Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 52

:
પ્રબુદ્ધ જીવને
તા. ૧૩-દર
ગુરુકુળ' હાઈસ્કૂલમાં તેમણે કેટલાક સમય પસાર કર્યો અને આગામી ચોમાસુ બેરડી મુકામે કરવાનું વિચારી તેમણે દિશા તરફ વિહાર શરૂ કર્યો. આ બધા સમય દરમ્યાન આ સાધ્વીઓ ઉપર સુનિશ્ચિત બનેલી સાધુ-સાધ્વી શિબિરમાં જોડાવા માટેનાં દબાણભર્યા કહેણા સતત આવ્યાં જ કરતાં હતાં. એટલાથી સંતોષ ન માનતાં, જયારે સદ્ગણાશ્રી વસઈ હતાં ત્યારે એ દિવસેમાં બોરીવલીમાં મુકામ કરી રહેલા સંતબાલજીએ આ સાધ્વીજીને મળવા કહેવરાવ્યું અને આખરે - વસઈ અને બેરીવલી વચ્ચે આવેલા ભાયંદર મુકામે શ્રી. જયંતીલાલભાઈના ચપ્પાના કારખાનાના મેડા ઉપર મુલાકાત થઈ. શિબિરમાં જોડાવાનું સમજાવવા માટે સંતબાલજીએ પારવિનાને આગ્રહ કર્યો, પણ સગુણાકીને તેને સમજાવી ન શકયા, અને પરિણામે મુનિ
સંતબાલજી મુંબઈ તરફ પાછા ફર્યા અને બન્ને સાધ્વી મે માસમાં . • બેરડી જઈને સ્થિર થયાં. આમ છતાં શ્રી સત્તબાલજી તરફથી તેમ જ : - . તેમના ભકત તરફથી શિબિરમાં જોડાવા માટેના પત્રો આ સાધ્વીજી
ઉપર આવતા જ રહ્યા હતા.
આ શિબિરમાં નહિ જોડાવાના સાધ્વીઓના આ મક્કમ નિરાધારથી નિકી અત્યંત ખિન્ન થયા અને ચેમાસાના અથવા તે શિબિરનાં સાડાચાર મહિના આ સાધ્વીઓ સામે મુનિશ્રીએ અસહકાર જાહેર કર્યો, એટલે કે તેમની સાથે પત્રવ્યવહાર વગેરે બંધ કર્યો
5 બંધ ર્યો અને
અને શિબિરની સાઈકલેસ્ટાઈલ થતી કાર્યવાહી નહિ મોકલવામાં આવે એમ તેમને જણાવવામાં આવ્યું. .
આખું ચોમાસું મુનિ સંતબાલજી મુંબઈ ખાતે સાધુ-સાધ્વી શિબિરમાં રોકાયેલા રહ્યા અને આ બન્ને સાધ્વીઓએ બેરડીના જૈન ઉપાશ્રયમાં ચાનું મસ સુખરૂપ વ્યતીત કર્યા.
શિબિર પૂરી થવા સાથે આ અસહકાર પાછા ખેંચી લેવાય અને શિબિરમાં જોડાવાની સંમતિ જાહેર કરવા છતાં આ સાધ્વીએ. શિબિરમાં ન જોડાયાં—એ તેમના સાધ્વીધર્મમાં ઘણી મોટી ક્ષતિ થઈ છે અને તેના પ્રાયશ્ચિત રૂપે તેમણે કંઈક તપશ્ચર્યા કરવી જોઈએ. અને નહિ તો પોતાને ૨૧ ઉપવાસ ઉપર ઉતરવું પડશે એ મતલબનાં : કોશ મનિશ્રી તરફથી પત્ર દ્વારા તેમ જ ભકતો દ્વારા વહેતાં થયો. આ દિવસમાં આ બન્ને સાધ્વીઓ બેરડીથી વિહાર કરીને ઉંમરગામ આવી વસ્યા હતા અને મુનિ સંતબાલજી બેઈસર પાસે આવેલા ચિચણ મુકામે સ્થિર થયા હતા. - " ઉપર જણાવેલા ૨૧ ઉપવાસ કરવાના મુનિ સંતબાલજીના ઈરા* દાની મને ખબર પડતાં આવા મામુલી કારણ ઉપર ઉપવાસ ઉપર ' નહીં ઉતરવા મેં બહુ કડક ભાષામાં સંતબાલજી ઉપર એક પત્ર લખે.
