________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા
૧-૯-
૫
કરવાનું ગજું, હિંમત કે આત્મ વિશ્વાસ કેઈનામાં હું જોતું નથી. આ સ્વભાવ છે અને તે બદલાવાનો નથી. આપણે ધીરજ ન અને સ ભલે પારખંય સ્વીકારીને જીવે એમ રાષ્ટ્રને સલાહ પણ બેઈએ અને જે વખતે તેમ વતીએ. પાકિસ્તાન અંગે મારા આ આપી શકતું નથી. અહિંસક પ્રતિકાર કરવાની શક્યતા મને દેખાત
વિચારો છે. તો એ જ રસ્તાની ભલામણ હું કરત. આજે હું ગમે તે રીતે, ગમે
આમ લગભગ સવા કલાક કાકાસાહેબ સાથેના વાર્તાલાપમાં જ તે ભેગે દેશની સ્વતંત્રતા માટે લડતાં લડતાં મરી જવાનું જ પસંદ
પસાર થશે. આજે આ સમયે અને આ જ સ્થળે શ્રી ચીમનલાલકરીશ. રાષ્ટ્રને હિંસક ઢબે હો કે અહિંસક ઢબે હા, સ્વતંત્રતા માટે
ભાઈના રાષ્ટ્રીય તેમ જ આંતર રાષ્ટ્રીય રાજકારણ ઉપર વ્યાખ્યાનની લડવાની અસરકારક તાલીમ આપવીજ જોઈએ એમ માનનારો હું છું.
જાહેરાત કરવામાં આવી હતી; પણ કાકાસાહેબની અણધારી , અહિંસામાં પૂર્ણપણે માનનારો હું એમ જે ઈચ્છું કે રાષ્ટ્ર અણુ
ઉપસ્થિતિ થતાં અને તેમની સાથેના વાર્તાલાપમાં જ ઘણે ખરો સમય બૉમ્બ તે શું, કઈ પણ જાતની હથિયારની લશ્કરી તૈયારી વિના
વ્યતીત થતાં શ્રી ચીમનભાઈનું વ્યાખ્યાન આગળ ઉપર મુલતવી જીવવાને દ્રઢ નિશ્ચય કરે અને ‘નથી યુદ્ધ કરવાના અને નથી કોઈને
રાખવામાં આવ્યું. કાકાસાહેબ સાથેના વાર્તાલાપથી સૌ કોઈ ખુબ શરણ જવાના.’ એવી મક્કમતા ધારણ કરે.
પ્રસન્ન થયાં. કાકાસાહેબને આ માટે હાદિક આભાર માનીને 1. પણ હું જાણું છું કે એ રસ્તે જવાને દેશને કોઈ તૈયાર નહિ
તેમનું પુષ્પહારથી સન્માન કરવામાં આવ્યું અને સભા વિસર્જન કરી શકે. અને તેથી આજે ચાળીસ પીસતાળીસ વરસ થયાં મારા
કરવામાં આવી.
સંકલન કરનાર : પરમાનંદ લખાણમાં મેં કોઈ કાળે આપણી લશ્કરી તૈયારી છોડી દેવાની અથવા ઓછી કરવાની ભલામણ કરી નથી. ગમે તે રીતે સ્વાતંત્ર્ય જાળવીશું
વૈકુંઠભાઈ સ્મારક સમિતિની અપીલ એવો સંકલ્પ રાષ્ટ્રમાં ઉત્પન્ન કરી શક્યા છીએ તે કોઈ પણ રીતે થોડા મહિના પહેલાં શ્રી વૈકુંઠભાઈ લ. મહેતાનું દુ:ખદ અવઝાંખો ન જ પડવો જોઈએ એ મારે મન સૌથી મોટી વસ્તુ છે.
