________________
*-
,
*,
૧
-
-
-
પ્રબુદ્ધ જીલ ન
તા. ૧૬-ર-૨
જતાં બળદગાડીને યુગ હજ આપણે ત્યાં ચાલી રહ્યો હોય એમ ભથતાએ કંઈ કાળથી કવિઓને, તત્વવેત્તાઓને અને વૈજ્ઞાનિકોને લાગે છે. અને જો આવી પ્રવૃત્તિઓ વિનારોકટોક ચાલ્યા જ પુલકિત બનાવ્યા છે, પ્રભાવિત કર્યા છે તે ભવ્યતા સાથે આવા કરે છે અને બુદ્ધિવિહીનતા દાખવતાં અને પુરાણકાળને વળગી માનવીને અનુબંધ તૂટી જાય છે. જાણે કે અસંતોષ અનુભવતે કઈ રહેવાની ઘેલછા સૂચવતાં બળ લોકમાનસને આમ મુકતપણે ભગ્નાશ આદમી ઈરાદાપૂર્વક પોતાના ઘરની બારીમાંથી દેખાતા કોઈ પ્રભાવિત કરતા જ રહે છે. આપણે દેશ સ્કૂટર યુગ, મોટર યુગ ભવ્ય દર્શન સામે પીઠ ફેરવતો ન હોય, જાણે કે તેની બંધ આંખને અને એ પછીના યુગનાં દર્શન કરી શકે જ નહિ એમ આપણે
કોઈ રીતે ઉઘાડી શકાય તેમ જ ન હોય–આવું કાંઈક આવા માનવી
વિષે લાગે છે. 'વિચારવું રહ્યું. ચંદ્રગ્રહણને જોતાં વેંત આકુળવ્યાકુળ બનતા અને
પણ આ દેશના લોકોએ પિતાની આંખ ઉઘાડયે જ છૂટકો ' ભયભીતતા અનુભવતાં અત્યંત પુરાણા કાળ ગુફાવાસી માનવીને
છે. કારણ કે સામેનું દશ્ય અસીમ સૌંદર્યથી ભરેલું છે. તેમણે પ્રકાશિત કરે એવું કોઈ જ્ઞાન સુલભ નહોતું. તેને ભય અજ્ઞાનના
હવે ભરચક અજ્ઞાનથી ભરેલા ભૂતકાળ સામે બળવો કરવાને અને ભોગ બનેલા આજના માનવીના ભય કરતાં વધારે સંકારણ અને
આ વિશ્વને યથાસ્વરૂપે ગ્રહણ કરવા માટે નવાં સાહસ ખેડવાને સમજી શકાય એવો હતે, કારણ કે આજના આ ભયવ્યાકુળ માનવીને
નિશ્ચય કરવાનો રહે છે. તેમણે આજે ને અત્યારે એવો નિર્ણય પોતાની બુદ્ધિને કસવા માટે અને પિતાની માન્યતાની ચકાસણી
કે લેવાનો રહે છે કે આ ફેબ્રુઆરીની પાંચમી તારીખે સૂર્યનું જે • કરવા માટે પૂરો અવકાશ છે અને જરૂરી સાધનસામગ્રી સુલભ છે,
ખગ્રાસ ગ્રહણ થવાનું છે એ ગ્રહણ જૂનવાણી અને જે તે - જ્યારે પેલા ગુફાવાસી આદમીને માટે આવો કોઈ અવકાશ કે
માની લેવાના ભેળપણનું પણ ગ્રહણ બનવું જ જોઈએ. ” “ શકયતા જ નહોતી. આજે સૌ કોઈ જાણે છે કે ખગ્રાસ સૂર્યગ્રહણ
ઈશ્વરભકત સ્વ. ડૉ. માયાદાસ" કોઈ અજાણી કે અણધારી ઘટના નથી, અને દર વર્ષે આવું
ગ્રહણ એક વાર થયા જ કરે છે. આ કેમ અને ક્યારે બને છે એ નૈનીતાલવાળા ડે. માયાદાસ ગયા જાન્યુઆરી માસની ૧૩મી t: ' પણ હવે સુવિદિત છે. આ રીતે જોતાં આ સ્વાભાવિક અને તારીખે લુધીયાણા ખાતે ૭૫ વર્ષની ઉમ્મરે અવસાન પામ્યા છે. આ ( 1, * સહજ સમજી શકાય એવા કુદરતી દશ્યથી ગભરાવું અને તે અંગે ડે. માયાદાસને ‘કુર્માચળની પરિકમ્મા” એ મથાળા નીચે આજથી ચાર
" , માની લેવાયેલી અનિષ્ટ અસરોને દૂર કરવા માટે જંતર-મંતર કે વર્ષ પહેલાં પ્રગટ થયેલા નૈનીતાલ બાજુના પ્રવાસવર્ણનમાં વિગતવાર કાર હોમ હવન કરવા એ કેવળ બેવકૂફીભર્યું અને હાસ્યાસ્પદ વર્તન પરિચય આપવામાં આવ્યો છે. તેઓ સ્વામી આનંદના નિકટના મિત્ર લેખાવું ઘટે.
