Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 28

૧૯૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
વાહિની સમાં, શ્યામવર્ણા વાદળમાં ચમકતી ધવલવણી વીજળી સમાં, મહાસાગરમાં સમાતી શુભ્રસરિતા સમાં ભગવાન શંકર સાથે સદા સંકળાયલાં, તેમના સાન્નિધ્યમાં લપાઈને બેઠેલાં પાર્વતી આ દિવ્ય યુગલને દરેક વરવધૂ લગ્ન સમયે વંદન કરે છે અને ચિર સૌભાગ્ય માટે, પરમ ઐશ્વર્ય માટે પ્રાર્થના કરે છે. અનેક દેવ દેવીઓની હારમાળામાં શંકર પાર્વતીનું સ્થાન અજોડ છે, અનુપમેય છે. તેમનામાં માનવતા અને લોકોત્તરતાનું, કોમળતા અને ભવ્યતાનું, પ્રેમ અને વૈરાગ્યનું અજબ સંમીશ્રાણ છે.
કેદારનાથ બાજુ વિચરતાં શંકર પાર્વતીની કથાઓ જેમ જેમ સાંભળતા ગયો તેમ તેમ મારા ચિત્ત ઉપર તેમનું આ ભવ્ય સ્વરૂપ સુદ્રઢપણે અંકાતું ગયું. આંખો વડે અલબત્ત કલ્પનાની આંખો વડે—આવા શંકર પાર્વતીને હું જ્યાં ત્યાં નિહાળતો રહ્યો અને ઊંડી ધન્યતા અનુભવતો રહ્યો. ત્યારથી હું જાણે કે શંકરપાર્વતીના—મહાદેવ—ઉમાના—ઉપાસક બન્યો હોઉં, જાણે કે તેઓ મારા માટે આરાધ્ય દેવતા બની ચૂકયા હોય—આવું સંવેદન મારા વિષે હું અનુભવતા થયા છું. પરિણામે જયારે જયારે હું એક યા બીજા કારણે ગમગીન બનું છું, ઉદાસીન બનું છું, ત્યારે ત્યારે તેમના પાર્થિવ છતાં પાર્થિવસમાં સ્વરૂપનું સ્મરણ---ચિન્તન કરું છું, તેમાં લીન બનું છું અને મારી ગ્લાનિ—ઉદાર્સીનતા-જોતજોતામાં ઓસરી જાય છે.
અમરનાથ પણ મહાદેવને સમર્પિત તીર્થભૂમિ છે. અહીં આવતાં અને વિચરતાં મારા ચિત્ત ઉપર શંકર-પાર્વતીનું આ સ્વરૂપ આરૂઢ થયું હતું અને અવર્ણનીય આનંદઅનુભૂતિમાં મને લીન કરતું હતું. દૂર ખીણમાં અને ઊંચા શિખર ઉપર, નીચે વહી જતા નદીપ્રવાહમાં અને ઊંચેથી નીચે ધસી આવતા જળપ્રપાતમાં પુરુષ અને પ્રકૃતિના, શિવ અને શકિતના, પ્રજ્ઞા અને કરુણાના પ્રર્તીકરૂપ શંકર પાર્વતીનાં દર્શન થતાં હતાં અને અંતરાત્મા આલ્હાદ—ઉર્મિ વડે પુલકિત બનતા હતા. આમ આ ત્રણ દિવસની યાત્રા મારા ચિત્તના દર્દીકરણમાં જાણે કે એક સીમાચિહ્ન જેવી બની ગઈ હોય એવી કૃતાર્થતા, આનંદ પર્યાપ્તતા હું અનુભવું છું. આ કારણે આ તીર્થના મહિમા ગાતાં મન થાકતું નથી.
