Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 51

તા. ૧-૩-૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
મુનિ સન્તમાલજીનેા ખાલેાચિત શુદ્ધિપ્રયાગ
તા. ૨૭-૧-૧૯૬૨ ના ‘મુંબઈ સમાચાર’તથા ‘જન્મભૂમિ’માં કલ્યાણ નજીક આવેલા ચિંચણ મુકામે મુનિ સંતબાલજી ૨૧ ઉપવાસ ઉપર ઉતર્યાની જાહેરાત પ્રગટ થઈ હતી અને તેના કારણ રૂપે, “ચાતુર્માસિક સાધુ સાધ્વી શિબિરમાં બે સાધ્વીજીએ સમર્પણ સાથે હાજર રહેવાનો નિર્ણય જાહેર કર્યો હતો, છતાં તેમાં તેઓ હાજર રહી ન શકયા. અને ક્રાંતિનું કાર્ય આગળ વધતું અટકી પડયું.” એમ જાણાવવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ તા. ૧-૨-૬૨ ના દૈનિક છાપાઓમાં “સંતબાલજીની ધારણા પ્રમાણે સમાજ અને ગૌણ નિમિત્તેા જાગ્યા છે. એટલે તેઓશ્રીએ તા. ૩૧-૧-’૬૨ ના રોજ સાંજે ૫-૩૦ વાગ્યે ઉપવાસનાં પારણાં કર્યાં છે.” એવી જાહેરાત પણ મુંબઈના દૈનિક છાપાઓમાં થઈ ચૂકી છે. આ સાધુ–સાધ્વી શિબિરને સમર્પિત થયેલાં બે સાધ્વીઓ તે કોણ અને તેમના આ શિબિર સાથે શું સંબંધ અને તેમના આ શિબિરમાં નહિ જૉડાવાથી કઈ ક્રાંતિ અટકી પડી— એ બધું શું તે જાણવાનું કોઈને પણ કુતૂહલ થયા વિના ન રહે. તેમના ઉપવાસ દરમ્યાન આ બાબતોની ચર્ચા આલેાચના કરવી યોગ્ય નહિ એમ વિચારીને તા. ૧-૨-૬૨ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં આ ઉપવાસના માત્ર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યા હતા. હવે જ્યારે પ્રસ્તુત ઉપવાસ ધારી મુદતથી વહેલાં સંકેલાઈ લેવાયા છે અને મુનિશ્રીની તબિયત એકંદરે બહુ સારી છે એમ જાણવા મળે છે ત્યારે જે ઉપવાસ સાથે મારી જેવા અનેકનાં મનનું સમાધાન થતું નથી તેની ભૂમિકા, મારી પાસે આ આખા પ્રકરણ અંગે જે સામગ્રી એકઠી થઈ છે તેમાંથી જરૂર પૂરતી જ વિગતો તારવીને પ્રબુદ્ધ જીવન’ના વાચકો સમક્ષ રજૂ કરવાનું હું ઉચિત ધારૂં છું.
આ ઉપવાસનું પ્રયોજન જણાવતાં બે સાધ્વીઓના ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેમાંના એક સદ્ગુણાશ્રી જેઓ તેમના સાંસારિક જીવનમાં કમળાબહેન શેઠના નામે ઓળખાતાં હતાં, તેઓ સાવરકુંડલાના મૂળ વતની છે અને દિક્ષા લીધા પહેલાં સામાજિક ક્ષેત્રે એક સારાં કાર્યકર હતાં. તેમને દિક્ષા લીધાને ૧૦ વર્ષ થયાં છે. તેઓ બાળબ્રહ્મચારિણી છે, તેમની સાથે બીજાં એક સાધ્વી કીતિલતાશ્રી તેમનાં શિષ્યા છે. તેઓ મૂળ અમદાવાદનાં છે. શ્રી સદ્ગુણોશીની વય ૪૫ વર્ષની છે, જયારે કિર્તિલતાશ્રી ઉમરે ૩૦ વર્ષનાં છે અને તેમની શરીરસ્થિતિ હાલમાં બહુ નબળી રહે છે. આ બન્ને સાધ્વીઓ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંપ્રદાયનાં છે.
