Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 84

૨૫૦
પ્રભુનું જીવન
• જોડાયેલા ચાલુ જાહેર જીવનમાંથી જેમ તેમ અવકાશ કાઢીને લાંબા સમયના ગાળે તેમણે મહાનિબંધ તૈયાર કર્યો જેને ગુજરાત યુનિવસિટીએ પીએચ. ડી. ની ડીગ્રીને પાત્ર જાહેર કર્યો છે.
એક સાહિત્યલેખક અને સામાજિક કાર્યકર તરીકે શ્રી. ધીરૂભાઈ બહુ જાણીતા છે. તેમણે આજ સુધીમાં નવ પુસ્તકો લખીને પ્રસિદ્ધ કર્યા છે અને બે નવલકથાઓ લખાયેલી હજુ અપ્રસિદ્ધ પડેલી છે. ૧૯૪૪થી તેઓ અમદાવાદની ગુજરાત સાહિત્યસભાના મંત્રી છે અને છ કાલેજોનું સંચાલન કરતી અમદાવાદ એજ્યુકેશન સાસાયટીના સભ્ય છે. વળી ૧૫ વર્ષથી એ. એ. ડી. ટી. વીમેન્સ યુનિવર્સિટીની સીનેટના પણ તેઓ એક સભ્ય છે અને મુંબઈના સંયુકત જૈન વિદ્યાર્થીગૃહના વર્ષોથી મંત્રી છે. એ ઉપરાન્ત અમદાવાદના ગુજરાત સ્ત્રીકેળવણી મંડળના ધીરૂભાઈ ૧૨ વર્ષ સુધી મંત્રી હતા, અને ૧૯૫૩ થી ૧૯૫૮ સુધી ગુજરાત સાહિત્ય પરિષદના મંત્રી તરીકે તેમણે કામ કર્યું હતું. તદુપરાન્ત મુંબઈની ગુજરાત રીસર્ચ સાસાયટીના પણ તેઓ અમુક સમય માટે મંત્રી હતા.
સહકારી પ્રવૃત્તિના ક્ષેત્રમાં તેમણે ૧૯૫૪ની સાલથી પ્રવેશ કર્યો છે અને તે ક્ષેત્ર સાથેના તેમને આજ સુધીના સંબંધ ઉત્તરોત્તર ઘનિષ્ટ બનતો રહ્યો છે અને આજે તેઓ તે વિષયના એક પ્રમાણભૂત પુરુષ–authority—જેવા લેખાય છે. અમદાવાદ બાજુના તાલુકાના તેમ જ જિલ્લાના કા-ઓપરેટીવ બોર્ડ ઉપર તેમણે કેટલાક સમય કામ કર્યું છે અને ‘સહકાર' પાક્ષિકનું અને ‘ગ્રામ સ્વરાજ’ માસિકનું ચાર વર્ષ સુધી તેમણે સંપાદન કર્યું છે. અમદાવાદ ડીસ્ટ્રીકટ કો-ઑપરેટીવ હાઉસિંગ સોસાયટીના તેમ જ બામ્બુકા આપરેટીવ હાઉસિંગ ફીનેન્સ સેાસાયટીના તથા યુનિયન -આપરેટીવ ઈન્સ્યોરન્સ સેાસાયટીના તેઓ ડિરેકટર છે. ધી બોમ્બે સ્ટેટ કાપરેટીવના તેઓ ૧૯૫૯ થી ૧૯૬૧ સુધી મંત્રી હતા. ‘બામ્બે કા-આપરેટર' પાક્ષિકના તે તંત્રી છે અને ‘સહકારી ક્ષેત્રે ગુજરાત’એ નામનાં તેમણે લખેલાં પુસ્તક અંગે તેમને સુવર્ણચંદ્રક મળ્યો છે. મહારાષ્ટ્ર ડિવિઝનલ કા-આપરેટીવ બોર્ડની તેમ જ ન્યુ દિલ્હીના નેશનલ કા-આપરેટીવ યુનિયન ઑફ ઈન્ડિયાની કાર્યવાહી પર પણ તેઓ કામ કરે છે.
આવું વિવિધરંગી જેમનું વ્યકિતત્વ છે અને બહુલક્ષી જેમની આજ સુધીની જીવનકારકીર્દી છે તેવા ધીરૂભાઈ અતિ વ્યવસાયી જીવનમાંથી સમય તારવીને આજે પચાસ વર્ષની ઉમ્મરે પીએચ. ડી. ની ડીગ્રીને પાત્ર એવા મહાનિબંધ લખી શકે તે તેમના માટે એક ગૌરવપ્રદ ઘટના લેખી શકાય. અને એટલા માટે જ તેમને મળનારી પીએચ . ડી. ની ડીગ્રી આપણા સર્વના વિષેષ અભિનન્દનને પાત્ર બને છે.. તેમની આગામી જીવનકારકીર્દી ઉત્તરોત્તર ઉજ્જવલતર બનતી રહે અને ગુજરાતી સાહિત્યને તેમની સુશ્લિષ્ટ લેખનશકિતના વિપુલ પ્રમાણમાં લાભ મળતા રહે એવી આપણી તેમના વિષે શુભેચ્છા હા!