થાય. તેમની સાથેના સંબંધના કારણે હું ૧૯૫૮ના મે માસમાં એ. જ્યોતિષીઓ એક કોઈ વિચિત્ર પ્રકારનો સમુદાય છે. બાજુ પ્રવાસે ગયેલ ત્યારે મને ડે. માયાદાસને પહેલી વાર પરિચય હી છે એમ કહેવામાં આવે છે કે ફેબ્રુઆરીની પાંચમી તારીખે સવારમાં થયેલો. તેઓ અત્યંત ધર્મપરાયણ ખ્રિસ્તી હતા અને માનવતાની
આઠ ગ્રહ “Planets'—એકઠા થવાના છે. આ તદ્દન જુઠ્ઠાણું મૂર્તિસમાં હતા. તેઓ “પ્રોસ્ટેટ ગ્લેન્ડની ઉપાધીથી લાંબા સમયથી છે. (ખગોળશાસ્ત્રીઓ કહે છે તે મુજબ) માત્ર બે ગ્રહો મકર પીડાતા હતા. ગયા ઓકટોબર માસની ૧૮મી તારીખે તેમના ઉપર રાશિમાં રહેલા સૂર્ય અને ચંદ્ર જેને આપણે ભાગ્યે જ ગ્રહો લખનૌ ખાતે ઑપરેશન કરવામાં આવેલું. ઑપરેશન કરતાં એ જ planets કહી શકીએ) તેની બહુ નજીક દેખાવાના છે, જ્યારે સ્થળે તેમને કેન્સર હોવાનું માલુમ પડેલું. લખનૌમાં તેમને સારું ન બીજા ત્રણ ગ્રહો આકાશની એ મકર રાશિમાં કેટલેક દૂર ઉપ- થતાં લુધિયાણા ખાતે ખસેડવામાં આવેલા અને ત્યાં પણ સારા
સ્થિત થયેલા નજરે પડવાના છે. જ્યાતિષીઓએ પોતે અમુક ગ્રહ પ્રમાણમાં યાતના ભોગવીને ઉપર જણાવ્યા મુજબ જાન્યુઆરી, છે . , Planets—શોધી કાઢયા છે જે માત્ર તેઓ જ જોઈ શકે છે માસની ૧૩મી તારીખે તેમણે દેહ છોડ. (અને જે ગમે તેટલા મોટા દૂરબીનથી દેખાતા નથી. આ ગ્રહ
આ રહેમદિલ ઈશ્વરપરાયણ ભકતજનો પરિચય આપતાં યોગ ઉપરથી જેને કોઈ તર્ક કે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણને લેશમાત્ર
સ્વામી આનંદ તા. ૨૬-૧-૬૨ના પત્રમાં તેમને નીચે પ્રમાણે અંજલિ આધાર નથી એવા નિર્ણય ઉપર તેઓ આવી ચૂક્યા છે કે
આપે છે:આ ગ્રહયોગ એક અતિ ભયંકર આફત નિર્માણ થવાની આગાહી.
