એક વાત સિદ્ધ થાય છે કે ત્યાં એમનું વર્તન શરમજનક રહ્યું છે. મધ્યપ્રદેશમાં, ગોવીંદનારાયણ પારકી ધરતી ઉપર, તેની પ્રજાના સહકાર વિના અથવા તે તેની સિંહ અને ગ્વાલીયરના મહારાણી અને બીજા રાજકીય પક્ષો, પ્રજા ઈચ્છા વિરૂદ્ધ, દુનિયાનું સમર્થમાં સમર્થ રાજ્ય પણ, યુદ્ધ લડી ન જાણે તેમની રમત માટે ફટબેલ હોય. તેમ વર્તી રહ્યા છે. પ્રજામાં શકે. અમેરિકાને બોમ્બમારે બંધ કરવો પડે તે હકીકત ઉત્તર વિયેટ- કાંઈ પણ ખમીર હોત તે તેમને કયારનાં મારીને હાંકી કાઢયો હોત. નામ અને વિયેટકોંગને વિજ્ય સૂચવે છે. વિયેટ નામ સામ્યવાદી છે
કોઈ રાજયમાં બિનકેંગ્રેસ પક્ષ સત્તાસ્થાને હોય ત્યારે, મધ્યસ્થ અને કોઈ દેશને પોતાને યોગ્ય લાગે તેવી રાજ્ય અને સમાજ- સરકાર અને રાજ્ય સરકારના સંબંધો કેટલા તંગ થઈ શકે તેને રચના કરતાં બીજા દેશે અટકાવી શકે નહિ. ચેકોસ્લોવેકિયામાં રશિયા- દાખલ કેરળ પૂરો પાડયો છે. સરકારી કર્મચારીઓની હડતાળ સમયે, એ જે કર્યું એવું જ કાંઈક, દક્ષિણ વિયેટ નામમાં અમેરિકા કરી રહ્યું મધ્યસ્થ સરકારના આદેશે ઉઘાડે છોગે તેણે અવગણ્યા, એટલું જ નહિ છે. રશિયાએ કહ્યું કે સામ્યવાદની રક્ષા માટે (Defence of પણ, હડતાળને ટેકો આપ્યા અને મધ્યસ્થ સરકારની મિલ્કતનું રક્ષણ Communism), બીજી પ્રજાઓના આંતરિક વહીવટમાં દરમ્યાન- કરવાની પણ બેદરકારી બતાવી. આ સંબંધે તંગ થતા રહ્યા છે. પણ ગીરી કરવાને તેને અધિકાર છે. અમેરિકા કહે છે સ્વતંત્રતાની રક્ષા નાબુદ્રીપાદ જોરથી કામ કરી શકતા નથી, કારણ કે તેનું પોતાનું માટે (Defence of Freedom) વિયેટ નામમાં યુદ્ધ ખેલવાને
સ્થાન ડગમગે છે. મધ્યસ્થ સરકાર સખ્ત પગલાં લેતી નથી, કારણ તેને અધિકાર છે. અમેરિકા કહે છે કે દક્ષિણ વિયેટ નામની
કે તે નાબુદ્રીપાદને શહીદ બનાવવા માગતી નથી.