સાન થયું ત્યારે, તેમને જાણનાર અને તેમના પ્રત્યે આદર ધરાવનાર બીજા પ્રશ્નને તેમણે નીચે મુજબ ઉત્તર આપ્યો:
સૌ કોઈએ શોકની લાગણી અનુભવી હતી. એમના અવઆપણે અને પાકિસ્તાન
સાનથી દેશને પડેલી ખેટને ખ્યાલ, એ વખતે દેશભરમાં એમને - પાકિસ્તાન સાથેના ઝઘડામાં બને તેટલું નમતું તોળીને પાકિ
અપાયેલી ભાવભરી અંજલ પરથી આવે છે. શ્રી વૈકુંઠભાઈ રતાની સાથે આપણે પતાવી લેવું જોઈએ એવા મતને હું નથી, તેમ જ
ઘણી દષ્ટિએ વિરલ વ્યકિત હતા. તેઓ નમ્રતાની મૂર્તિ સના આપણે પાકિસ્તાનને સીધી લડત આપીને તેને ખતમ કરવું જોઈએ
અને સિ છાતનિટ હતા. આપણા દેશના અર્થતંત્રને સંગીન અને એમ કહેનારાઓ સાથે પણ હું સહમત નથી. પાકિસ્તાન સાથે સબંધ
સ્થિર પાયો નાખવાની દિશામાં તેમણે વિવિધ હોદ્દા પરથી લેખન સુધારવાની એકતરફી વાતને કોઈ અર્થ નથી. જેમ આપણે આ
અને કાર્ય દ્વારા વિનમ્રભાવે ફાળો આપ્યો હતો. આપણા દેશની સહવિચાર ચાલે છે તેમ સામા પક્ષના દિલમાં પણ આ વિચાર ઊગવો
કારી પ્રવૃત્તિના વિકાસમાં તેમણે આપેલો ફાળો અપ્રતિમ છે, વિકેજોઈએ. એક હાથે તાળી ન પડે. પાકિસ્તાન સરકાર બાજુ આવા
ન્દ્રિત અર્થરચનાના વિકાસમાં તેમણે આપેલા ફાળા પરથી, આપણી કઈ વિચારનું અસ્તિત્વ જોવામાં આવતું નથી. બીજી બાજુએ
અર્થરચના અને આપણા સમાજજીવનનાં દૂષણો અંગે તેમણે કેટલું સમગ્ર યુદ્ધને પડકાર આપવૅમાં કેટલું જોખમ છે તેને પણ આપણને
ઊંડું ચિંતન કર્યું હતું તેને, તેના નિદાન અંગેની તેમની સૂનો પૂરો ખ્યાલ હોવો જોઈએ. જે માત્ર આપણી અને પાકિસ્તાન વચ્ચે જે
અને તેના ઉપાયો શોધવા માટેની તેમની ધીરજને ખ્યાલ આવે છે. યુદ્ધને પ્રશ્ન હોય તો આપણી સામે પાકિસ્તાન ટકી ન જ શકે.
