________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૫૬૫
i
| મેદાનગીનું પ્રદર્શન કરાવતી હતી. તેમના અનુભવી. તેમાંના એક ભાઈએ આગળ આવીને માં ઉપર ભવ્યતા હતી, પ્રસન્નતા હતી, પણ સાથે સાથે આજે ભેગવવી પડતી તરહ તરહની હાડમારીઓ – અનાજની અછત અને
અમને કહ્યું કે, “અમારે ત્યાં અનાજ પાકતું નથી, આપણી ચીજવસ્તુની મોંઘવારીના કારણે તેમના મોં ઉપર મુંઝવણ અને
સરકારે અમને ખાવાનું તે પૂરું પાડવું જોઈએને?” આ તેના ઉદ્ વેદનાની રેખાઓ પણ દષ્ટિગોચર થતી હતી.
ગારમાં ઊંડી રૂંધામણ, આંતરડી કકળાટ અમે અનુભવ્યું. ગુજરાત આ માલધારીઓને નાયક .Spokesman - થોડુંક ભણેલો.
સરકારે આ બાબતને જરૂર વિચાર કરવો જોઈએ એમ અમને લાગે. એ બધાંની કાંઈક એવી સમજણ લાગી કે અમે કોંગ્રેસવાળા
લાગ્યું. આ આખી કેમ મુસલમાન હોવા છતાં તેમની વફાદારી એટલે કે સત્તાવાળા છીએ એટલે તે બધાની વતી તેમના
ભારત પ્રત્યે છે એમ તેમણે ફરી ફરીને જણાવ્યું. આ વફાદારીની એ નાયકે તેમની અગવડોની – તેમની ફરિયાદોની–એક યાદી કરી
વધારે પડતી કસોટી કરવી ન ઘટે . ખાસ કરીને આજના સંયોરાખી હતી જે તેણે વાંચવા અને અમને સમજાવવા માંડી. આ
ગોમાં-આવું સંવેદન અમે અનુભવ્યું. યાદી નીચે મુજબ હતી. (૧) અમને એક અઠવાડીઆમાં ૧ જણ દીઠ બે કીલો ઘઉં
અમારી બાજુએ જ તેમના નિવાસસ્થાને હતાં. આને ઘાટ ઓછા પડે છે તે તેમાં વ્યાજબી વધારે કરાવી આપે.
અમુક અંશે કુબા જેવા હોય છે. તેને અહિં “ભુંગા' કહે છે. આ (૨) અમને ધંધા રોજગારી નહિ જેવા છે તો તે માટે સરકારે બહારથી માટીનાં બનાવેલાં હોય છે. અંદર જાણે કે એક નાનું મંદિર કાંઈક ગોઠવણ કરવી જોઈએ.
કે ચર્ચ હોય એવી તેની સજાવટ હોય છે. ખાસ કરીને તેને ઘુમ્મટ (૩) ભુજથી ખાવડા જતી આવતી બસ સવીસ ફરી ફરીને
વિભાગ બહુ શણગારેલા હોય છે. આવા બે ભુંગામાં અમારા માટે આ બાજુએ આવે છે તે તે સીધી કરાવી આપે કે જેથી અમને
જમવા બેસવાની સગવડ વિચારવામાં આવી હતી. ઉપર જણાવેલ ભુજ જવું–આવવું સહેલું પડે.
માલધારી ભાઈઓ સાથે અમારી લગભગ એક કલાક ચર્ચા ચાલી. T (૪) રૌત્ર-વૈશાખ માટે અમારા ઢોરને દાણાદૂણી મળે એ
ત્યાર બાદ અમે સૌ ભોજન માટે બે ભંગામાં ગોઠવાઈ ગયા. એક પ્રબંધ કરાવી આપે, કારણ કે તે દિવસમાં કોઈ ઠેકાણે ઘારણ હોતું નથી.
ભેગું તે અંદરથી નવરંગથી કલાત્મક રીતે ચિત્રેલું હતું–અંદર - (૫) આ બાજુ કોઈ દવાખાનું નથી. આ ગામ નાકનું છે તે અહિં એક દવાખાનાની ખાસ ગોઠવણ થવી જોઈએ. ફરતું દવા
ભરતકામનાં ગાલીચા અને ચંદરવા પણ હતા. ભૂજથી બંધાવેલ પુરી-શાક ખાનું અઠવાડિયામાં બે વાર આવે છે, તેથી અમને બહુ જ ઓછી
અને ખાવડાને મેસુબ, એ ભેજનથી અમે તૃપ્તિ અનુભવી. સૌ હસતા રાહત મળે છે.