તેને લાંબે જવાબ આવ્યો. આથી બિલકુલ સમાધાન ન થતાં મે બીજો પણ એટલો જ સખતે પત્ર લખ્યો અને તેમાં એ મતલબનું - જણાવ્યું કે‘આપની શિબિંરમાં જોડાવાની એક યા અન્ય કારણે
અનુકુળતા નહિ લાગવાથી આ સાધ્વીઓ તેમાં ન જોડાયાં તેમાં તેમની કશી જ ભૂલ કે ક્ષતિ જણાતી નથી, તેથી આવા નિમિત્ત ઉપર થતા ઉપવાસે લોકોમાં હાંસીપાત્ર તેમ જ અવગણનાપાત્ર બનશે. વળી જેમને નિમિત્ત બનાવીને આ ઉપવાસ વિચારાઈ રહ્યો
છે તેમના ચિત્તની કેવી દશા થશે? માટે આ બધું વિચારીને , કૃપા કરીને આ ઉપવાસ ઉપર ઉતરવાની વાત છોડી દો.” પણ , આ મારા પત્રોની તેમના ઉપર કોઈ અસર ન થઈ. તે પછી પણ મેં
એક પત્ર લખ્યું. તે પણ એળે ગયે. બીજા પણ અનેક હિતસ્વી મિત્રએ તેમને વારવા પ્રયત્નો કર્યા. તે પણ નિષ્ફળ ગયા.
બીજી બાજુએ આ સાધ્વીઓને શિબિરમાં નહિં જોડાવા બદલ કાંઈક ને કાંઈક પ્રાયશ્ચિત કરવાનું કહેવામાં આવ્યું. છેવટે તમે “શિબિરમાં ન આવ્યા તેનું તમને દુ:ખ છે એટલું લખી આપે તે મુનિશ્રી ઉપવાસ ન કરે” એમ તેમની પાસે લખાવી લેવા માટે ઘાટકોપરવાળા તેમ જ મુંબઈવાળા ભકત ભાઈ-બહેનોને મેકલીને તેમનાથી
થાય તેટલો પ્રયત્ન કર્યો. વળી આવેલા ભકતે આ સાધ્વીઓને ' ' ધમકી આપતા રહ્યા કે “તમે જો આટલું પણ નહિ લખી આપે તો
તમારી આબરૂ ને પ્રતિષ્ઠાને ભારે ધક્કો લાગશે, આબરૂ ધૂળમાં રગદોળાઈ જશે.” આ સામે સગુણાથી એટલો જ જવાબ આપતાં રહ્યાં “કે આ શિબિરમાં અમે ન જોડાયાં એમાં અમે કશી ભૂલ કરી હોય એમ અમને લાગતું નથી. તે બાબતનું અમને કશું દુ:ખ નથી અને તેથી અમારે કશું લખી આપવાપણું નથી.” આ ઉપરાંત આ સાધ્વીઓને મુંબઈ બાજા આવતી વખતે માર્ગમાં સંતબાલજી મળેલા અને સાણંદવાળા મણિબહેન પટેલ સામે કરવામાં આવ્યા હતા એવો મુનિશ્રી તરફથી આસાધ્વીઓ સામે કદી પણ મુનિશ્રી તરફથી હઠાગ્રહ કરવામાં નહિ આવે એવું તેમણે વચન આપેલું તેની મુનિશ્રીને યાદ આપવાનું પણ આ ભાઈ બહેનોને કહેવામાં આવેલું. આમ આ સાધ્વીઓને સમજાવવા માટે આવી રહેલી મંડળીઓ સામે આ બન્ને પિતાના વલણમાં મક્કમ રહ્યાં. પરિણામે મુનિ સંતબાલજી તા. ૨૨-૧-૬૨ ના રોજ ૨૧ ઉપવાસ ઉપર ઉતર્યા. ત્યારબાદ ‘સંતબાલજીની ધારણા પ્રમાણે સમાજ અને ગૌણ નિમિત્તે જાગ્યાં છે એમ જાહેરાત કરીને તા. ૩૧-૧-'૯૨ ના રોજ સાંજના ૫-૩૦ વાગ્યે તેમણે દશમા ઉપવાસે પારણા કર્યા. સમાજ શું જાગ્યો અને કયા ગૌણ નિમિત્તે યોગ ઉભે થયો –તે સંબંધમાં હજુ કશી વિગત જાણવામાં આવી નથી. આ છે મુનિ સંતબાલજીના તાજેતરના ' ઉપવાસની કથા.
