Prabuddha Jivan 1966 Year 27 Ank 17 to 24 and Year 28 Ank 01 to 16

SR No.: 525951
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1966
Total Pages: 254
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 30 MB

Page 150

પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૭-૬૬
કરીએ તે પછી અહીંથી ઉખીમઠ ત્રણ માઈલ જ છે. કેદારનાથની, યાત્રા પૂરી કરી હતી, હવે નવો ઉત્સાહ આવ્યો હતો, હવે સીધો બદ્રીકાશ્રમ, બીજી વાત નહિ, એક જ લક્ષ્ય..
પણ હાયરે ત્રણ માઈલ ! ઝટપટ ઉતરતા યાત્રીઓનાં ટોળાં ચાલ્યાં જ કરતાં હતાં. પણ ત્રણ માઈલ પૂરા થતા નહતા. યાત્રીઓનો ઉત્સાહ ટકાવી રાખવા માટે, કોઈ મિથ્યાવાદીએ એવો પ્રચાર કર્યો હશે કે આ લાંબે રસ્તે ત્રણ માઈલને જ છે? પગદંડીને રસ્તે ફરી ફરીને જયારે મંદાકિનીના પૂલ પાસે અમે ઊતરી આવ્યા, ત્યારે ખૂબ થાકી ગયા હતા. પૂલ પાર કરતાં જ રસ્તાની શિકલ તદન બદલાઈ ગઈ. સીધું પર્વતનું ચઢાણ હતું. એ ચઢાણ કેવું ભયાનક હતું એનું અનુમાન કરવું પણ મુશ્કેલ છે. એક હાથમાં લાઠી ને બીજે હાથે રસ્તાને ટેકવીને ચાલતું હતું. એ કાંઈ ચાલવાનું ન કહેવાય. એ કહેવાય ચાર પગે ચાલવાનું. છેલ્લા બે દિવસથી અમે આવી ભીષણ ચઢાઈ ચઢયા નહોતા. કાંઈ પણ બોલ્યા વિના હું આગળ વધવા હાથ તથા પગ. બન્નેને ઉપયોગ કરતો હતો. કયાંક કયાંક કોઈ પીડિત યાત્રીને કરુણ શબ્દ સંભળાતો હતો. એ અવાજ ફાંસીને માંચડે ચડતે અપરાધી જ્યારે ગળામાં ફાંસીનું દોરડું પડે ને એ દોરડું ખેંચાય ને જેવો ચિત્કાર કરે તેવો એ ચિત્કાર હતો. ચાલતાં ચાલતાં મેં જોયું કે રસ્તામાં ખદીરપુરની પેલી નિર્મળા રડવા બેઠી હતી. એક તે એ થાકની બીકથી રાંધીને ખાતી નહોતી, તેમાં આવી ચઢાઈ– અને બિચારી! બિચારી સારું થયું ? એ હતભાગિનીને? સારું થયું. શા માટે મરવા અહીં આવી હતી? મર તું. મરી જા. જાને ચૂલામાં ! * પાછે. એક એક ડગ મૂકતો મૂકતો ચાલતો હતો. કમંડળનું પાણી ખલાસ થયું હતું. ગળું સુકાઈને લાકડું બની ગયું હતું. બન્ને આંખમાં બળતરા થતી હતી, - ભલે એવી સ્થિતિ હોય, પણ મારે તે આગળ જ ચાલવાનું. ગેપાલદા કયાં ગયા ? પેલા જંગલી. રીંછ જેવો બિહામણે માણસ? એ માણસનું મોટું જાણે અર્ધા સળગી ગયેલા કામળા જેવું હતું. પાપી એ બધા જ પાપી છે. બન્ને બાજુએ જાણે પાપને વરઘોડો નીકળ્યો છે. અમારી કાલિમા ને કલુષિતાનું જાણે પ્રદર્શન ભરાયું હતું, અસુંદરતા ને અશ્લીલતાને મેળો ભરાયો હતો, આ લેકોમાંથી કોઈને જોઈને મને આનંદ થતું ન હતું. દુ:ખ થતું હતું. એમના મુખપર સમરત જીવનના પાપની છાપ હતી. દુ કૃતિને ડાધ હતો. લિપ્સા, લોભ ને વાસનાની સ્મશાનભૂમિ હતી. દુતિયાએ એમની ધૃણા કરીને એમને હાંકી કાઢયા હતા, તેથી એ લોકો એ પાપનો ભાર ઓછો કરવા તીર્થે તીર્થે ફરતા હતા. આ લોકો પર કંઈ દેવની દયા ને કરુણા જન્મવાની હતી? દયાને કરુણા શું એ લોકોને સુલભ થવાની હતી? જે દિવસે તમારા જીવનમાં વર્ણની ઉજજવળતા, મનનું ઐશ્વર્ય હતું તે દિવસે તમે બધા કયાં ગયા હતા? જ્યારે તમારું યૌવન હતું, ત્યારે યૌવનનું તમે કર્યું શું?
