Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 236

૧૫૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
વ્યવહારમાં પણ એવું ઘણું કર્યું છે કે જે આપણને ડંખ છે, પણ આ બાબતમાં આપણે નિરૂપાય છીએ.
આ જે હા તે હા, એક દેશની પ્રજા - વિશેષ કરીને જેનું ક્ષેત્રફળ અતિ વિસ્તીર્ણ છે અને જેના ઈતિહાસ અનેક ગૌરવગાથાઓ વડે મહાન છે એવા દેશના લોકો અને તેમની સરકાર--એ બે વચ્ચે રહેલા તફાવત આપણે ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ અને ચીની સરકાર સામેના આપણા રોષને અને દિલની કડવાશને ચીની પ્રજા તરફ ફેલાવા દેવી ન જોઈએ. આપણે ચીની પ્રજા, ચીની સરકાર અને ચીનમાં જે કાંઈ છે તે બધાંની ખીચડી કરવી ન જોઈએ. આ કારણને લીધે, જાણે કે ચીની આક્રમણના પ્રતીક હોય એવી રીતે દિલ્હીમાં કે અન્યત્ર ચૌની દુકાનદારો તેમ જ હોટલવાળાઓ ઉપર જે આપણા લાકોએ હુમલા કર્યા છે અને તેમને રંજાડયા છે તેને હું બીલકુલ પસંદ કરતો નથી. કેટલાક લોકો આ બાબતમાં અન્યથા વિચારતા હાય છે, પણ જેઓ એમ વિચાર છે તેઓ યોગ્ય કરતા નથી. એમ કરવાથી આપણે ઘાતકી બનીએ છીએ અને અન્યત્ર બદનામ થઈએ છીએ.
તે પછી ચીની પ્રજા અને ચીની સરકાર વચ્ચેની આ ભેદ આપણે બરાબર ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે, કારણકે આ ભેદની ઉપેક્ષા કરવાથી આપણી તાકાતમાં કોઈ વધારો થતો નથી, ઉલટું આપણી તાકાતના ખોટી દિશાએ ઉપયોગ થવાથી તેમાં ઘટાડો થાય છે, આપણે નબળા બનીએ છીએ. આજના વખતમાં યુદ્ધ જેવી પરિસ્થિતિ ઊભી થાય ત્યારે બે મેટી સત્તાઓના સંઘર્ષ દરમિયાન—પેાતાની સમગ્ર તાકાતને જાળવી રાખવી. સંગઠ્ઠિત કરવી— વેરવિખેર થવા ન દેવી—એ અત્યંત આવશ્યક બને છે. એક પ્રજાની સમગ્ર તાકાત બીજી પ્રજાની સમગ્ર તાકાત સામે ટકી રહેછેકે ભાંગી પડે છે તેના ઉપર જ આખરી યપરાયના આધાર છે. આપણામાંના દરેકે બરાબર સમજી લેવું ઘટે છે કે, આજે સવાલ અહિં કે હિ અમુક શસ્ત્રો સુલભ હાવા યા ન હોવાના નથી, પણ પ્રજાની સમગ્ર તાકાતને સંગğિત કરવાનો અને નાની નાની બાબતોમાં તેને વેડફી નાખવામાં નહિ પણ ચોકસ હેતુ સિદ્ધ કરવા પાછળ તેને યોજનાપૂર્વક કેન્દ્રિત કરવાને લગતા છે. આ બરોબર ધ્યાનમાં રાખીને આપણે આગળ વધવાનું છે. અનુવાદક: પરમાનંદ
મૂળ અંગ્રેજી: જવાહરલાલ નહેરૂ
જનરલ કરીઅપ્પાની ‘બાળપેાથી
[પૂજ્ય ગાંધીજીનું અવસાન થયું તે પહેલાના ઘેાડા સમય દરમિયાન એ વખતના સરસેનાપતિ જનરલ કરીઅપ્પા અને ગાંધીજી વચ્ચે થયેલા વાર્તાલાપની નીચે આપેલી વિગતે આજની પરિસ્થિતિના સંદર્ભમાં સવિશેષ પ્રસ્તુત અને પ્રેરક લાગે છે અને એ બાળપોથી ’ ઘડવા પૂરતા બાપુજી જીવતા ન રહ્યા એ વિચાર દિલમાં ઊંડી વ્યથા પેદા કરે છે. પરમાનંદ ]
જનરલ કરીઅપ્પા એક વાર ઈંગ્લાંડમાં બાલી ગયેલા, “ભારતેની અત્યારની પરિસ્થિતિમાં અહિંસા તદ્દન બિનઉપયોગી છે. કેવળ મજબૂત સેના જ ભારતને દુનિયાનું એક મહાન રાષ્ટ્ર બનાવી શક્શે.”