કીડી ઉપર કટક ચલાવવા જેવા આ ૨૧ ઉપવાસનું ઔચિત્યઅનૌચિત્ય સમજવા કે સમજાવવા માટે કોઈ ટીકા –ટીપ્પણની જરૂર છે ખરી? મુનિ સંતબાલજીએ તા. ૧૬-૧-૬૨ ના વિશ્વવાત્સલ્યમાં ‘ક્રાંતિની પ્રક્રિયા-રૂકાવટનું નિરાકરણ 'એ મથાળા નીચે એક અગ્રલેખ લખ્યા છે. સામાન્યત: મુનિશ્રી સંતબાલજીના વિચારોમાં તેમ જ નિરૂપણમાં એક પ્રકારનું ધૂંધળાપણું રહેલું હોય છે. આ અગ્રલેખ આ ધૂંધળાપણાને એક અદ્દભુત નમૂને છે. એ લેખ અને એના મથાળા ઉપરથી મુનિ સંતબાલજી એમ સૂચવવા માંગે છે કે પ્રસ્તુત શિબિરમાં આ ક્રાંતિના સાધુમાધ્યમ તરીકે તેમને સદ્ભાગ્યે નેમિમુનિ મળી ગયા હતા, પણ આ ક્રાંતિના સાધ્વી-માધ્યમ તરીકે શિબિરને સમપિત થઈ ચુકેલા સદ ગણાશ્રી અને તેમની શિષ્યા આ શિબિરમાં નહિ જોડાવાથી તેમણે ચિત્તવેલી ક્રાંતિની પ્રક્રિયામાં ભારે રૂકાવટ આવી ગઈ હતી. તે રૂકાવટના નિરાકરણ અર્થે તેમણે ૨૧ ઉપવાસને સંકલ્પ કર્યો હતો. આ તે કઈ ક્રાંતિ થઈ રહી હતી, અને તેમાં આ વળી સાધુ-સાધ્વીનું માધ્યમ શું અને તેમાં આ બે સાધ્વીઓ સમર્પિત થયા તેને અર્થ શું અને તેઓ ન જોડાયાં તેથી ક્રાંતિની પ્રક્રિયામાં શી રૂકાવટ આવી ગઈ, અને તેનું ૨૧ ઉપવાસથી કર્યું નિરાકરણ થયું, અને દશ ઉપવાસનાં પારણાના પરિણામે કયું સૂતેલું જગત જાગી ગયું—એ અગમનિગમના પ્રશ્નો છે, જેને મારી જેવા અનેકને કોઈ શોધ્યે ઉત્તર જડતો નથી. પરમાનંદ
પરક નોંધ ઉપરને લેખ તા. ૧૬-૨-૧૯૬૨ ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં પ્રગટ થવો જોઈતા હતા. પણ તે અંકમાં જગ્યાના અભાવે એમ બની ન શકર્યું. આથી એક લાભ પણ થયા. કારણ કે બે અંક વચ્ચેના ગાળામાં તા. ૧૬-૨-૬૨ નું ‘વિશ્વવાત્સલ્ય’ હાથ ઉપર આવ્યું અને તેમાં પ્રસ્તુત ૨૧ દિવસના કમ્પાયેલા ઉપવાસ અને દશમા ઉપવાસે તેમણે કરેલું પારણું આ સંબંધે મુનિ સંતબાલજીને શું કહેવાનું છે. તે જાણવાની અને તે જાણ્યા બાદ ઉપરના લેખ સાથે જરૂરી એવી નોંધ ઉમેરવાની મને તક મળી.
“વિશ્વવાત્સલ્ય’ની પ્રસ્તુત અંકમાં ‘ઉપવાસ અને પારણાના પ્રત્યાઘાત' એ મથાળા નીચે લગભગ ચારે કોલમને મુનિશ્રીને લેખ પ્રગટ થયા છે. જો કે પ્રસ્તુત ઉપવાસના દબાણ નીચે સાધ્વી સગુણાશ્રીના વલણમાં જરા પણ ફેરફાર થયો નહોતો કે મુનિશ્રીનાં ચરણનું તેમણે કોઈ શરણ શોધ્યું નહોતું. આમ છતાં પ્રસ્તુત લેખન અડધો ભાગ તેમના ઉપવાસ અને પારણાનું અનુમોદન કરતા પત્રાના ઉતારાઓથી ભરેલું છે અને આ બધું વાંચતાં જાણે કે તેમણે