જરા ઊભો રહું છું. તૃષાથી છાતી ફાટફાટ થાય છે. તે ભલે હોય પણ હું તો આગળ જ રહેવાને. પેલી તરફ દૂર દૂર પર્વતન શિખરમાં ગુપ્તકાશીનું નાનું સરખું શહેર દેખાતું હતું. કેટલાય દિવસો પહેલાં, થોડા સમય પૂર્વે આ શહેરને હું પાછળ રહેવા દઈ આગળ ચાલ્યો ગયો હતે. ભૂતકાળને જીવનને પાને એ એક સામાન્ય સ્મૃતિની જેમ જડાઈ રહ્યું હતું. દરરોજ આપણે આગલા દિવસને ભૂલી જઈએ છીએ, પ્રત્યેક પ્રભાતે આપણો નવજન્મ થાય છે. જાણે આપણે ઘણા દિવસના તીર્થયાત્રી છીએ, લાંબા સમયથી તીર્થને રસ્તે ચાલ્યા જઈએ છીએ, જન્મજન્માંતર પાર કરીને ચિરસુન્દરની કેડીએ ચાલ્યા જઈએ છીએ, જે રીતે એક દિવસ શ્રીમતી શ્રીકણને સે વર્ષને વિરહ પાર કરીને જતી હતી તેમ. આજ પ્રેમની તપશ્ચર્યા, વેદનામાં જ એનું રૂપ સમાયેલું છે. આપણા અંતરમાં જ એના દ :ખને પ્રકાશ રહેલો છે. જે ચીજ દુર્લભ છે, જેને માટે આ દુર્ગમ પથયાત્રા છે, આ પીડા છે, જેને માટે આ દુ:ખથી જર્જરિત માર્ગે પ્રાણઘાતક તપશ્ચર્યા કરીએ છીએ તે રૂપાતીત રૂપ મારે જોઈએ છે એ મારી આશાની પરિતૃપ્તિ છે, એ મારી બધી પ્રાપ્તિ પાછળ
રહેલી પ્રાપ્તિ છે. આજે આ યાત્રાનો માર્ગ કાપતાં કાપતાં, આકરિમક રીતે મારી આંખની સામે જીવનનું રહસ્યમય ગતિતત્ત્વ પ્રગટ થયું. નારીની ગતિ મિલનની તરફ હોય છે, જયારે પુરુષની ગતિ હોય. છે વિરહ તરફ. નારી પરમપુરુષને ચરણે આત્મદાન કરી ચાલી જાય છે, જ્યારે પુરુષ પરમજ્યોતિર્મયીને આવિષ્કાર કરવા મથે છે. મિલનના આનંદમાં નારી પિતાને અતિક્રમ કરે છે, જ્યારે આવિષ્કારના આનંદમાં પુરુષ જીવનને અતિક્રમ કરે છે. નારી પ્રેમના સુકોમળ મર્યલોકનું સર્જન કરે છે, જયારે પુરુષ વિરહનાં દૂર દૂર એવા સ્વર્ગલોકનું સર્જન કરે છે. નારીની તપસ્યા આનંદમય બંધન હોય છે, પુરુષની તપસ્યા દુ:ખમય મુકિત હોય છે.