૧૯૬૦ની સાલના ઉનાળા દરમ્યાન આ બન્ને સાધ્વીઓ મુંબઈમાં તબિયત દેખાડવાના હેતુથી ગુજરાતમાંથી મુંબઇ તરફ વિહાર કરી રહ્યાં હતાં અને મુનિ સંતબાલજી પણ ચાતુર્માસના હેતુથી મુંબઈ તરફ આવી રહ્યા હતા. સંતબાલજી સાથે સદ ગુણાશ્રીને દિક્ષા ગ્રહણ કર્યા પહેલા સાધારણ પરિચય હતો. મુંબઈ તરફ આવતાં આ બન્નેના દહેણુ સ્ટેશન પાસે આવેલા ઉપાશ્રય ખાતે પ્રથમ મેળાપ થયા હતા અને વિરાર સુધી સંતબાલજીની મંડળીએ અને આ બન્ને સાધ્વીઓએ સાથે વિહાર કર્યો હતો. આ વિહાર દરમ્યાન સંતબાલજીએ મુંબઈ ખાતે પછીના વર્ષના ચાતુર્માસમાં સાધુ-સાધ્વી શિબિર યોજવાના પોતાના વિચાર આ બન્ને સાધ્વીઓ સમક્ષ રજૂ કર્યો હતા અને તેમાં તેમને જોડાવા— સાથ આપવા—અનુરોધ કર્યો હતો. ત્યારબાદ આ બન્ને સાધ્વીઓએ મુંબઈ નજીક આવેલ બારીવલીમાં ચામાસું કર્યું હતું અને મુનિ સંતબાલજીએ મુંબઈ ખાતે કપાળવાડીમાં ચામાસું કર્યું હતું. એ દરમિયાન મુનિ સંતબાલજી પા લખીને તેમ જ પોતાના પ્રતિનિધિઓને મોકલીને ઉપર જણાવેલ શિબિરમાં જોડાવા માટે તેમને સતત આગ્રહ કરી રહ્યા હતા. આ વાટાઘાટો દરમ્યાન અગમચેતી વાપરીને થાડા સમય પહેલાં સાણંદ મુકામે મણિબહેન પટેલ સામે શુદ્ધિપ્રયોગના નામે જેવા હઠાગ્રહ કરવામાં આવ્યા હતા તે પ્રકારના હઠાગ્રહ, આ `સાધ્વીઓ સાથે કોઈ પણ બાબતમાં મતભેદ ઊભા
૨૧૭
થતાં, મુનિશ્રી નહિ કરે એવી સદ્ ગુણાશ્રી તરફથી મુનિશ્રી પાસે ખાત્રી માગવામાં આવી હતી અને તે મુજબની મુનિ સંતબાલજીએ ખાત્રી આપી હતી. પરિણામે આ શિબિર તરફ તેમના મનની અનુકુળતા વધી રહી હતી.
ચાતુર્માસ પૂરા થયા બાદ તેમની શિષ્યાને વૈદ્યકીય ઉપચાર માટે સર હરકિસનદાસ હાસ્પિટલમાં પ્રવેશ મળી શકે તેમ છે એ મુજબના સમાચાર મળતાં સદ્ગુણાશ્રી પાતાની શિષ્યા સાથે મુંબઈ તરફ આવવા નીકળ્યાં. એ દિવસો દરમ્યાન મુંબઈ ખાતે કોલભાટ લેનમાં આવેલ ભાટિયા મહાજનવાડીમાં ભાલનળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘના કાર્યકરોની, મુનિ સંતબાલજીની નિશ્રા નીચે, સભા ગાઠવવામાં આવી હતી. વિહાર કરતાં કરતાં યોગાનુયોગ આ સાધ્વીએ . આ સભામાં આવી પહોચ્યાં. અને વિચારવામાં આવેલી સાધુ સાધ્વી શિબિર અંગે : કંઈક કહેવા સદ્દગુણાશ્રીને આગ્રહ કરવામાં આવ્યો. તે આગ્રહને વશ થઈને સદ્ગુણાશ્રીએ એ મતલબનું જણાવ્યું હતું કે ‘આ શિબિરનું કામ તેમને સારૂ લાગે છે, પણ અત્યારે તે તેમની શિષ્યા કિતિલતાશ્રીની દવા અને નિદાનના પ્રશ્ન છે. તેમને સારૂ થયા બાદ આ શિબિરમાં બીજાં સાધ્વીઓ અને મહાસતીએ જોડાશે તો તેઓ પણ સહયોગ આપશે.” મુનિ સંતબાલજી જે પ્રસંગને અનુલક્ષીને આ સાધ્વીએ સાધુ-સાધ્વી શિબિરને સમર્પિત થયાનું અથવા તે। એ શિબિરમાં જોડાવાના સંકલ્પ જાહેર કર્યાનું જણાવે છે તે વસ્તુત: ઉપર જણાવેલ કોલભાટ લેનની સભાના પ્રસંગ છે.