આ અમરનાથ તીર્થની વિશેષતા રહેલી છે તેની નરી સાદાઈમાં, તેના અણીશુદ્ધ નિરાડંબરપણામાં, તેની કેવળ કુદરતી નિર્માણ રચનામાં. દુનિયાના એક અગેાચર ખૂણે, હિમાલયના ગહનતમ વિભાગમાં, તેર તેર હજાર ફિટની ઊંચાઈએ કુદરતે કંડારેલું આ અનુપમ દેવમંદિર છે. જેમાં કુદરતે નિર્માણ કરેલું સુચારૂ શ્વેત શિવલિંગ પ્રતિષ્ઠિત થયું છે, જેનાં દ્વાર કદિ બંધ થતાં નથી, અને જેનાં દર્શન સામે કોઈને જાકારો નથી. અને એમ છતાં જેનાં દર્શન વર્ષને મોટો ભાગ અલભ્ય બની જાય છે અને જેનાં દર્શન સુલભ ગણાતા સમય દરમ્યાન પણ કુદરતની કૃપા હોય તો જ તમે પામી શકો છે અને કુદરતની કૃપા ન હોય તો તેના દ્વારે પહોંચતાં પહોંચતાં પણ કયાંક ફેંકાઈ જાઓ છે. અહીં પ્રતિષ્ઠિત થયેલા દેવને ધરવા માટે તમારી પાસે બે ચાર પુષ્પા હોય તો ઠીક ન હોય તો તેની પણ અપેક્ષા નથી. “આવો, નમ્ર બનીને, દીન બનીને, શરણભાવ સ્વીકારીને માથું નમાવે અને આ શિવલિંગ જેનું પ્રતીક છે તે—પ્રત્યેકના અન્તર્રમ પ્રદેશમાં રહેલ પરમ ચૈતન્યની અનુભૂતિ કરો અને કૃતાર્થ બના” —આવા આ તીર્થની યાત્રાએ આવનાર સર્વ કોઈ યાત્રાળુ ઓને સંદેશ છે. દુનિયાનું બીજું કોઈ તીર્થ ભવ્યતા અને અદ્ભુતતા, પવિત્રતા અને નિરાડંબરતાના અદ્ભુત સંમીશ્રણમાં આની તેાલે આવે તેમ નથી.
આગળ ઉપર જેના ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તે કેદારનાથની ઊંચાઈ પણ આશરે ૧૨,૦૦૦ ફીટ છે. તે પણ હિમાલયના હિમપ્રદેશના ખાળામાં આવેલું છે. સ્વર્ગના કોઈ વિમાન જેવું કેદારનાથનું ભવ્ય મંદિર ભારતભરના યાત્રિકોને આકર્ષી રહેલ
તા. ૧૨-૬ર
છે. આમ છતાં અહિં માણસાની વસ્તી છે, તારટપાલના વ્યવહાર સાથે આ સ્થળ સંકળાયલું છે. અહિં નાની સરખી બજાર છે. ધર્મશાળાઓ અને પંડયાઓનાં નિવાસસ્થાન છે. મંદિરમાં અનેક મૂર્તિઓ છે. અહિં પૂજાપાઠ અને જાત જાતના ક્રિયાકાંડો ચાલે છે, તેના ચોક્કસ કરવેરા હોય છે અને તે માટે પંડયાની કે પૂજારીની દરમ્યાનગીરી તમારું સ્વીકારવી પડે છે.
પણ આ અમરનાથમાં આમાંનું કશું જ નથી. આ તીર્થને કોઇ પરિગ્રહ નથી, અહિં કોઇના હક્ક કે લાગા નથી. ઇશ્વરને જાણે કે તેના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં ભેટો, નિહાળા, પ્રત્યક્ષ કરો—આવી પ્રેરણા અમરનાથ આપણને આપે છે.
કોઈ પૂછે કે ત્યાં એવું તે શું છે કે તમે જાનનું જોખમ ખેડીને પણ ત્યાં જવાની આટલી બધી ઉત્કટતા દાખવા છે? તેના જવાબ એમ પણ અપાય કે ત્યાં પહાડ, પથ્થર, પાણી અને હિમ સિવાય બીજું કશું નથી. ત્યાં જવું તે કેવળ આંધળુ સાહસ અને બેવકુફી છે. અને એમ પણ જવાબ આપી શકાય કે ત્યાં છે તેવું અન્ય કશું નથી. ત્યાં પહોંચનાં જે રોમાંચની, ચિત્તના વિલક્ષણ ઉધ્વી કરણની, સહજ કલ્પનામાં ન આવે એવી ગૂઢતાની—ગહનતાની—અનુભૂતિ થાય છે—આવા વિરલ અનુમત્ર ભાગ્યે જ અન્યત્ર સંભવે છે. આખરે ‘દ્રષ્ટિ એવી સૃષ્ટિ' એ ન્યાયે વ્યકિતગત વિકાસની જે ભૂમિકા ઉપર જે વ્યકિત સ્થિત હોય તે ભૂમિકાને અનુરૂપ સંવેદન તે વ્યકિત આવા સ્થળે આવતાં અનુભવે છે.
