Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 86

સ્પર
ક્રમ સુધ જીવના
તા ૧૬૪ કર
“ જેન દન” વિષયક પ્રવચનસભા મહાસતી ઉજ્જવળકુમારીના પરિચય
તા. ૮-૪-૧૯૬૨ રવિવારના રોજ સવારના નવ વાગ્યે શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે શ્રી મહાવીર જન વિદ્યાલયની વ્યાખ્યાનશાળામાં જૈન શ્વે. સ્થાનકવાસી સમાજનાં સાધ્વ મહાસતી ઉજજવળકુમારીનું ‘જૈન દર્શન’ઉપર જાહેર વ્યાખ્યાન ગેાઠવવામાં આવ્યું હતું. સભા શરૂ થતાં વ્યાખ્યાનસભા બહેનો તથા ભાઈઓથી ચીકાર ભરાઈ ચૂકી હતી. સભાના સમય થતાં આશરે બારેક સાધ્વીઓનું અથવા તો સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયની પરિભાષામાં મહાસતીઓનું વૃન્દ આવી પહોંચ્યું હતું. ધ્વનિવર્ધક યંત્રની ગોઠવણ કરવામાં આવી હતી. પ્રારંભમાં સંઘના મંત્રી શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી
વિવેકાનંદ’ઉપર વ્યાખ્યાન આપેલું તે મને બરોબર યાદ છે. કાલેજના ફોઈ વિદ્વાન અધ્યાપક જરૂરી બધી સામગ્રી સંકલિત કરીને સ્વામી વિવેકાનંદનું એક સુરેખ ચિત્ર રજૂ કરે તેવું તેમનું એ વ્યાખ્યાન હતું. કોઈ પણ જન દીક્ષિત અને તેમાં પણ એક જૈન સાધ્વી આપણી અર્વાચીન દ્રષ્ટિને બધી રીતે સંતોષ આપે તેવું, સ્વામી વિવેકા નંદ ઉપર નિરૂપણ કરે. તે . મારે મન એક ભારે આશ્ચર્યજનક અનુભવ હતા. આવાં એક વિશિષ્ટ કોટિનાં સાધ્વને લાંબા સમયના ગાળે પુન આવકારતાં. હું પરમ આનંદ અનુભવું છું.
·
કાપડિયાએ ઉપસ્થિત. મહાસતીઓને આવકાર આપતાં જણાવ્યું હતું કે, “અમારા સંઘના નિયંત્રણને માન આપીને મહાસતી ઉજજવળકુમારીજી અન્ય મહાસતીઓને સાથે લઈને અહિં પધાર્યા છે તેથી અમે ખૂબ આનંદ અને ગૌરવ અનુભવીએ છીએ અને તેમનું અમે ઊંડા આદરપૂર્વક સ્વાગત કરીએ છીએ. આ રીતે આજથી કેટલાંક વર્ષો પૂર્વે સંઘઆયોજીત પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા દરમિયાન તેઓ આ જ સ્થળે વ્યાખ્યાન આપવા માટે પધારેલાં એ દિવસનું આજે સહેજે સ્મરણ થાય છે. તેમણે એ સમય દરમિયાન મુંબઈ બાજુ એક કે બે ચાતુર્માસ કરેલાં. ત્યારથી તેમની સાથેના `મારા પરિચયની શરૂઆત થયેલી. એ અમારો પરિચય ત્યારથી એક યા બીજી રીતે આજ સુધી ચાલુ રહ્ય છે અને તે પરિચય સમયના વહેવા સાથે આત્મીયતાની અનુભૂતિમાં પરિણમ્યા છે.