તેઓ દેશની આર્થિક પરિસ્થિતિની નાડ પારખી શકયા હતા, આમ
જનતાના માનસની કલ્પનાશીલ સમજ ધરાવતા હતા અને ભાવિ પણ બે વરચે યુદ્ધની સંભાવના ઊભી થાય એટલે તરત જ પાકિ
ન્યાયી સમાજરચના અંગે સ્પષ્ટ થાલ ધરાવતા હતા. એટલે તેમણે તાન બીજા રાજ્યોની મદદ માગે અને તેવા સંયોગમાં આપણને
સહકારી પ્રવૃત્તિ અને ગ્રામોદ્યોગ દ્વારા આર્થિક અને સામાજિક પણ બીજાં રાજ્યોની મદદ માગવાની ફરજ પડે અને પરિણામે સર્વ ઉન્નતનું કાર્ય કરી રાષ્ટ્રના અર્થતંત્રના ઘડતરમાં ફાળો આપ્યો છે. વિનાશ નોતરતી એક મોટી જાદવાસ્થળી થઈ જાય. વળી મદદ કર- વૈકુંઠભાઈએ નામને કે કીતિની કદી પરવા કરી ન હતી નારાં રાજ્ય આપણા બેલાવ્યા તે જરૂર આવશે પણ એક વખત પરંતુ તેમની સ્મૃતિ નક્કર સ્વરૂપે જાળવી રાખવાની આપણી ફરજ
અને જવાબદારી છે એમ અમને લાગે છે. બેલાવ્યા પછી આપણા કહ્યા મુજબ પાછા જવાના નથી. તેઓ
આથી, તેમની નિ:સ્વાર્થ સેવાઓ સુયોગ્ય સ્મારક ઊભું કરવાનું તો પિતાને ફાવે ત્યાં સુધી લડવાના અને આપણ બનેને લડા
નક્કી કરવામાં આવ્યું છે અને એ ઉદ્દેશથી નીચેની વ્યકિતઓનું વવાનાં. એ રીતે બાજી આપણા હાથમાં નહિ પણ એમના હાથમાં
બનેલું એક ટ્રસ્ટ રચવામાં આવ્યું છે:રહેવાની એ આપણે ભૂલવું ન જોઈએ. પાસ્તિાનની નીતિ ડગલેને
શ્રી ઉછરંગરાય એન. ઢેબર..પ્રમુખ શ્રી શાંતિલાલ એચ. શાહ પગલે આપણને હેરાન કરતા રહેવાની અને એમ કરતાં જે
છે. ડી. આર. ગાડગીલ..ઉપ-પ્રમુખ શ્રી વૃજપ્રસાદ સાહુ કાંઈ મળે તે લઈ લેવાની છે, અને કોઈ પણ કાળે આપણી
શ્રી બી. કટપધ્યાહ...ખજાનચી શ્રી વી. પી. વર્દે સાથે દોસ્તી કરવાની નથી. આ આજની નરી વાસ્તવિકતા છે.
શ્રી વાડીલાલ ડગલી...મંત્રી આવી ચાલુ પજવણીને સામને કરવાને આપણે તૈયાર રહેવું અને
સ્વ. વૈકુંઠભાઈ લલ્લુભાઈ મહેતાના ભારતભરના પ્રશંસક પજવણી વધારે ગંભીર રૂપ પકડે તો બરોબર હાથ બતાવી દે -
મિત્રો અને સહકાર્યકરોની સહીથી સ્વ. વૈકુંઠભાઈની જીવનભરની . આવી નીતિ આપણી હોવી ઘટે છે. કચ્છની બાબતમાં આવું જ બન્યું સેવાને અનુરૂપ સ્મારક કરવાના હેતુથી ઉપર મુજબની અપીલ છે. ત્યાં તેનું કાંઈક ગંભીર હલન ચલન આપણે જોયું એટલે શાસ્ત્રી
કરવામાં આવી છે. આ અપીલના અનુસંધાનમાં કરવામાં આવ
નોર કાળામાં પિતાથી શક્ય એટલી રકમ નીચેના સરનામે મોકલી જીએ કહ્યું કે આવી જાઓ, અમે લડવાને તૈયાર છીએ” એમ
આપવા વિનંતિ છે. આપણે પડકાર કર્યો અને હાથ બતાવવા માંડ્યો એટલે અબુબખાને
કોષાધ્યક્ષ મહાશય, વૈકુંઠભાઈ મહેતા સ્મારક ટ્રસ્ટ, વિચારમાં પડયા, વિલ્સન વચ્ચે પડયા અને ભારતના સ્વમાનને અનુ
રયલ ઈસ્યોરન્સ બીલ્ડીંગ, ચોથે માળે, રૂપ સમાધાની થઈ. આપણે સમજી લેવું જોઈએ કે અમ્યુબખાનને.
૧૪, જમશેદજી તાતા રેડ, મુંબઈ ૧ માલિક શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ: મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, પ્રકાશન સ્થળ : ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ-a.
મુદ્રણસ્થાનઃ ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કૅટ, મુંબઈ,