Prabuddha Jivan 1968 Year 29 Ank 17 to 24 and Year 30 Ank 01 to 16

SR No.: 525953
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1968
Total Pages: 268
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 33 MB

Page 154

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૭-૬૮
લગ્નજીવનની સમસ્યાઓ પ્રબુદ્ધજીવન’ના તા. ૧-૭૬૮ના અંકમાં, શ્રી દલસુખભાઈ બન્ડ રસેલની આત્મકથાને બીજો ભાગ હમણાં વાં. મહાન માલવણિયાને પત્ર વાંચી આશ્ચર્ય થયું. તેમાં શ્રી પરમાનંદભાઈએ બુદ્ધિશાળી વ્યકિત. ત્રણ કે ચાર (જી વખત લગ્ન કર્યા. દરેક વખત
એમ લાગે કે હવે મનગમતી પત્ની મળી છે અને સુખ મળશે. પહેલી તેની પ્રશંસા કરી તેથી મુંઝવણ વધી. શ્રી દલસુખભાઈને શું કહેવું છે
પત્ની સાથે લગ્નવિચ્છેદ લે હતો ત્યારે બીજી સ્ત્રી સાથે વ્યભિચાર તે બરાબર સમજાયું નહિ. લગ્નજીવન સંબંધ, પશ્ચિમમાં જે થઈ રહ્યું છે
કર્યો છે એમ કારણ આપવું હતું. તેઓ લખે છે :અને આપણે ત્યાં છે, તેમના મત મુજબ, અનિવાર્યપણે આવશે તેને
"As I wished to be divorced while in China, it તેઓ આવકારે છે કે તેને રોકવાનો પ્રયત્ન કરો એમ માને છે? was necessary to spend the nights in official adultery. આવું માનસ આપણે કેવી રીતે રોકી શકીશું એ પ્રશ્ન કરી, “રૂઢ
The detectives were so stupid that it had to be done
again and again". માન્યતાઓને તિલાંજલિ આપ્યા વિના ચાલશે જ નહિ એમ આપણે
- “હું ચીનમાં હતા એ દરમિયાન મારે છૂટાછેડા મેળવવા હતાં સમજી લેવું જોઈએ, એમ તેઓ માને છે. ગાંધીજીએ તેને રોક
અને એ માટે મેં વ્યભિચાર કર્યો છે એ પુરા રજૂ કરવાને વાને એક પ્રયાસ કર્યો, પણ તેમના મત મુજબ, ગાંધીજીની સલાહ - હતું. આ માટે મારે અન્ય સ્ત્રી સાથે રાત્રી ગાળવી અને છુપી પોલીકોણ સ્વીકારે અને ગાંધીજીનો માર્ગ તેમને અશકય લાગે છે અને સને ત્યાં હાજર રાખવી, જે નજરે જોયાની જુબાની આપે–આવી પશ્ચિમની પરિસ્થિતિ આપણે ત્યાં આવવાની જ છે, તેથી આ
ગોઠવણ કરવાનું જરૂરી હતું. આવી મેં ગોઠવણ તે કરી, પણ છુપી
પોલીસના માણસે એવા બેવકુફ હતા કે મારે એ કામ ફરી ફરીને સમસ્યાનું નિવારણ કરવાનો માર્ગ, સમજણપૂર્વક અપનાવાય તો તેને
કરવું પડ્યું હતું.” ઉકેલ મળી આવે. આ નિવારણ કરવાનો માર્ગ શું અને તેને
તેમના પુસ્તક “Marriage and Morals”થી તે સમયે ભારે ઉકેલ કે અને કેવી રીતે આવે તે સંબંધી તેમણે કાંઈ જણાવ્યું નથી. ઉહાપોહ થયો હતો. તે પુસ્તક વિષે આત્મકથામાં તેમણે હવે લખ્યું : પણ ભારતીય લગ્નજીવન પ્રાચીનકાળથી પશ્ચિમ કરતાં ચડિયાનું
"In it, I developed the view that complete fidelity હતું તેમ માનવાને કશું જ કારણ નથી એમ દ્રઢતાથી તેઓ કહે છે.
was not to be expected in most marriages, but that a વચમાં, પાદરીઓ અને માનસશાસ્ત્રીઓનો ઉલ્લેખ કરી, પાદરીએ
husband and wife ought to be able to remain good પણ નમતું જોખવા તૈયાર થયા છે અને માનસશાસ્ત્રી ડે. ગ્રીન
friends in spite of affairs.............. I do not know વાલ્ડને અભિપ્રાય આપ્યો છે કે :લગ્નવિચ્છેદન પ્રવાહ વહી રહ્યો છે. તેને રોકવાનો એક માત્ર
what I think now about the subject of marriage. There માર્ગ (તેમણે) સુચવ્યો છે કે જે પ્રકારના ધર્મ અને રાજ્યમાન્ય એટલે seem to be insuperablc objections, to every general કાયદેસરનાં લગ્ન અનિવાર્ય છે તેને બદલે યુગલસંમત બિનકાયદે- theory about it. Perhaps easy divorce causes less unસર લગ્નની છૂટ હોવી જોઈએ. એટલે કે સ્ત્રી અને પુરુષ ઈચ્છા
happiness than any other system, but I am no longer પ્રમાણે સાથે રહી લગ્નજીવન ગાળે અને ઈચ્છા થાય ત્યારે છૂટા થઈ જાય. આ એક જ માર્ગ સમાજધારણ અને સમાજસ્વાથ્ય