“તેમની ઓળખાણ આપતાં મને આ જણાવવાનું ગમ થાય છે કે તેમણે ૧૫ વર્ષની નાની ઉમ્મરે દીક્ષા લીધેલી. આજે તે ઘટનાને અઠ્ઠાવીશ વર્ષ થવા આવ્યાં છે. તેમની ઉમ્મર આજે ૪૩ વર્ષની છે. આ લાંબા દીક્ષાકાળની શરૂઆતમાં તેમની જ્ઞાનઉપાસના, તીવ્ર અને તેજસ્વી અને સર્વગ્રાહી બુદ્ધિ હાવાના કારણે, બહુ વેગપૂર્વક ચાલી રહી હતી. એક બાજુએ સંસ્કૃત, તેમ જ પ્રાકૃત ભાષા અને તે ભાષાઓમાં રહેલા ધર્મસાહિત્યનું—શાસ્રગ્રન્થા— અધ્યયન કરવાની અને બીજી બાજુએ અંગ્રેજી ભાષાની તાલામ લેવાની તેમણે શરૂઆત કરેલી. સ્થાનકવાસી સંઘે પણ તેમને જરૂરી બધી સગવડતા કરી આપી હતી. આમ સંયોગાની અનુકુળતાને લીધે તેઆ જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ખૂબ સારી પ્રગતિ કરી રહ્યાં હતાં. વળી શ્રાવકશ્રાવિકાઁના સમુદાય સમક્ષ વ્યાખ્યાનો આપવાની તેમને અવારનવાર તકો મળતાં તેમનામાં રહેલી વકતૃત્વશકિત પણ સારા પ્રમાણમાં ખીલી રહી હતી. આવી બધી સાનુકળતા વચ્ચે તેમની આંખેાએ છેલ્લા દશ વર્ષથી એક બહુ મોટા પજવણી શરૂ કરી છે અને તેના પરિણામે સ્વતંત્ર વાંચન, લેખન કે અધ્યયન તેમના માટે લગભગ અશકય જેવું બન્યું છે અથવા તો મોટા ભાગે અન્યાવલંબી બન્યું છે. તેમની જ્ઞાનોપાસનામાં આ એક ઘણો મોટો અન્તરાય ઊભો થયો છે. આમ છતાં પણ તેમનામાં રહેલી પ્રજ્ઞાનો સતત વિકાસ થતો રહ્યો છે જેને આજે આપણને સાક્ષાત પરિચય થવાના છે. કોઈને પણ મુગ્ધ કરે તેવું તેમનું વકતૃત્વ છે. તેમના અવાજ પણ મોટો અને તીણો છે. વળ તેમની વાણીમાં સ્વાભાવિક મૃદુતા છે અને તેના વિચારોમાં નિસર્ગદત્ત વિશાળતા છે. તેથી જૈન ધર્મ વિષે તેમની ઊંડી નિષ્ઠા હોવા છતાં તેમના
પ્રવચનમાં કદિ પણ કર્કશતા કે સાંપ્રદાયિક સંકીર્ણતાના અનુભવ થતા નથી. કેટલાંએક વર્ષો પહેલાં તેમણે કાંદાવાડીના ધર્મસ્થાનકમાં ઘણુ ખ અમારા મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના આશ્રય. નીચે ‘સ્વામી
“ આ પ્રસંગે એક આનુષંગિક બાબતનો ઉલ્લેખ ક તે અસ્થાને નહિ ગણાય. હું જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંપ્રદાત ઉછર્યો છું. શ્વે. મૂ. પરંપરામાં સ્થાનકવાસી માફક જ સાધવીસંસ્થા વિદ્યમાન છે, પણ શ્વે. મૂ. પરંપરામાં વ્યાખ્યાન આપવાના અધિ કાર માત્ર સાધુઓને જ છે, સાધ્વીઓને નથી. આના પરિણામે શ્વે. મૂ. સમાજમાં જેને વિદુષા કહા શાય એવી સાધ્વીએ ભાગ્યે જ જોવામાં આવે છે, કારણ કે વ્યાખ્યાન આપવાની ચાલુ પરંપરાના કારણે સ્થાનકવાસી સાધ્વીઓને પોતાનું જ્ઞાન-જાણકારીવધારવાની