જાય, વાત કરતા જાય અને જમતા જાય...આજનું અહિનું વાતા(૬) આ વરસે આ બાજુ દુષ્કાળ છે, તેથી આ વરસને વરણ કોઈ અનેખું જ હતું. ભૂંગામાંથી બહાર નીકળ્યા તે એક સીઝનને ગોચર ટેકસ માફ થવું જોઈએ.
માલધારી શરણાઈ વગાડતો હતો અને એ એટલી સુંદર વગાડતે (૭) આ બાજુને રસ્તો પાકો કરાવી આપે.
હતો કે તે સાંભળીને બીસ્મીલાં ખાનની યાદ આવતી હતી. બધા રંગમાં
આવી ગયા, તાનમાં આવી ગયા, અને શરણાઈના સુર સાથે સૌ (૮) સૌરાષ્ટ્ર બાજુના રબારી લોકો હજારોની સંખ્યામાં ગાડર
તાલ દેવા માંડયા. પછી તે ઝાડને છાંયડે ગરબે શરૂ થયો. ગરબામાં અને ઢોરને લઈને આ બાજુએ આવે છે અને અમારાં ઢોરો માટે
બહેનોની સાથે ભાઈઓ પણ જોડાયા - આવડે કે ન આવડે - નાચવું ચારો ચરી જાય છે અને અમારા ઢોરોને ઘાસચારાની ભારે તંગી એ જ આનંદની મસ્તી હતી. સ્થલકાય ભગુભાઈ અને તનસુખઅનુભવવી પડે છે તે કઈ પણ રીતે આની અટકાયત કરાવે. ભાઈ પણ ગરબામાં જોડાયા. પરમાનંદભાઈ અને દામજીભાઈને તે
(૯) વરૂઓ અમારાં જાનવરને મારી નાંખે છે તે તેને ઉપાય કરાવે. છોડાય જ કેમ? સૌના સ્મિતભર્યા મુખે અને નાચગાન જોઈ સુશીલા
તેમની આ બધી વાતોને અમે પૂરી શાન્તિ અને સહાનુભૂતિથી બહેન બોલી ઊઠયાં “આજના જે આનંદ કદિ આવ્યો નથી ! સાંભળી. અમે કોઈ સરકારી માણસે નથી એમ અમે તેમને જણાવ્યું. આમ છતાં તેમના માટે અમારાથી બનતું કરવા તેમને ભિન્ડીયારાથી સાંજે ૪-૦૦ વાગે ચાહ પીને મુસ્લીમભાઈઅમે આશા આપી.
એની વિદાય તેમના કદાવર શરીરો
' લીધી. રસ્તામાં
‘ડેમ” આવ્ય-રુદ્રજોતાં તેમને જણ
માતાને બંધ-તે દીઠ મળતા અઠવા
જોવા અમે ઉતર્યા. ડિયાના બે કીલો
Landscape સુંઘઉં જરૂર ઓછા
દર હતો, પણ પાણી.
બહુ ઓછું હતું. પડતા હશે. એ
કચ્છમાં કોઈ પણ તેમની ફરિયાદમાં,
પ્રશ્ન હોય તો તે અમને ઘણું વજુદી
પાણીને જ છે. લાગ્યું અને એમ
સાંજે ૫-૩૦ છતાં ‘નિયમ એ- એક
વાગે ભૂજ પહોંચી નિયમ એવી જડ
ગયા-નાઘા-ધોયા
અને ભજનતાને વરેલી આપણી
શાળાએ ભાજન સરકાર અથવા તે
લેવા પહોંચી ગયા. આપણું સ્થાનિક
ભાજન બાદ બજા
રમાં ચક્કર મારી. ખેરાકી ખા તું
ઉતારે આવી સૂઈ તેમને કશો જ,
ગયા. વિચાર નહિ કરતું
અપૂર્ણ હોય એ વિચારથી ખાવડામાં પરમાનંદભાઈ ઊંટ ઉપર બેઠા છે અને
ચીમનલાલ જેઠાલાલ ઊંડી ખિન્નતા ઉપડવાદી તૈયારી કરે છે તેનું દૃ5.
શાહ
માલિક: શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ: મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનદ કુંવરજી કાપડિયા, પ્રકાશન સ્થળ : ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ,
મુબઈ-૩, મુદ્રણસ્થાન : ધી સ્ટેટ્સ પીપલ કસ કેટ, મુબe'.