- “3. માયાદાસ જોડેની મારી ઓળખાણ ફકત ૧૨ વરસની
હતી, પણ કપરા પહાડોની આડેધડ મુસાફરીમાં અને જીવલેણ આપે છે. (આમાં નવાઈ જેવું તે એ છે કે આ મહત્ત્વના મુદ્દા ઉપર આ બધા જ્યોતિષીઓ એકમત નથી). આ સામે એક જાણીતા
સંકટ વચ્ચે દરવરસે વરસે વરસ અમે hiking કરતા તેથી જ્યોતિષી અને સિલોન એસ્ટ્રોનોમિકલ એસોસીએશનના પ્રમુખ ,
અમે એકબીજાની નજીક આવી ગયા હતા. ખરું જોતાં પુત્રનિધનને
શોક અને ગાંડી પત્નીની ગમગીનીમાંથી થોડા દિવસ મનબદલો શ્રી આર્થર સી. ક્લાર્ક નમ્રતાપૂર્વક જણાવે છે કે “બહુ સારૂ, અનિષ્ટ-' .
" કરાવવાની ગણતરીએ જ દર વરસે હું ૧૫-૨૦ દિવસ એમને સૂચક લેખાતા દરેક ગ્રહની સામે હું બીજા દશ કાલ્પનિક અને
નૈનીતાલથી કાઢીને ઊંડાણેના બરકાની પહાડમાં લઈ જતો. એથી વધુ શુભસૂચક ગ્રહોની શોધ કરી આપીશ.”
સમય ફરવા એ કદિ તૈયાર ન થતા. કૌસાની આવીને મારી પાસે ગ્રહોનું આ કાવતરૂં અને તેને લગતી અતિ વ્યાપક
વરસમાં એકાદ વાર રહેતા ત્યારે પણ અઠવાડિયું દસ દિવસથી વધુ 'બનેલી માન્યતા અંગે અતિ શોચનીય બાજુ એ છે કે આને લીધે
કદિ ન રોકાતા. ઘેર ડેસીને ખ્યાલ એમને રાતદિવસ રહેતે ને રાત્રીના સમયે વિશ્વાકાશમાં જેને આંખ હોય એ જોઈ તેમ જ
જયારે જુઓ ત્યારે એ ગાંડીના હક્કમાં પ્રભુની દુઆ જ દિવસમાં અનભવી શકે એવી જે તારા નક્ષત્ર અને આકાશગંગાની ભવ્ય અનેક વેળા માગતા હોય. આપણને પણ ” કહે. જે કોઈ મિત્ર કે આ શોભા નિર્માણ થાય છે, તે તરફ કોઈનું ધ્યાન સરખું પણ જતું નથી. * સ્વજન એમના નિકટ સંપર્કમાં આવે તેમને વીનવે ‘મેરી બીબી ' ' , ' અર્ધદગ્ધ જ્ઞાન, ભયવ્યાકુળતા, પૂર્વગ્રહોનો પ્રભાવ, પ્રારબ્ધવાદ અને
બેચારી કે હક્ક મેં દુઆ કરના.” ઘેર એક બહુ વફાદાર વર્ષોજૂન " શાબ્દિક વાદવિવાદ–આ બધી મજાળના કારણે તારકવું દોની
નેકર હતા તે ડોશીને બહુ સંભાળતા તેથી જ આટલું પણ ડોસીને હારમાળાના દર્શન દ્વારા અનુભવાતી ભવ્યતાની અનુભૂતિ વડે સભર છોડીને તેઓ વરરામાં ૧-૨ વાર બહાર નીકળતા. િ બનેલા ચિત્તના સંવેદનથી માનવી વંચિત બને છે. આવું સંવેદન તેના હું મારી હવે લાંબી થતી જતી જીંદગીમાં ખાસી એવી.
અનુભવને વિષય બની શકતું નથી. અનેક વહેમેથી વીંટળાયેલો સંખ્યાના ખિસ્તીઓના સંપર્કમાં આવ્યો છું. ખ્રિસ્તીઓમાં મિત્રોને.
એ આ માનવી તારાઓને નીરખતો છતાં સૃષ્ટિના સૌંદર્યને સમજવા પણ ગણાવી શકું, પણ ડૅ. માયાદાસ જેવો પાક ખ્રિસ્તી મેં ભાગ્ય'અને માણવાની અદ્દભૂત તક ગુમાવે છે. અને નિસર્ગની જે મિશનરીઓમાં પણ–બીજો જોયો હોય. રામકૃષ્ણ પરમહંસના જમાનાના
-
- -
- -
દ