capable of b ing dogmatic on the subject of marriage." માટે છે.”
"Complete fidelity ought to be expected in marriage, આવા વ્યવહારને “લગ્નજીવન” કેમ કહેવાય ? સ્પષ્ટ શબ્દોમાં
though at times, it may be difficult. Husband and wife કહીએ તે મુકત વ્યભિચારને સહજ ગણવો અને સ્વીકાર. સમાજ
cannot remain good friends with affairs." ધારણ અને સમાજ સ્વાધ્યને આ એક જ માર્ગ છે?
તે પુસ્તકમાં, મેં એક એવી વિચારણા વિકસાવી હતી કે ઘણા
ખરા લગ્નસંબંધોમાં સંપૂર્ણ વફાદારીની આશા કે અપેક્ષા રાખવી એ માણસની અધોગતિ થતી, કદાચ અમુક સંજોગોમાં અટકાવી
વધારે પડતું છે, અને એમ છતાં પણ આડો સંબંધ હોવા છતાં પતિ ન શકીએ, પણ એ અધોગતિ મહા અનિષ્ઠ છે તેમ માનવાને બદલે,
પત્ની માટે સારા મિત્ર તરીકે સહજીવન ગાળવાનું શકય હોવું તેને અનિવાર્ય માની આવકારીએ ત્યારે, અધોગતિની અવધિ થઈ.
જોઈએ.... આ લગ્નના વિષય અંગે આજે હું શું વિચારું છે માનસશાસ્ત્રને નામે ભયંકર અનિષ્ટ આચરવામાં આવે છે
તેની મને ખબર નથી. તેને લગતી કોઈ પણ થીઅરી એટલે કે પણ કામવાસનાનાં માનસશાસ્ત્ર સંબંધે બે મતને અવકાશ નથી,
સિદ્ધાન્ત સામે વાંધાઓ અનિવાર્યપણે હોવાન. કદાચ છટાછેડા પ્રબળ કામવાસનાને ઉજનની જરૂર નથી. વાંદરાને સળી કરવાની
મેળવવાનું કાર્ય સહેલું બનાવવામાં આવે છે તેવી સગવડથી બીજી જરૂર નથી. માણસના મનને મર્કટ કર્યું છે.
કોઈ પદ્ધતિ કરતાં કદાચ ઓછું અસુખ નિપજવા સંભવ છે. પણ यततो ह्यपि कौंतेय, पुरुषस्य विपश्चित :
લગ્નના વિષય ઉપર આજે હું કોઈ ચોક્કસ સિદ્ધાન્ત યા નિર્ણય इंन्द्रियाणि प्रमाणिनि, हरन्ति प्रसभं मनः॥
ઉપર આવવાની સ્થિતિમાં નથી. દરેક શબ્દાર્થ અને વિશેષણ અર્થ ગંભીર છે.
, “જો કે ઘણી વાર મુશ્કેલ બનતું હોય તે પણ લગ્નસંબંધમાં
સંપૂર્ણ વફાદારીની અપેક્ષા હોવી જોઈએ એમ હવે મને લાગે ध्यायतो विषयान् पुंसः संगस्तेषुपजायते ॥
છે. આડકતરા સંબંધ સાથે પતિ પત્ની વચ્ચે મૈત્રી ટકવી હવે શક્ય ત્યાંથી શરૂ કરી, છેવટ વિનાશ કેમ થાય છે તેનું પૂર્ણ માનસ
નથી લાગતી.” શાસ્ત્ર ગીતામાં આપ્યું છે.
સાચું સુખ મેળવવું હશે તે આ જ માર્ગ છે. ખોટા માર્ગે લગ્ન સંયમ મહાવ્રત છે. સતત ભમતા મનને બાંધી લીધું. જઈને સુખ મળવાનું નથી. ખેટા માનસશાસ્ત્રને નામે વિપરીત માર્ગને પુરુષ સ્ત્રીને અને સ્ત્રીએ પુરુષને નક્કી કરી લીધા. બાકીનાં બીજા ભાઈ- પ્રતિષ્ઠિત નહિ બનાવાય. સંયમ એ જ સાચો માર્ગ છે. બહેન સમાન. મનને ભટકતું જ રહેવા દઈએ તે, શકિતને વ્યય
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ અપાર થયા કરે. ચિત્તની સ્વસ્થતા ગુમાવે, મનની પ્રસન્નતા જાય નેધ : ગીતાના જે શ્લોકોને ઉપર ઉલ્લેખ કર્યો છે તેને અનુવાદ: અને બીજી પ્રવૃત્તિઓમાંથી મન ઊઠી જાય. શકિતને સંચય થાય તો
પ્રયત્નમાં રહે તોયે, શાણાયે નરના હરે, પ્રજ્ઞા સ્થિર થાય.
મનને ઈન્દ્રિયો મસ્ત, વેગથી વિષય ભણી. આ સાચું માનસશાસ્ત્ર. તે ઉગતી પ્રજાને આપીશું અને તે વિષયનું રહે ધ્યાન, તેમાં આસકિત ઉપજે, દિશામાં ઉકેલ શોધીશું કે દઢ માન્યતાઓને તિલાંજલિ આપવાને જન્મ આસકિતથી કામ, કામથી ક્રોધ નીપજે. બહાને, પ્રગતિશીલ દેખાવા વિનાશ નોતરશું? દુનિયા અવળી દિશામાં ક્રોધથી મૂઢતા આવે, મૂઢતા સ્મૃતિને હરે, જઈ રહી છે. માટે તેને જ સાચી દિશા ગણીશું?
સ્મૃતિલોપે બુદ્ધિનાશ, બુદ્ધિનાશે વિનાશ છે. માલિક શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ: મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, પ્રકાશન સ્થળઃ ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબ૩.
મુદ્રણસ્થાનઃ ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કોટ, મુંબઈ–૧.