ગાંધીજીએ ‘ હરિજન'માં એમની ખબર લઈ નાખી; “જનરલ રીઅપ્પા કરતાં યે મોટા જનરલાએ પણ નિખાલસતાથી એટલું બૂલ કરવાનાં શાણપણ ને નમ્રતા દાખવ્યાં છે કે અહિંસાના મહાન પરિબળની શકિત ને અસરકારકતા અંગે કાંઈ કહેવાના એમને અધિકાર નથી. મારે બુલંદપણે જાહેર કરવું જોઈએ કે આજના અણુયુગમાં હિંસાના બધા જ કરતૂકોને પહોંચીવળવા માટે કેવળ પરિ શુદ્ધ અહિંસાનું પરિબળ જ શકિતમાન છે. લશ્કરી શાસ્ત્રની બેહાલ નાદારી આપણે જોઈ જ રહ્યા છીએ. શેરબજારમાં સટ્ટો ખેલીને પાયમલ થઈ ગયેલા માણસ જ ઊઠીને શું એ સટ્ટાના ગુણગાન ગાશે?”
પાછળથી કરીઅપ્પાએ કહ્યું તેમ લશ્કરી ભાષામાં આ “ એક રાકેટ ’· હતું ! પણ એમણે એ ખેલદિલીથી લીધું. ભારતમાં આવીને પૂર્વ વિભાગની જવાબદારી સ્વીકારતી વેળાએ તેઓ ગાંધીજીને મળવા આવ્યા. આ બંનેની તે પહેલી જ મુલાકાત હતી. તે દિવસે ગાંધીજીના મૌનવાર હતા. ગાંધીજીએ એમને ખુરશી આપી પણ કરીઆપ્પા આદરપૂર્વક નીચે જમીન પર જ બેઠા.
“હું તમારા આશીર્વાદ લેવા આવ્યો છું.”
ગાંધીજીએ ચબરખી પર લખી દીધું: “ ગયે મહિને અહિંસા અંગેના તમારા કથન પર મે... ‘હરિજન ’ માં લખ્યું છે તે જોયું કે?”
જનરલ હસતાં હસતાં કહે, “હા, મારા જેવા નાચીજ માણસના મંતવ્યની મહાત્માએ નોંધ લીધી તેને હું મારૂં સન્માન જ ગણું છું...અમારી સૈનિકોની બહુ નિંદા થાય છે. તમારા જેવા પણ કદાચ એમ માનતા હશે કે, અમે બહુ હિંસક માણસ છીએ, પણ ખરેખર તેમ નથી. દુનિયામાં યુદ્ધને જો કોઈ વધુમાં વધુ ધિક્કારતું હોય તે તે અમે ધિક્કારીએ છીએ. અને એ પણ યુદ્ધના ભયને કારણે નહીં પરંતુ અમારા અનુભવમાંથી નીપજેલા જ્ઞાનને કારણે કે, આંતરરાષ્ટ્રીય ઝઘડાઓના ઉકેલ માટે યુદ્ધના રસ્તા બિલકુલ નિરર્થક છે. અમને લાગે છે કે, એક યુદ્ધ બીજા યુદ્ધને જન્મ આપે છે. ઈતિહાસે અમને આ પદાર્થપાઠ આપ્યો છે.
તા. ૧-૧૧-૬૨
“લાકશાહી દેશમાં સૈનિકો યુદ્ધ શરૂ કરતા નથી. સરકારો જ્યારે ઝઘડાના સંતોષકારક ઉકેલ નથી મેળવી શકતી ત્યારે યુદ્ધ જાહેર કરે છે. અમે માત્ર સરકારના અને એ રીતે પ્રજાના હુક્માનો અમલ કરીએ છીએ. લેાકશાહીમાં પ્રજાને જો યુદ્ધ ન ગમતું હોય તે તે માટે અમને નહિ, પોતે જેને સત્તાસ્થાને બેસાડી છે તે સરકારને દાષ દેવા જોઈએ.