ત્યાર બાદ પછીના જ દિવસે સદગુણાશ્રી પોતાની શિષ્યાના વૈદ્યકીય ઉપચાર માટે સર હરકિસનદાસ હાસ્પિટલમાં દાખલ થયાં હતાં અને તરતમાં જ પછી મુનિ સંતબાલજી પણ દાંત કઢાવવાના હેતુથી તથા છાતીનું સ્ક્રિનિંગ કરાવવા માટે એ જ હૅાસ્પિટલમાં દાખલ થયા હતા અને ત્યાં થોડા દિવસ બન્ને એકમેકના સહવાસમાં રહ્યાં હતાં. ત્યારબાદ આ સાધ્વીઓએ પરેલ, માટુંગા, શિવ બાજુ સંતબાલજીના સાન્નિધ્યમાં એક યા બીજે સ્થળે કેટલાક દિવસ પસાર કર્યા હતા. આ દિવસે। દરમ્યાન મુનિ સંતબાલજી સાથે વર્ષોથી કામ કરતાં મીરાંબહેન સાથે સદ ગુણાશ્રીને એક યા બીજે કારણે અથડામણ થતી રહી હતી. પ્રસ્તુત શિબિરમાં સામેલ થવા અંગે આ બાબત તેમને મૂંઝવતી હતી. વળી આ શિબિરમાં સાધ્વી અને મહાસતીઓ જોડાય તો તે પૂરી થયા બાદ તેમના સંધ તેમને ફેંકી દે તે તેમનું શું થાય—એ બાબત પણ તેમની મૂંઝવણમાં વધારો કરી રહી હતી. મુનિ સંતબાલજી આ બન્ને બાબતે અંગે આ સાધ્વીઓનું કાંઈ સમાધાન કરી શકયા નહોતા. તદુપરાંત આ રીતના કેટલાક દિવસના સહવાસના પરિણામે પરસ્પર વિચાર વલણામાં પણ આ સાધ્વીઓને ઠીક ઠીક તફાવત હોવાનું માલુમ પડયું હતું અને બન્ને વચ્ચે અંતર વધતું ચાલ્યું હતું. આખરે નિર્ધારિત શિબિરમાં પોતે જોડાવા માગતા નથી એમ સ્પષ્ટ જણાવીને સાયન (શિવ) ખાતેથી આ સાધ્વીઓ મુનિ સંતબાલથી છૂટાં પડયાં હતાં. ત્યારબાદ સદ ગુણાશ્રીને પોતાની શિષ્યાનો વૈદ્યકીય ઉપચાર કરવાના હોવાથી તે બન્ને પાયધૂની બાજુ આવ્યાં, પણ સંતબાલજી સાથે તેઓ આટલા દિવસ રહ્યા તે કારણે તેમને એ બાજુના શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સમુદાયના કોઈ ઉપાશ્રયમાં સ્થિર થઈને રહેવાની સગવડ મળી ન શકી. આ વાસ્તવિકતાએ તેમને સચેત બનાવ્યાં. કયાં જઈને ઠરવું એ વિષે બન્ને સાધ્વીઓ ભારે મોટી મૂંઝવણમાં પડયા. સદ્ભાગ્યે એક સહૃદયી ગૃહસ્થે તેમના પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દાખવીને શ્રી: લીલાવતીબહેન દેવીદાસ મારફત જૈન શ્વેતાંબર કાન્ફરન્સના ઉદ્યોગગૃહમાં તેમને રહેવાની સગવડ કરી આપી. અહિં દોઢ મહિના રહ્યા બાદ તેઓ ઘાટકોપર બાજુ ગયા અને એક માસ. ત્યાંના સર્વોદય હાસ્પિટલમાં રહ્યા. ત્યાં કીતિલતાશ્રીને બે વખત લોહી આપવામાં આવ્યું. ઠીક થતાં ઘાટકોપર કચ્છી જૈન ઉપાશ્રયમાં તેમ જ