આમાં બુદ્ધિમત્તા નથી, તે આમાં પણ બુદ્ધિમત્તા નથી
અષ્ટગ્રહયોગનું ગયા ફેબ્રુઆરીની પાંચમી તારીખે સાંજે વિસર્જન થયું અને પછીની તારીખના ટાઇમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાના અગ્રલેખ અંધ શ્રાદ્ધા અને વહેમાથી સદા પ્રભાવિત રહેતા માનવી અંગે સારો પ્રકાશ પાડતા હોઇને, આજે હજુ અષ્ટગ્રહયોગના ભણકારા વાતાવરણમાંથી તદ્દન શાન્ત થયા નથી એ દિવસ દરમિયાન આ વિષયમાં ઊંડાણથી વિચાર કરવામાં ઉપકારક થશે એમ સમજીને તેના અનુવાદ નીચે આપવામાં આવે છે :
“થોડા દિવસો પહેલાં ઉપસ્થિત થયેલા અષ્ટગ્રહયોગે, ઘણા લોકોએ ધાર્યું હતું તે કરતાં, આપણી પૃથ્વી ઉપર ઘણી વધારે કૃપા દાખવી છે. તેઓ એકઠા થયા અને છૂટા પડયા, અને તેમના આ યોગના કારણે જે ભયંકર અનર્થ અને આફતો નિર્માણ થવાની કલ્પના કરવામાં આવી હતી તેનો ખ્યાલ કરતાં આપણી પૃથ્વીના બહુ સરળતાથી છૂટકારો થયો છે. આમ છતાં પણ આ છૂટકારાથી જેઓ આ તારાઓમાં પોતાના બધા વિશ્વાસ અને આશાઓ પણ મુકતા હતા તેમની શ્રદ્ધા વિચલિત થવાનો સંભવ નથી. ઉલટું, પૃથ્વીને માથે ઝુમતા મહાસંકટનું નિવારણ કરવા માટે જે પ્રાર્થનાઓ અને હોમ-હવન કરવામાં આવ્યાં તેને જ આ સંકટમોચન આભારી છે એમ તેઓ કહેવાના અને માનવાના. લોકોના આ ગાંડપણના નાસ્તિક માનવીએ ઉપહાસ કરશે અને જ્યારે એક બાજુએ આ દુનિયાના માનવી પહેલી જ વાર આ તારાઓ સુધી પહોંચવાની આશા સેવે છે ત્યારે બીજી બાજુએ એ જ માનવી આવા ભય અને અકળામણના પણ ભાગ બની શકે છેએ જોઈને
તા. ૧૬-૪-૨
પોતાનું આશ્ચર્ય વ્યકત કરશે. પણ જરૂર આ નાસ્તિક માનવીઓને એ દેખાયા વિના નહિ રહે કે આવી ભીતિ અને વ્યાકુળતાની પાછળ દરેક માણસનો અહં જ કામ કરતે હોય છે. આ તારાઓ પેાતાના પરિભ્રમણ દ્વારા આ પૃથ્વી ઉપર વસતા માનવીનું ભાગ્ય નક્કી કરે છે આ પ્રકારની માન્યતા એ એવા ભૂતકાળના વારસા છે કે જ્યારે પૃથ્વી આ વિશ્વનું મધ્યબિન્દુ છે એમ માનવી વિચારતા અને ક્લ્પતા હતા. આ માન્યતાને કોપ રનીકસ અને ગેલીલીઓએ ઘણા લાંબા સમય પહેલાં નાબુદ કરી છે. આમ છતાં આજે પણ વૈજ્ઞાનિકો સુદ્ધાં અનેક માનવીઓ આ ગ્રહ વિષે તેમ જ આ વિશ્વ વિષે એમ સ્વીકારવાને તૈયાર નથી કે વિશાળ બહિરાકાશની વિરાટ શૂન્યતામાં કશા પણ ધ્યેય સિવાય પરિભ્રમણ કરતાં પુગળના ગાળા કરતાં આ ગ્રહમાં કે આ પૃથ્વીમાં લેશમાત્ર વધારે વિશેષતા નથી અને માણસ જે કાંઇ વિચારે છે અને વર્તે છે તે વિષે આ વિશ્વ તદૃન ઉદાસીન છે. ઉલટું, આ વિશ્વરચનામાં પૃથ્વીનું જે સ્થાન છે તે કરતાં વધારે મહત્ત્વ ભર્યું તેમનું પોતાનું સ્થાન છે આવી માન્યતાને લોકો સતત વળગી રહેતા હોય છે. આ કેવળ સ્વાભાવિક છે, કારણ કે જો તે આ વાસ્તવિકતાનો સ્વીકાર કરે તે આટલા વિશાળ અને ખાલી વિશ્વમાં માણસ કયાંય ગુમ થઇ જવાના—નહિવત્ બની જવાનો— સંભવ રહે છે. આ વિરાટતા જોઈને મનને ગાંડું થઇ જતું અટકાવવા માટે માનવીના માપે વિશ્વના માપવાના માનવી માટે એક માત્ર ઉપાય રહે છે.
