Prabuddha Jivan 1966 Year 27 Ank 17 to 24 and Year 28 Ank 01 to 16

SR No.: 525951
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1966
Total Pages: 254
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 30 MB

Page 111

તા. ૧-૬-૬૬
પ્રબુદ્ધ જીવન એમાં નથી આચિત્ય, નથી. સૌજન્ય કે નથી ડહાપણ. આ દષ્ટિએ જુવાનમાં જે ગુન્હાહિતપણાના ઘણા સારા પ્રમાણમાં બનતા અમેરિકા તરફથી સૂચવાયેલ ઍજ્યુકેશન ફાઉન્ડેશનને વિચાર કરવા કિસ્સા જોવામાં આવે છે અને આબાદ બનેલા દેશમાં અને પ્રબુદ્ધ જીવનના વાચકોને અનુરોધ છે.
સમાજમાં જે નૈતિક અને આધ્યાત્મિક હાસ નજરે પડે છે આ ઈન્ડો • ૨:મેરિકન ફાઉન્ડેશનના વિરોધીઓને અનુલક્ષીને તે દ્વારા આ સમસ્યા . આખી દુનિયાને આવરી રહી હોય એમ શ્રી એ. ડી. ગોરવાલા પિતાના ‘પીનિયન’ નામના માસિકમાં લાગે છે. આ કુરસદવૃદ્ધિની–વધતી જતી નવરાશની-સમસ્યાનું ભારે રમુજી અને છતાં એકદમ પ્રસ્તુત એવી ટીકા કરતાં કરવું શું? તેને શી રીતે હલ કરવી? કારણ કે જો તેને ઉકેલ જણાવે છે કે, “તમારો કોઇ એક ભલો મિત્ર કોઈ સારા હેતુ પાછળ નહિ લાવવામાં આવે છે તેનું પરિણામ સભ્યતાનો માનસિક અને વાપરવા માટે તમને ૨૧]ક ઘણી મૅટી રકમ આપવાની ઈદા દર્શાવે નૈતિક નિકંદનમાં જ આવવાનું. વધતી જતી આ બેકાર નવરાશ અને તમારે અને તેણે મળીને તેના ઉપયોગને લગતી વિગતેં નક્કી દુનિયાનું નખેદ વાળવાની એવો ભય રહે છે.” કરવી એમ સૂવૅ તે તમારા માટે, વ્યાજબી રીતે વિચારતાં બે જ પ્રશ્ન: “મારા વાંચવામાં આવે છે કે રશિયને આ સમસ્યાને વિકલ્પ ઉભા થાય : કાં તે તમે એમ કહો કે “તમારે ઘણા માટે વૈજ્ઞાનિક રીતે ઉકેલ લાવવા પ્રયત્ન કરી રહેલ છે.” આભાર. આથી હું ઘણો આનંદ અનુભવું છું. જરૂર, આ રકમને જવાબ: “જરૂર તેઓ પ્રયત્ન કરી રહ્યાં છે, પણ રશિયામાં કેમ ઉપયોગ કરે તે આપણે બન્ને મળીને નક્કી કરીએ.”
