________________
૪૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૬-૬૮
તે એણે રચનાત્મક કામ જ વધારે કરવાનું રહેશે. હજારો માણસેનું માગતો નથી. પણ નકરું વિરોધનું એ રાજકારણ મને હવે માફક દળ બનવું જોઇએ. દરેક થોડો થોડો સમય આપે. યુવાનોને આમાં આવતું નથી. જો હું શાંતિ સેવાદળ કે એવું કોઇ રચનાત્મક કામ જોતરવા જોઇએ. આજે તે નવી પેઢીમાં અરાજકતા જણાય છે. કરીશ, તે તેની પાછળ મારે કોઈ રાજકીય હેતુ નહીં હોય, એટલે કોઇ બેસણી કે પાયો જ નથી.
તમે લોકો મારા બોલ પર વિશ્વાસ રાખી શકો. કુદરતી તે, મારે કોઇ નવી સેના કાઢવાની જરૂર નથી. ગાંધીજી જે રીતે જ રાજકારણની છાપ દિલ ઉપરથી, મગજ ઉપરથી શાંતિસેનાને માર્ગ બતાવી ગયા છે, તે જ માર્ગે ચાલું. હવે, આ ઓસરતી જાય છે. હા, હમણાં મ્યુનિસિપલ ચૂંટણી આવશે ત્યારે શાંતિસેના મંડળ વગેરે છે તેની હેઠળ કામ કરવામાં આ રાજકારણને હું કાંઈ સળીસંચે નહીં જ કરું એમ નથી કહેતે, પરંતુ એ બધાથી સવાલ આવે છે.
હવે સપાટાબંધ નીચે ઊતરતો જાઉં છું કે પછી ઉપર ચઢતે જાઉં મારી પાસે કશું છુપું નથી. જે હૈયે તે હોઠે. અહિંસામાં મારી છું. કેંગ્રેસમાં કે બીજા કોઇ પક્ષમાં જોડાવાને તે સવાલ જ નથી, આસ્થા છે. આજે લોકસભામાં બેસું છું. ત્યાં ધડાધડી અને ભડાકૂટ બક્કે રાજકારણથી ધીરેધીરે પર થવાની હું કોશિશ કરી રહ્યો છું. હજી થાય છે. આપણને થાય કે આપણે આ પાલમેન્ટમાં બેઠા જોકસભાના સભ્ય તરીકે એકાએક રાજીનામું આપી દેવા માટે અંત: છીએ કે કયાંક મેદાનમાં ? તે ત્યાંથી હવે મારું મન હઠતું જાય છે. કરણની પ્રેરણા નથી થતી. એવી અત્યારે કોઇ જરૂર પણ નથી અગાઉ જે પ્રાકૃત રાજકારણમાં હું તે હતો, તેમાંથી મારું મગજ જોતે. આ વખતે અત્યાર સુધીમાં લેક્સભામાં મેં બે જ ભાષણ કર્યો છે. ખસતું જાય છે. મારું દર્શન બદલાયું છે. જેને અગાઉ હું ઓછું એક ગયા વરસે સેનખાતર વિષે બોલેલો અને બીજું હમણાં વિનોબાજીનું મહત્ત્વનું ગણતા હતા, તેને જ હવે મેં લક્ષ્યમાં રાખ્યું છે. પરંતુ ગૌરવ કર્યું. બિહારમાંના એમના તૂફાની આંદોલન વિશે બેલેલો. હું રાજકારણ આજ ને આજ છાડું છું એવી જાહેરાત હું કરતો આજે તે આખી પાલમેન્ટમાં વિનેબાની વાત કરનારું કોઈ છે નહીં. નથી, કરવા માગતો નથી. એ પ્રક્રિયાને કોઈ નાટકીય રીતે હું સમેટવા (અમદાવાદ, ૧૭-૪-૬૮ : ગુજરાત સર્વોદય મંડળની બેઠકમાં)
શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનો વાર્ષિક વૃત્તાંત ઈ. સ. ૧૯૬૭ ઇ0 સ0 ૧૯૬૮નાં પ્રારંભ સાથે શ્રી મુંબઇ જેન યુવક જેવી હોય તેવી નીડર અને નિષ્પક્ષપણે રજૂ કરવી એ એનું ધ્યેય સંઘ ૪૦માં વર્ષમાં પ્રવેશી ચૂકેલ છે. દેશના ઇતિહાસમાં ૪૦ વર્ષ રહ્યું છે. તંત્રી સ્થાનેથી દરેક અંકમાં કાંઇ લખવું જ એવી અન્યત્ર એ કદાચ માટે સમય ન કહેવાય–પરંતુ સંસ્થાના જીવનમાં ૪૦ અનુસરાતી પ્રણાલિકાને પણ આપણે ઘણા સમયથી ત્યાગ કર્યો છે. વર્ષ એ કાંઈ નાનીસૂની વાત નથી, એટલું જ નહિ, ૪૦ વર્ષ દર- તેમ જ મૌલિક લખાણ ઉપરાંત અંગ્રેજી, હિન્દી કે મરાઠી વિગેરેમાં મિયાન સંસ્થા એની પ્રવૃત્તિ એકધારી રીતે જાળવી શકે, સમાજ , કોઇ સારા લેખે ધ્યાનમાં આવે તે તેને અનુવાદ કરાવીને પણ સંસ્થાને એક સરકારપ્રદાન–આદર્શ સંસ્થા માને, અને આપણી પ્રગટ કર એ પ્રબુદ્ધ જીવનની નીતિ છે. સભ્ય સંખ્યા વધતી રહે ત્યારે આપણે સંસ્થા વિષે જરૂર ગૌરવ
ગયા વર્ષની વાર્ષિક સામાન્ય સભામાં અમે આપને જણાવેલું લઇ શકીએ.
તે મુજબ પ્રબુદ્ધ જીવન જાહેરખબર લેતું નથી અને તે કારણે દર ' પ્રસ્તુત વૃત્તાંત વહીવટી દષ્ટિએ તા. ૧-૧-૭થી ૩૧-૧૨-૬૭
વર્ષે આપણને આર્થિક ખોટ સહન કરવી પડે છે. પ્રબુદ્ધ જીવનને સુધી અને કાર્યવાહીની દષ્ટિએ છેલ્લી વાર્ષિક સભા તા.
આર્થિક રીતે પગભર કરવું હોય અને આપણે સ્વીકારેલા સિદ્ધાંત ૮-૭-૬૭ના રોજ મળી ત્યારથી આજ સુધીને–એટલે કે તા.
મુજબ જો જાહેરખબર ન જ લઈએ તે પ્રબુદ્ધ જીવનની ૮-૬-૬૭ સુધીને-છે. આ વૃત્તાંત આપની સમક્ષ રજૂ કરતાં અમે
ગ્રાહકસંખ્યા વધારવી જોઇએ. એમ બને તો જ આર્થિક ખેટને એક રીતે આનંદ અનુભવીએ છીએ કે પ્રવૃત્તિમાં કોઇ ઓટ નથી
પહોંચી વળાય. સંઘના સભ્યોને તેમ જ પ્રબુદ્ધ જીવનના ગ્રાહકો, આવી, પણ સાથે #ભ પણ થાય છે કે અમે પ્રવૃત્તિમાં કોઇ ભરતી
વાચકો અને ચાહકોને, પ્રબુદ્ધ જીવનને પગભર કરવામાં મદદ
કરવા અનુરોધ કરીએ છીએ. પણ નથી લાવી શકયા. કલ્પનાઓ, વિચારો અને સ્વપ્ન ઘણા આવે,
ગત વર્ષ દરમિયાન ‘પ્રબુદ્ધ જીવન ' ને રૂ. ૮,૧૪૭-૦૩ પરંતુ શકિતની મર્યાદાઓ વિકાસને આડે આવે છે ત્યારે પ્રશ્ન
ની આવક થઈ છે, જ્યારે રૂ. ૯,૯૧૭-૧૭ને ખર્ચ થયો છે. પરિથઇ જાય છે–સ્વપ્ન અને સિદ્ધિની વચ્ચે જિંદગી સરી જશે શું?