“આપણા લોકોના આવા માનસિક વલણથી વિજ્ઞાનના વિકાસ અટકી જશે, એમ ધારી લેવું અથવા તે આઠ ગ્રહના આમ બહુ નજીક આવવાના કારણે જે ભયનું મા પ્રજા માનસ ઉપર ખાસ કરીને આ દેશમાં-ફરી વળ્યું હતું તેથી આપણા દેશ બહુ પછાત છે એમ માની લેવું એ બરોબર નથી, આ દેશમાં લાખો લોકો, વૈજ્ઞાનિક શોધો અને વિચારણાની ઉપેક્ષા કરીને, જરૂર એમ માનતા રહ્યા છે કે ગ્રહ નક્ષત્રોનાં પરિભ્રમણ તેમના જીવન ઉપર. સારી તેમ જ માઠી અસર નીપજાવે છે, તેમના ભાગ્યનિર્માણમાં અમુક ભાગ ભજવે છે. પણ જ્યાં વિજ્ઞાને ઘણી પ્રગતિ સાધી છે એ દેશના લોકો કરતાં અહિંના લોકો ખરેખર કાંઇ જાદી કોટિના છે એમ માનવાને કોઇ કારણ નથી. આ માટે પશ્ચિમમાં જ્યોતિષની ગણતરીના આધારે કરવામાં આવી આગાહી અને વર્તારાને પ્રગટ કરતા ઢગલાબંધ દૈનિકો તરફ અને જે આતુરતાથી આ દૈનિકોને ત્યાંના લાખા વાંચકો વાંચે છે તે તરફ નજર કરતાં માલુમ પડયા વિના નહિ રહે કે સામુદાયિક શિક્ષણ કે વિજ્ઞાનના અતિ વ્યાપક ફેલાવા, બુદ્ધિના આધાર વિનાની જે આશાઓ અને ભીતિઓના ભાગ બનીને દરેક માણસ પોતાનું ભવિષ્ય જાણવાને ઝંખે છે તે આશાઓ અને ભીતિઓને, કોઇ અંશમાં પણ નાબૂદ કરવામાં સફળ નીવડેલ નથી. માણસના ચિત્તમાં રહેલાં જડ અંધ બળા સામે વૈજ્ઞાનિક વલણ અસહાય બની જાય છે. અન્યન્ત બુદ્ધિપૂર્વક વિચારતો માણસ પણ કટોકટીના વખતે નજીવા કારણ ઉપર પોતાની આશાઓ અને ભીતિઓને આધારિત કરતા હોય છે. વળી જ્યારે ભૂતકાળના વારસા રૂપ મળેલી કેટલીક માન્યતાઆથી માણસ મુકત થયો છે ત્યારે તે કોઇ નવા જ વહેમાન ભાગ બનેલા માલમ પડે છે અને આ વહેમ અમુક રીતે ભૂતકાળની માન્યતાઓ કરતાં વધારે ભયજનક નુકસાનકારક હોય છે. છેલ્લાં કેટલાંક દિવસો દરમિયાન અષ્ટગ્રહયોગના કારણે પેદા થયેલી ભયવ્યાકુળતાનો જે ઉપહાસ કરે છે તેમણે પોતાની જાતને પૂછવું રહ્યું કે આજના ઠંડા યુદ્ધ સાથે જોડાયેલું ભયભીતપણુ કે જેને લીધે આત્મઘાતી હરીફાઇથી પ્રેરાઇને બધાં રાષ્ટ્રો શસ્ત્રોનાં ગંજના ગંજ ખડકી રહ્યાં છે—આ ભયભીતપણાના ચિત્તની ભયપ્રભાવિત વ્યાકુળતાના કોઇ અર્થ છે ખરો ? તેમાં અને અષ્ટગ્રહયોગના કારણે ઊભા થયેલા ભયભીતપણામાં કોઈ ફરક છે, ખરો ?”
પરમાનંદ