કાશ્મીરમાં શેખ અબ્દુલ્લાએ પોતાની રમત ચાલુ રાખી છે. સર્વસરકાર અને પ્રજાના આમંત્રણથી તેઓ યુદ્ધ લડે છે. રશિયાએ પણ
પક્ષી પરિષદ કરી તેમાં તે નાકામયાબ નીવડયા. જ્યપ્રકાશ નારાયણ, એ જ કહ્યું કે ચેકોસ્લોવેકિયાના નેતાઓના આમંત્રણથી તેણે લશ્કર
જે આટલે સમય, શેખ અબ્દુલ્લાને ટેકો આપતા હતા, તેમણે મોકલ્યું છે. મહાસત્તાઓ નાના રાજ્યના રક્ષણને બહાને તેનું ભક્ષણ કરે છે. પિતાને અભિપ્રાય બદલાવ્યો અને કાશ્મીરનું સમાધાન ભારતના ' ' રાષ્ટ્રીય પરિસ્થિતિ
બંધારણના માળખામાં રહીને જ થાય અને તેની સાથે પાકિસ્તાનને શ્રીમતી ઈન્દિરા ગાંધી લગભગ એક માસ દક્ષિણ અમેરિકાના
કાંઈ સંબંધ નથી એમ તેમણે જાહેર કર્યું, જે શેખ અબ્દુલ્લાને પસંદ ન
પડ્યું. જ્યપ્રકાશ નારાયણ હજી આશા સેવે છે કે શેખ અબ્દુલ્લા ૧૩ દેશે પ્રવાસ કરી આવ્યા. આ દેશમાં ભારત વિશે ઘણું
તેમની સલાહ સ્વીકારશે. શેખ અબ્દુલ્લાને સ્વતંત્ર કાશમીર જોઈએ અજ્ઞાન છે. તેથી વડા પ્રધાનને ઉડતો પ્રવાસ પણ ભારત વિશે છીએ અને સમસ્ત કાશમીર રાજ્યને લેકમત લે છે જેમાં ત્યાંની પ્રજાને કાંઈક ખ્યાલ આપે. તેમાં પણ આટલા મોટા કાશ્મીર તળની મુસ્લીમ બહુમતીના જોર ઉપર પોતાની તરફેણમાં દેશના પ્રધાનપદે એક સ્ત્રી છે તેનું ગૌરવ છે. શ્રીમતિ ઈન્દિરા
લોકમત મેળવી શકે એમ તેઓ માને છે. જમ્મુ અને લડાખ જે
કદી ભારતથી છૂટા પડવાનું સ્વીકારે નહિ તેને પણ શેખ અબ્દુલ્લા ગાંધીમાં સંસ્કારિતા અને Dignity છે તેની પણ છાપ સ્વતંત્ર નિર્ણય કરવાની તક આપવા ઈચ્છતા નથી. હકીકતમાં શેખપડે. આવા અંગત સંબંધથી પરસ્પરની સમજણ વધે અને કેટલેક નું બહુ વર્ચસ્વ હોય તેમ અત્યારે જણાતું નથી. દરજજે આર્થિક અને વ્યાપારી સંબંધો પણ વિકસે. બાકી તે આ આસામના કકડાનો છેવટને ઉકેલ આવ્યો છે, પહાડી પ્રદેશને દેશમાં રાજ્યમંત્રના પલટાઓ એટલી ઝડપથી થાય છે કે રાજકીય વધારે સત્તા આપીને મને એક Sub–Federation ઊભું દષ્ટિએ બહુ ઊંડી અસર આવા પ્રાવસની થવા સંભવ નથી.
કરીને. આ ઉકેલનાં કેટલાંક ભયસ્થાને છે, પણ વર્તમાન સંજોગોમાં
આવકારપાત્ર છે. નાગાલેન્ડને કોયડો હજી અણઉકલ્યો છે. ચીન ચાર રાજ્યમાં, ટૂંક સમયમાં, વચગાળાની ચૂંટણી આવી રહી
અને પાકિસ્તાનની ઘૂસણખેરી આ પ્રદેશમાં સારા પ્રમાણમાં રહી છે - પશ્ચિમ બંગાળ, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ અને પંજાબ. એમ કહે
છે, છતાં મામલો કાબુમાં છે એમ કહેવાય. વાય છે કે બિનઝેંગ્રેસી તંત્રના દુ:ખદ અનુભવ પછી આ રાજ્ય- આર્થિક સ્થિતિમાં થોડો સુધારે છે. ગયા વર્ષનું અન્ન ઉત્પાદન માં લોકોનું વલણ કેંગ્રેસ પ્રત્યે વધ્યું છે અને કેંગ્રેસ, તેમાંના એક ઘણું સારું થયું છે તેની અસર, ઔદ્યોગિક અને આર્થિક ક્ષેત્રે હવે