આ સ્થાન ઉપર આવેલી વિશિષ્ટ વ્યકિતઓનાં સંવેદનોની અહિં થોડીક નોંધ કરવામાં આવે તે તે અસ્થાને નહિ લેખાય. સ્વામી વિવેકાનંદના અમરનાથના વર્ણનના પ્રારંભમાં જ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.તેમના ચરિત્રમાં અમરનાથની યાત્રાના સંબંધમાં કરવામાં આવેલ ઉલ્લેખ આ મુજબ છે. “આખરે સ્વામીજી અમરનાથની એમહત્વપૂર્ણ કંદરા સમીપ આવી પહોંચ્યા અને તેમને ભગવાન શંકરના સાન્તિધ્યનો અનુભવ થવા લાગ્યો. ભાવુકતાથી તેમનું શરીર પુલકિત બનવા લાગ્યું. એક ભવ્ય મંદિર નિર્માણ કરી શકાય એટલી વિશાળ આ કંદરા હતી. અહિં જાણે કે મહાદેવ પોતાના સિંહાસન ઉપર વિરાજમાન થઇ રહ્યા હોય એવી ઝાંખી તેમને થવા લાગી. તેમની મુખાકૃતિ ઉપર ભગવાન શંકર પ્રત્યેના ભકિતભાવ વિલસી રહ્યો. નીચે વહેતી અમરગંગામાં સ્નાન કરીને, શરીરે ભસ્મ લગાવીને, મોટો ટૂવાલ કડ ઉપર વીંટાળીને તેમણે આ ગુફામાં પ્રવેશ કર્યો, અને ઘુંટણભર બનીને, શરીર નમાવીને તેમણે પ્રણામ કર્યા. એ વખતના ગાંભીયે તથા અનેક ભકતકંઠોમાંથી નીકળી રહેલા મંત્રાચ્ચારોએ તેમજ ભજનકીર્તને તથા હિમલિંગની ધવલ પવિત્રતાએ સ્વામીજીને મુગ્ધ બનાવી દીધા. તેઓ જોતજોતામાં મુષ્ઠિત બની ગયા. તેમના અન્તરમાં કોઇ ગુપ્ત પ્રકાશનાઅગમ્ય જયોતિનો ઉદય થયો, ઝળહળાટ થયા. આ બાબત વિષે તેમણે દિ કોઇ સાથે ચર્ચા કરી નથી, કેવળ એટલું જ તેમણે કહેલું કે શિવજીએ સ્વયં દર્શન દઈને મારી ઈચ્છા સિવાય મારૂ મૃત્યુ નહિ થાય એ પ્રકારનું મને વરદાન આપ્યું હતું.” ત્યાર બાદ તેમણે પોતાની યુરોપિયન શિષ્યા ભગિની નિવેદિતાને કહેલું કે ‘લિંગમાં મને સ્વયં શિવજીના જ સાક્ષાત્કાર થયો હતો. મારૂ દિલ ભકિતથી કેવળ ઉભરાતું હતું. મેં આજે સુધીમાં કદિ પણ આટલું ભવ્ય-આટલું પ્રેરણાદાયક-દષ્ય જોયું નથી, આવું રોમાંચક સંવેદન અનુભવ્યું નથી.’
સ્વામી રામતીર્થના સંબંધમાં ‘રામ - વર્ષા” એ નામના પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે, “સ્વામીજી આ યાત્રાથી પાછા ફર્યા બાદ તેમણે પ્રાપ્ત કરેલી હૃદયની શાંતિ તથા પવિત્રતાની પ્રસિદ્ધિ સર્વત્ર ફેલાઈ ગઈ હતી.”
ભારત સિવાયના અન્ય દેશોમાંથી અનેક પર્યટકો અહિં આવ્યા છે અને આવતા જતા રહ્યા છે. એક અમેરિકન યાત્રિકે લખ્યું છે કે “લિંગ આશ્ચર્યજનક તેમજ અદ્ભુત હતું. હિન્દુ ન હોય એવી વ્યકિતને પણ લિંગની વૃદ્ધિ ક્ષયના કારણે આ પ્રાકૃતિક વાસ્તવિકતાનાં સર