પણ છે કે બહુ ઓછા પ્રમાણમાં એ જ મુશ્કેલીઓ ઊભી થઈ છે. અથવા તે જો તે દરખાસ્ત સામે વાંધો ઉઠાવવાને તમને સબળ બીજાં મૂલ્યોની ઉપેક્ષા કરીને આ સમસ્યાનો માત્ર વૈજ્ઞાનિક રીતે કારણ હોય અથવા તે કોઈ પણ પાસેથી આવી રીતે નાણાં લેવા
ઉકેલ લાવી શકાય કે કેમ તે વિષે મને શક છે. જે ખૂટનું લાગે છે સામે તમને સૈધ્ધાન્તિક વિરોધ હોય તે તમે એમ કહો કે
આ વિચાર કેમ રજૂ કરવો તે મને સૂઝતું નથી સિવાય કે એમ “તમારો ઘણે માટે આભાર. તમારે આ વિચાર ભારે
કહું કે આ એક નૈતિક બાજુ છે, જે કોઈ પ્રકારના આધ્યાત્મિક સરસ અને આવકાર પાત્ર છે, પણ તમે જાણો છે કે, આવી બાબતમાં
નિરાકરણની અપેક્ષા રાખે છે.” હું જરા જુની ઢબે વિચારનાર માણસ ; મને કોઈની પણ પાસેથી મદદ
પ્રશ્ન: “નહેરુજી, નૈતિક અને આધ્યાત્મિક નિરાકરણની પરિમાટે પૈસા લેવા ગમતા નથી. મને ખાત્રી છે કે તમે મને અન્યથા નહિ
ભાષામાં વાત કરનાર આ જવાહરલાલ ગઈ કાલના જવાહરલાલથી સમજો”. આ બેમાંથી કશું ન કરવું અને એમ કહેવું કે “આ તમારે કેટલા
જાણે કે કોઈ જુદી જ વ્યકિત હોય એમ નથી લાગતું? આપ જે કહી મેટો સ ભાવ છે! જરૂર તમારી મદદ હું સ્વીકારીશ અને તેને કેમ
રહ્યા છે તે પોતાની જીવનસંધ્યા ટાણે ઈશ્વરને શોધી રહેલા નહેરની ખરચવી - વહેંચી દેવી એ પણ હું જ નક્કી કરીશ. તમારે આ બાબતમાં
પ્રતિમાને આંખ સામે ઊભી કરે છે.” કોઈ તક્લીફ લેવાની જરૂર નથી. માત્ર મને રકમ આપી દો અને
જવાબ: “જો તમે એમ કહેતા હો તો મારો જવાબ છે કે હા, બાકીનું બધું હું સંભાળી લઈશ.” - આવા જવાબ આપવો તે મનનું
હું બદલાયો છું. નૈતિક અને આધ્યાત્મિક નિકારણ–ઉકેલ– કલ્પી ન શકાય એવું સાંકડાપણું દાખવવા બરોબર છે, અને એ કહે
સમાધાન-ઉપર હું જે ભાર મૂકી રહ્યો છું તે કોઈ અજાગૃત વાની જરૂર નથી કે મહાન રાષ્ટ્ર અને સાંકડાં દિલ - બેને કદિ પણ
મનેદશામાં નહિ પણ પૂરી સજાગ મનેદશામાં પૂરી સમજણપૂર્વક મેળ ખાઈ ન જ શકે.”
મૂકી રહ્યો છું. એ માટે સંગીન કારણો છે. ખરી વાત એમ છે કે અન્તિમ વર્ષો દરમિયાન નહેરની વિચારપરિણતિ
ભૌતિક વિકાસ અત્યન્ત જરૂરી છે, પણ આ ઉપરાંત, હું માનું છું કે, પ્રબુદ્ધ જીવનના છેલ્લા અંકમાં ઉપરના મથાળાની નોંધ વાંચીને જે વિના સર્વ કઈ ભૌતિક પ્રગતિને કોઈ અર્થ જ ન હોય એવા બ્લીટઝના તંત્રી શ્રી. આર. કે. કરંજિયાએ લખેલ “The Mind નૈતિક અને આધ્યાત્મિક વિકાસ સાથે જેનો સંબંધ હોય એ પ્રકારના of Mr. Nehuru” એ મથાળાના પુસ્તકમાંથી શ્રી કરંજિયા અને કોઈ વધારે ઊંડા તત્વને માનવીનું મન ઝંખી રહ્યું છે, તેની ઊંડી નહેરુ વચ્ચે થયેલા અમુક પ્રશ્નોત્તરોને લગતાં અવતરણે સંઘના ભુખ અનુભવી રહ્યું છે. ” એક સભ્ય ભાઈ સુકેતુ શાહે મારી ઉપર મોકલ્યા છે. આ પ્રશ્નોત્તરો આ જ બાબતને ધ્યાનમાં લઈને આ જ પુસ્તકમાં આગળ નહેરુના અન્તિમ વર્ષોની વિચારપરિણતિ સમજવામાં સવિશેષ ઉપ- જતાં પં. નહેરૂ જણાવે છે કે, “આજે દુનિયા જે શોધી રહેલ છે, યેગી બનશે એમ સમજીને તેને અનુવાદ નીચે આપવામાં આવે છે:- ઝંખી રહેલ છે તે છે માનવીના અસ્તિત્વનું કોઈ નવું પરિમાણઆ પ્રશ્ન: “રાજકારણી લેકશાહી અને ટેકનોલૅજીકલ (તાંત્રિક) new dimension, આધ્યાત્મિક ઊંડાણ અને નૈતિક સામર્થ્ય ધરાવતે ક્રાન્તિ આ બે આજની મુખ્ય સમસ્યાઓ છે એમ આપે જણાવ્યું. અને સમગ્રપણે સુગ્રથિત એવો માનવી જ માત્ર આ નવા સમયના આ સિવાય બીજી કોઈ બાબત આપના મનમાં છે?”