ગાંધીજીએ ફરી લખી દીધું : “આપણે ફરી મળીએ ત્યારે આ અંગે વધુ ચર્ચા કરવાની મારી ઈચ્છા છે.”
બે દિવસ પછી તેઓ ફરી મળ્યા તે દિવસે પણ જનરલ જોડા ઊતારીને ઓરડામાં આવ્યા હતા.
અહિંસા અંગે વાતચીત કરતાં કહેવા લાગ્યાં : “ હું તમને એમ કહેવા આવ્યો છું કે, તમારા બધા આદર્શ અમે પાળીએ છીએ—માનવતા પ્રત્યેનો પ્રેમ ને વફાદારી, શિસ્ત ને સંયમ, દેશ સેવામાં નિ:સ્વાર્થતા,શ્રામ માટે આદર ને અહિંસા........પણુ લશ્કર હોય તો તે સારું જ હોવું જોઈએ. હું એમને મારી રીતે અહિં સાનું મૂલ્ય સમજાવું છું. પણ હું એમને આખા વખત અહિંસા વિશે જ કહ્યા કરું તો એમને સારા સૈનિક તરીકે તૈયાર કરવાની મારી ફરજ માંથી હું ગુકું. મને કાંઈ માર્ગદર્શન ન આપે ? આ બે વાતના મારે કેમ મેળ બેસાડવા ? આ બાબતમાં હું બાળક છું. મને બાળપાથી 'ન ઘડી આપો ??
ગાંધીજી હસવા માંડયા. પળવાર થંભીને, જનરલ સામે જોઈને કહે, “હા, તમે સહુ બાળકો છે. હું પણ છું તે બાળક જ પણ તમારા કરતા જરા મોટો, કેમ કે આ બાબત પર મેં તમારા સહુ કરતાં વધુ ચિંતન કર્યું છે. તમે સેના માટે અહિંસાનું કશુંક ચોક્કસ સ્વરૂપ બતાવવાની મારી પાસે માગણી કરો છે... હજુ હું જવાબની ખોજમાં ફંફોળી રહ્યો છું. હું શોધી કાઢીશ અને કો'ક દિવસ તમને જરૂર આપીશ.
છૂટા પડતી વખતે ગાંધીજીએ ફરી કહ્યું, “આ અંગે હું ગંભીરતાપૂર્વક વિચારીશ અને ઘેાડા . વખતમાં તમને જણાવીશ. આપણે વારંવાર મળતા રહીશું તે મને ગમશે, કે જેથી આ અગ ત્યની બાબત અંગે વધુ ચર્ચા કરી શકીએ.”
જનરલ, ગાંધીજીને છેલ્લા ૧૮ જાન્યુઆરીએ મળ્યા. તેઓ કાશ્મીર મારચે જઈ રહ્યા હતા. ત્યારે ગાંધીજીએ કહેલું, “હું આશા રાખું છું કે, કાશ્મીરના પ્રશ્ન તમે અહિંસક રીતે ઉકેલશે. પાછા ફરો ત્યારે મળજો.”
જનરલ ગાંધીજી પાસેથી ‘બાળપોથી ’મેળવવા આતુર હતા. પણ કાશ્મીરથી તેઓ ૩૦ મી એ બપારે જ પાછા ફર્યા અને એમના નસીબમાં બીજે દિવસે રાજઘાટ પર ગાંધીજીના અવશેષો જોવાનું જ રહ્યું.
('The Last Phase' પરથી)
પ્યારેલાલજી
વિષયસાચ
અહિં સક પ્રતિકાર ચીન——ભારત સંઘર્ષ સંબંધી નિવેદન નહેરુનું પ્રજાજનો જોનું ભવ્ય ઉદ્બોધન જનરલ કરીપ્પાની
બાળપોથી’ મંત્રશકિતની મીમાંસા ?
‘પૂણ્યવિજયજી સાથેની મારી પરિચયકથા' ...
ગાંધીજી
જવાહરલાલ નહેરૂ
પ્યારેલાલજી
કાકા કાલેલકર પંડિત સુખલાલજી
પૃષ્ઠ
૧૪૭
૧૪૮
૧૪૯
૧૫ ૭
૧૫૧ ૧૫૨