સામે રૂા. ૧,૭૭૦-૧૪ ની ખેટ આવી છે. સૌરાષ્ટ્ર ટ્રસ્ટ તરફથી - દર વર્ષની માફક ચાલુ વર્ષમાં પણ શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક
ભેટના રૂ. ૧,૫૦૦-00 મળે છે તે જો ન ગણીએ તો ખોટ રૂા. સંઘની પ્રવૃત્તિઓમાં (૧) પ્રબુદ્ધ જીવન, (૨) શ્રી મણિલાલ મકમ
૩,૨૭૦-૧૪ ની ગણાય. સૌરાષ્ટ્ર ટ્રસ્ટનો એમની આ ભેટ માટે અમે ચંદ શાહ સાર્વજનિક વાચનાલય અને પુસ્તકાલય, (૩) પર્યુષણ
ખૂબ આભાર માનીએ છીએ. વ્યાખ્યાનમાળા, (૪) વૈદ્યકીય રાહત પ્રવૃત્તિ અને (૫) વિશિષ્ટ
શ્રી મ. મ. શાહ સાર્વજનિક વાચનાલય કોટિની વ્યકિતના વાર્તાલાપ અને સ્નેહસંમેલને મુખ્ય રહ્યા
અને પુસ્તકાલય છે. આ ઉપરાંત માનવતાના નાતે સંઘે બિહાર દુષ્કાળ રાહત ફંડમાં સંઘના કાર્યાલય (૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ,) ના એક નાના રૂા. ૬,૯૬૫-૦0 તેમ જ કપડાઓ અને દવાઓ એકઠા કરીને ઓરડામાં ચાલી રહેલી આ વાચનાલય અને પુસ્તકાલની પ્રવૃત્તિ મોકલ્યા હતા.
આ વિસ્તારના મધ્યમવર્ગના લોકો માટે ખૂબ જ ઉપકારક સાબિત થઈ પ્રબુદ્ધ જીવન
છે. આ પ્રવૃત્તિ માટે આ જગા એટલી બધી નાની પડે છે કે સંઘના આપણા સંઘના ઉપ-પ્રમુખ શ્રી પરમાનંદભાઇની રાહબરી કાર્યકર્તાઓને પણ વાચનાલયના સમય દરમિયાન કાર્યાલયમાં જવું હેઠળ પ્રબુદ્ધ જીવન ઉત્તરોત્તર વિકાસ પામતું રહ્યું છે. માનવજીવનને હોય તે કાં તો ઊભા ઊભા જ કામ પતાવીને ચાલી જવું રહે છે. સ્પર્શતા વિધવિધ પાસાઓને જુદા જુદા દષ્ટિકોણથી નિરખતું અને તદુપરાંત જ્યારે જ્યારે કાર્યવાહક સમિતિની સભા અથવા બીજી મુખ્યત્વે જીવનને કોઇ ને કોઇ પ્રકારે વધારે ઉન્નત કરવા મથતું કોઇ વિશિષ્ટ વ્યકિત સાથેની મુલાકાત સંઘના કાર્યાલયમાં ગેઠવાઇ આપણા સંઘનું આ મુખપત્ર છે. પ્રબુદ્ધ જીવને કોઇ વિષય કે હોય છે ત્યારે વાચનાલય અને પુસ્તકાલય તે દિવસ પૂરતું બંધ વ્યકિત અંગે કદી કોઇ મર્યાદા સ્વીકારી નથી. જે બાબત જે વ્યકિત રાખવું પડે છે. સંઘને આથી વધારે મટી જગા હોવાની જરૂર