એક ચોક્કસ પ્રકારની ચોંટ રહે છે, જેના શ્વે. મૂ સાધ્વીઓમાં સદંતર અભાવ છે. સ્ત્રીપુરુષની સમાનતાના ધોરણે પણ શ્વે. મૂ. સાધ્વીઓને વ્યાખ્યાન આપવાના અધિકારથી વંચિત રાખવામાં આવે છે તે અત્યંત અનુચિત છે. શ્વે. મૂ. સાધ્વીઓ 'માટે હવે આ દ્વાર ખુલ્લું થવું જોઇએ અને તેમની જ્ઞાનવૃદ્ધિ માટે જંરૂરી બધી સગવડો તેમને પૂરી પાડવા જોઇએ. અહિં મારે જણાવવું જોઇએ કે સ્થાનકવાસી સમાજ માફક તેરાપંથી સમાજની સાધ્વીઓ પણ સ્ત્રીપુરુષના સમુદાયને વ્યાખ્યાન આપતી હોય છે અને તેથી આ બન્ને સમાજમાં વિદ્રાન, તેજસ્વી અને વક્તૃત્વકુશળ સાધ્વીઓનાં આપણને અવારનવાર દર્શન થાય છે. અને આવી મહાસતીએની પરંપરાના કારણે જન સમાજ સવિશેષ ગૌરવાન્વિત બનતા રહે છે. આટલા નમ્ર નિવેદનપૂર્વક મહાસતીજીને પોતાનું વ્યાખ્યાન શરૂ કરવા પ્રાર્થના કરુ છું. ”
ત્યાર બાદ મહાસતીજી ઉજજવળકમારીજીએ લગભગ સા કલાક સુધી ‘જનદર્શન' ઉપર એક સુંદર પ્રવચન કરીને જ દર્શનના હાદના પરિચય કરાવ્યો. તેમણે ‘જન દર્શન' ઉપર વિવરણ કરતાં તેના પાયાના ચાર મુદ્દા રજૂ કર્યા. (૧) નિરીશ્વરવાદ અને તે સાથે સંકળાયેલા કર્મનો સિદ્ધાંત, (ર) અનેકાન્તવાદ અને સાથે સંકળાયેલા સ્યાદ્વાદ, (૩) આધ્યાત્મિક સામ્યવાદ અને (૪ અહિંસાના સિદ્ધાંત. આ પ્રત્યેક મુદ્દાઓની તેમણે વિગતવાર સમજણ આપી, અનેકાન્તવાદ અથવા તો સ્યાદવાદ જેવા અતિ તાર્કિક વિષયને સામાન્ય સમજણ ધરાવતાં ભાઇબહેન સમજી શકે એટલો બધો સરળ બનાવીને રજૂ કર્યો. આ રીતે સવા કલા કના પ્રવચન દ્વારા તેમણે જૈન દર્શનની ભારે સુંદર રજઆત કરી અને તેમને સાંભળવા માટે ઉપસ્થિત થયેલાં સંખ્યાબંધ ભાઇબહેનોને અત્યંત પ્રભાવિત કર્યાં. આ વ્યાખ્યાન સવિસ્તર પ્રબુદ્ધ જીવન'માં આગળ ઉપર પ્રગટ કરવાની ધારણા છે. ત્યાર બાદ સંઘના ઉપપ્રમુખ શ્રી લીલાવતીબહેન દેવીદાસે મહાસતીજીના આભાર માનતાં શ્વે. મૂ. સંપ્રદાયની સાધ્વીઓ જાહેર વ્યાખ્યાન આપી શકે તેવી સરળતા ઊભા કરવાના વિચા૨નું જોરદાર સમર્થન કર્યું અને સંઘના મંત્રી શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહે આભારનું સવિશેષ અનુમોદન કર્યું અને સભા વિસર્જિત થઇ.
માલિક શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સધ; મુદ્રક પ્રકાશકઃ શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાર્ડિયા, પ્રકાશન સ્થળઃ ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ મુદ્રણુસ્થાન : ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કાટ, મુખઇ.