પડકારને સામનો કરી શકશે. આધ્યાત્મિક સમધારણ વિનાની ભૌતિક જવાબ: “હવે પછીના દશકા દરમિયાન અથવા તે કદાચ આ પ્રગતિ અત્યન્ત ખતરનાક નીવડવા સંભવ છે.” દશકો પૂરો થયા બાદ, સંભવત: આપણી સમસ્યાઓમાં સૌથી મોટી | નહેરુના આ ઉદ્ગારો દેખાડે છે કે તેઓ ભૌતિક અને ટેકનસમસ્યા, ખાસ કરીને અમેરિકા અને બીજા અર્થસવૃદ્ધ બનેલા દેશો
લાજીકલ વિકાસના પક્ષપાતી હોવા છતાં જેમ જેમ તેમની ઉંમર કે જેમાં મોટા પાયા ઉપર સ્વયંસંચાલિત યંત્રરચના-automation
અને અનુભવ વધતા ગયા તેમ તેમ આવા કેવળ એકાંગી વિકાસનાં તરફ જોસભેર ધસી રહ્યાં છે–આ દેશમાં નવરાશના સમય
ભયસ્થાનો તેમની નજર ઉપર આવતાં ગયાં અને નૈતિક અને વધતો જશે તે તે નવરાશને-કુરસદને-કેમ ઉપયોગ કરવા
આધ્યાત્મિક ઉથ્થાન સિવાય માનવીને કોઈ આરો નથી એ સત્ય એ સમસ્યા ગંભીર સ્વરૂપ ધારણ કરવાની. હાલ ભારત જેવા
તેમને વધારે ને વધારે પ્રતીત થતું ગયું. અણવિકસિત દેશમાં આ સમસ્યા એ હદ સુધી પેદા થઈ નથી જે પૃથ્વી ફરતી નથી! હદ સુધી એ સમસ્યા યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ, યુરેપ અને ખાસ કરીને માર્ચ માસના અખંડઆનંદના જ્ઞાનગેટી વિભાગમાં નીચે મુજવધારે આગળ વધેલા સ્કેન્ડીનેવિયન દેશમાં અને અલબત્ત સેવિ- બના પ્રશ્નોત્તર પ્રગટ થયા છે. પ્રશ્ન કરનાર શ્રી ચંદ્રશેખર મહારાજ યેટ યુનિયનમાં પણ પેદા થઈ છે. તે સમસ્યાના અસ્તિત્વને સૌથી છે; જવાબ આપનાર શ્રી વિજયગુપ્ત મૌર્ય છે. . વધારે ઉત્કટ પુરા અમેરિકામાં જોવા મળે છે અને એ સમસ્યા પ્રશ્ન: તમે કહે છે કે પૃથ્વી સૂર્યની આસપાસ લંબગોળ કે સમયના વહેવા સાથે ત્યાં વધારે વ્યાપક અને ઘેરી બનવાની છે. ત્યાંના કક્ષામાં ફરે છે અને જયારે તે પૃથ્વીથી ઓછા અંતરે હોય ત્યારે