જવા દે એ સ્ત્રીપુરુષની ગતિની વાત. હૃદયનું લોહી સૂકાવીને દુસ્તર માર્ગને પાર કરીને જ્યારે હું ઉખીમઠની ધર્મશાળામાં આવી પહોંચ્યો, ત્યારે દિવસ થોડે જ બાકી રહ્યો હતો. શહેર બહુ નાનું નહોતું. કેટલાક આમતેમ વેરવિખેર પડેલા શહેરી સાજસરંજામ અહીં દેખાતા હતા. જેમકે એક બજાર હતું, થાણું હતું, એક છાપખાનું હતું, હોસ્પીટલ હતી, ને કાળી કમલીવાળાનું સદાવ્રત હતું. ઉખીમઠનું સંસ્કૃત નામ ઉપામઠ છે. પ્રાચીન સમયમાં આ બાણાસુરની રાજધાની હતી. એની. કન્યા ઉષાનું કૃષ્ણના પૌત્ર અનિરૂ હરણ કર્યું હતું. શ્રીકૃષ્ણના પૌત્રે દાદાના ગુણ યોગ્ય રીતે વારસામાં મેળવ્યા હતા. અમારી ધર્મશાળાની અંદર જ મોટું મંદિર હતું. આ મંદિરમાં કેદારનાથના પૂજારી રાવળનું રહેઠાણ હતું. શિયાળામાં કેદારનાથની પૂજા આ સ્થાનેથી કરવામાં આવે છે. આજસુધીમાં અમે બધા મળીને અઢાર દિવસથી ચાલતા હતા. અઢાર દિવસ પૂર્વે અમારું મૃત્યુ થયું હતું. અમે બધા હવે પ્રેતાત્માની ટોળકીના સભ્યો હતા. અત્યારે અમને કોઈ પણ અમારા પૂર્વેના આત્મીયો જુએ, તે જરૂર અમને ન ઓળખે ને મોઢું ફેરવીને ચાલી જાય. અમે પણ તેમને ન ઓળખી શકીએ. એ લોકો અમને ઓળખે તો અમારાથી. ભય પામી ભાગી જાય, પૂર્વજન્મના પરિચયને પ્રેતયોનિમાં શા માટે ખેંચી લાવવો જોઈએ? મંદિરમાં થોડીવાર આંટા મારીને હું તરત બહાર આવ્યો. પાસે જ એક દુકાન હતી. દુકાન સારી એવી પ્રતિષ્ઠિત હતી, ત્યાં નીચે જ એક ખુરશી પર બેઠો. મંદિરની પાસે જ પોલીસથાણુ હતું, તેને જમાદાર ફરતો ફરતો આવ્યો, ને ત્યાં પડેલી બીજી એક ખુરશી પર બેઠો ને વાત કરવા લાગ્યો, એની વાતો પરથી ખબર પડી કે થાણાની આવક કાંઈ નથી, ફકત ખર્ચે જ છે, અને તેથી બધાને પગાર આપીને પોષવા એ લોકોને પસાનું નહોતું. થાણાની દરિદ્રતાની વાતો સાંભળીને અહીંના જનસમાજને વિષે આપણને માન ઉત્પન્ન થાય. ચોરી, લૂંટફાટ, અને એવા સામાજિક ગુન્હાએ અહીં ઓછા હોય છે. આ ગઢવાલને પ્રદેશ જ એવો છે. જેમાદારના હાથમાં એક જનું અંગ્રેજી છાપું જોઈને હું ચમકી ઊઠયો. મને લાગ્યું કે અમે બધા હજી મર્ત્ય જગતમાં જીવતા જાગતા છીએ.
એ આશ્ચર્યજનક બીના હતી, કે આટલા સમય પછી આજે પહેલીવાર મેં કાગળને ટુકડો જોયો. હિમાલયમાં ક્યાંય કાગળ નજરે ન ચઢે, એથી આ છાપું બહારની દુનિયાનું પ્રતિનિધિ બનીને મારી આંખ સામે આવીને ઊભું. કંગાળ માનવીની જેમ મેં છાપું લીધું ને એની પર ભૂખી નજર નાંખવા માંડી. કેટલી બધી આતુરતા અને ઉત્સાહથી હું જેતે હતો ! છાપું લાહોરનું “ટ્રીબ્યુન” હતું. બંગાળા, પંજાબ, વિલાયત, અમેરિકા, બધાં જાણે કે પરસ્પરને ભેટીને એમાં પડયાં હતાં. મહાત્માજીની ધરપકડ પાંચમાં જયોર્જની તબિયત સારી છે; એક સ્ત્રી અવકાશયાત્રી ઇંગ્લેડથી ઓસ્ટ્રેલિયા વિમાન ચલાવીને લઈ ગઈ હતી; મેદિનીપુરમાં મેજીસ્ટ્રેટની હત્યા; મુસોલિનીના મોઢા. પર ઐતિહાસિક હાસ્ય; ગોળમેજી પરિષદની પછી; ચીનના શહેર પર જાપાનને બોંબમાં; ડી વેલેરા, સુભાષ બોઝની માંદગી. સમાચારો. તરફ જોતાં જાણે મારી પ્રિય પૃથ્વીને દેહસ્પર્શ મને થયો હોય, એવો પ્રબળ આનંદ મને થયો. મારી આંખમાં આંસુ આવ્યાં. અનુવાદક:
મૂળ બંગાળી : ' શ્રી પ્રબોધકુમાર સંન્યાલ.
માલિક: શ્રી મુબઈ જૈન યુવક સંઘ: મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, પ્રકાશન સ્થળ: ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ. મુંબઈ-૩.
મુદ્રણસ્થાન: ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કોટ, મુંબઈ