________________
તા. ૧-૩-૬૨
* પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૧૧
સમત્વ
પ્રતિમા
વગાગર થ
વિનાની જહેમત ઉઠાવી હતી. વળી પંડિતજી મુંબઈમાં રહ્યા તે દર મિયાન પ્રારંભથી અન્ન સુધી તેમની અખંડ પરિચર્યા કરનાર ભાઈ ગણેશજીની મૂક સેવા તો કેમ કરીને ભૂલાય તેમ છે જ નહિ. આ બધામાં ખરેખર અમે ખૂબ ષ્ણી છીએ.
“છેવટે એક જ વાત કહેવાની રહે છે. ડૅ. મુકુંદભાઈ પરીખ મુંબઈના એક અગ્રગણ્ય સર્જન છે. તેમની કોટિના અહં તેમ જ અન્યત્ર બીજા પણ સર્જને છે, તેમાં કોઈ તેમનાથી ચડિયાતા પણ હોય એ બનવાજોગ છે. પણ ડે. મુકુંદ પરીખમાં કુશળતા અને કોમળતાને જે સમન્વય આપણને જોવા મળે છે, જે હુંશિયારી સાથે માનવતાને, મૃદુતાને, પ્રકૃતિમાધુર્યને સુમેળ જોવા મળે છે તે બહુ જ ઓછા સર્જનમાં આપણને અનુભવગોચર થાય છે. સાધારણ રીતે જયાં કુશળતા હોય છે ત્યાં કુમાશ - સુંવાળાપણું નથી હતું; જયાં કુમાશ - સુંવાળાપણું હોય છે ત્યાં કુશળતા હોતી નથી. બહું હુંશિયાર લેખાતો સર્જન મેર ભાગે અતડો અને ઓછાબોલે હોય છે. દદીં આસપાસનાં સ્વજનો જે તે સવાલ પૂછીને તેને પજવે, હેરાન કર્યા કરે તે તેને ગમતું હોતું નથી. તે એમ માનતા હોય છે કે, ઑપરેશન - સર્જરીને લગતું મેં મારું કાર્ય બરાબર બજાવ્યું છે અને તે અંગે જે કાંઈ કરવા જેવું હશે તે કરવાનો છું, પણ અણસમજુ સગાંવહાલાં સાથે સવાલજવાબમાં પડવાનો મને સમય નથી. દર્દી સાથે પણ તેને બેલવાને વ્યવહાર અત્યન્ત પરિમિત હોય છે. આના પરિણામે દદી સારો થઈને ઘેર જાય છે, પણ એક બાજુ દર્દી અને તેના સ્વજનો અને બીજી બાજુએ ખ્યાતનામ સર્જન—એ બે વચ્ચે માનવીય સંબંધની કોઇ ભૂમિકા રચાતી નથી. આનું ખરૂં કારણ એ છે કે પ્રસ્તુત ડૅાકટર પોતાની શસ્ત્રવિદ્યામાં • સર્જરીમાં પારંગત હોય છે, પણ તેના ઘડતરમાં કરુણાને-કોમળતાને - ગુણ વિકાસ પામ્યો હોતો નથી. પરિણામે દર્દી અને તેના કુટુંબીઓ સાથેના વ્યવહારમાં કરુણદ્વૈતાને આપણને પરિચય થતો નથી. ડે. મુકુંદ પરીખના ઘડતરમાં કરુણાને - કોમળતાને - જન્મજાત સંસ્કાર સારા પ્રમાણમાં સંવર્ધિત થયેલે માલુમ પડે છે, આને લીધે ડૅ. મુકુંદ પરીખમાં
તેમની શસ્ત્રવિદ્યા-વિષયક કુશળતા સાથે સાધારણ રીતે વિરલ એવી મૃદુતાને આપણને સુખદ અનુભવ થતો રહે છે અને તેથી તેમના હાથે થયેલું આવું કોઇ ઓપરેશન અને તે પછીના દિવસે તેમના સૌજન્યનું આપણા ચિત્ત ઉપર બહુ મીઠું અને ચિરકાલીન સ્મરણ મુકી જાય છે. આ જ તેમની સાચી કમાણી છે.”
શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઇનું વકતવ્ય
ત્યાર બાદ શ્રી. ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહે જણાવ્યું કે, “આજે આપણે આનંદ વ્યકત કરવાનું નિમિત્ત ઊભું કરવામાં જેમણે સાથે ' આપ્યો છે તેમના વિશે આપણે આભારની લાગણી વ્યકત કરવા માટે અહિ એકઠાં થયા છીએ. આવા પ્રસંગે કોઇ એક વ્યકિતને અભિનન્દન મળે તે બહારની વસ્તુ છે, પણ પંડિતજી જેવી મહાન વ્યકિતને પુનર્જીવન આપવાનું સદ્ભાગ્ય તેને મળે તે જ ખરી મોટી વાત છે. આ સદ્ભાગ્ય આજના અભિનન્દન અને સન્માનને પાત્ર બનતા ર્ડો. મુકુંદ પરીખને પ્રાપ્ત થયું છે. પંડિતજી પ્રત્યે આજે હજારો ભાઈ બહેને પૂજયભાવ ધરાવે છે. તેમની હાજરી જ તેઓ બોલે ન બેલે તે પણ આજે અનેકને પ્રેરણારૂપ છે, જે એક પ્રકારની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિનું વાતાવરણ તેમના સાન્નિધ્યમાં આપણને પ્રાપ્ત થાય છે તેવું સુભગ વાતાવરણ ભાગ્યે જ આપણને અન્યત્ર અનુભવવા મળે છે. જે થોડી વ્યકિતઓએ મારા જીવન પર ઉંડી છાપ પાડી છે તેમાંના એક પંડિતજી છે.
‘’ તેમનામાં સૌથી મોટો ગુણ જોયો છે જીવનના માંગલ્ય ઉપરની ઉંડી અને ઉજજવલ શ્રદ્ધાને. તેમનામાં મેં કદિ નિરાશા, અકળામણ, મુંઝવણ જોઇ નથી. તેઓ હંમેશાં પ્રસન્ન જ હોય છે. તેમની સાથેના પરિચયથી જગતમાં જે સારાં તેવો કામ કરે છે તે વિષેની મારી શ્રદ્ધા વધી છે. તેમનું જીવન ખૂબ લંબાય એમ આપણે ઈચ્છીએ છીએ કારણ કે તેમનું ચિર સામિપ્ય આપણા માટે પરમ કલ્યાણકારી અને સતત પ્રેરણાદાયી છે.
“3. મુકુંદ પરીખને ડાકટરી કુશળતા સાથે કરુણાને, મુલાયમતાને જે કૌટુંબિક વારસો મળ્યો છે તે નાને સુને નથી. હમણાં હમણાં વેંકટરો
સ્નેહસંમેલનમાં એકઠાં થયેલાં ભાઈ-બહેને