Page Text
________________
REGD. No. B-4266 વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૪
જગ જીવને
પ્રબુદ્ધ જૈન'નું નવસંસ્કરણ વર્ષ ૨૪: અંક ૧૫
=
મુંબઈ, ડીસેમ્બર ૧, ૧૯૯૨, શનિવાર
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુખપત્ર આફ્રિકા માટે શિલિંગ ૮
છુટક નકલ: ૨૦ નયા પૈસા તંત્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા
અહિંસક પ્રતિકાર
[આજે ઘણાને પ્રશ્ન થાય છે કે, ગાંધીજી આજની પરિસ્થિતિમાં શું કરત અથવા તે તેમની અહિંસાલક્ષી વિચારણાના ધોરણે આપણને શું કરવાનું કહેત. આ પ્રશ્નને ગાંધીજીએ લખેલા નીચેના લેખમાંથી આપણને ઉત્તર મળે છે. ‘પ્રબુદ્ધ જીવન” ના ગયા અંકમાં પ્રગટ થયેલ ‘યુદ્ધ પરિસ્થિતિ અને અહિંસાનિણ’ એ મથાળા નીચેની મારી નોંધમાં જણાવ્યું છે તે મુજબ તેમનામાં આત્મત્તિકે અહિંસાનિષ્ઠા હતી અને તેથી આજની પરિસ્થિતિમાં પણ તેમને આવું જ કાંઈક જરૂર સૂઝયું હોત અને આપણને સૂઝાડયું હોત. એવી આત્યંતિક અહિંસાનિષ્ઠાની નેતાગીરીના અભાવે અને આજની આત્યંતિક અસાધારણ કટોકટીના સમયે ભારત સરકારે અપનાવેલ હિંસાત્મક પ્રતિકાર સિવાય આપણને બીજો કોઈ વિકલ્પ સૂઝતું નથી અને તેનું સમર્થન કરવું એ જ આપણે માટે અનિવાર્ય ધર્મ થઈ પડે છે. પરમાનંદ
ધારી લ્યો કે સ્વતંત્ર હિંદ, રાષ્ટ્રની નીતિના સાધન તરીકે સામે હિંદના લોકો લાખોની સંખ્યામાં છાતી આગળ ધરશે અને સત્યાગ્રહ અને અહિંસા અપનાવે છે, તે પછી બીજા કોઈ રાજયના એક ભીષણ દશ્ય બનશે - તે સર્વોત્કૃષ્ટ નૈતિક કક્ષાનું હશે અને સંભવિત આક્રમણ સામે તે પિતાને બચાવ કેવી રીતે કરશે? ચડાઈ તેમાં ભાગ લેનારાઓને ઉન્નત કરનારું હશે. કરનાર સામે કેવા પ્રકારનો સામને કરી શકાય અને કરવામાં આવશે? સંરક્ષણ યા બચાવની આ ફિલ્શફીના મૂળમાં એ માન્યતા સરહદ પર હુમલો કરનારાં સૈન્યને મુકાબલો કરવાને હિંદ શું
રહેલી છે કે, આધુનિક જમાનાનાં નીરમાં પણ હૃદય હોય છે. કોઈ
- પણ પ્રકારના હિંસક વિરોધ વિના, સ્ત્રી તથા પુરુષોની અંત વિનાની પગલાં ભરશે? કે પછી હુમલો કરનારા આખા દેશને કબજે લે
પંકિતઓ બસ મૃત્યુને જ ભેટે એ દૃશ્ય-કે જે તેણે કે તેના સૈનિકોએ ત્યાં સુધી કાંઈ પણ પગલું ભરવાનું તે મોકુફ રાખશે?” અગાઉ કદી પણ જોયું નહોતું–આખરે તેના પર અસર કર્યા,
મારા જવાબો કેવળ કાલ્પનિક જ હોઈ શકે એ ઉઘાડું છે. હિંદ વિના રહે જ નહિ. એની અસર ખુદ નીર પર ન થાય તે યે, પોતાની રાષ્ટ્રીય નીતિ તરીકે સત્યાગ્રહ અને અહિંસા અપનાવશે તેના સૈનિકો પર તે થવાની જ. યુદ્ધની ઉત્તેજનામાં માણસે એવું ચેકકસપણે કહી શકાય તેમ નથી. પણ આપણે માની લઈએ
વરસો સુધી એક બીજાને હણી શકે, તેમને માટે તે એ મરવાને કે તે એમ કરશે. આપણે એમ ધારી લઈએ કે હિંદી લશ્કરની કે મારવાને જ પ્રસંગ હોય છે. પરંતુ તમે જેમને મારી નાખે હસ્તી નથી, સંરક્ષણ માટેની કશી કિલ્લેબંધી નથી, બંદૂકો નથી,
તેમને હાથે મરવાનું તમારે માટે જોખમ જ ન હોય, તે અરક્ષિત તો નથી, દારૂગોળો નથી, એરોપ્લેન નથી, ટેકો નથી, અને આપણે
અને અવિરોધી લોકોની તમે સદાકાળ હત્યા કરી ન શકો. પિતાની ધારી લઈએ કે હિંદ એકલું જ પોતાના પગ પર ઊભું છે અને નીરોના
જાત પર જ ધૃણા લાવીને બંદૂક તમારે નીચે મૂકયે જ છૂટકો. આધુનિક અવતાર રામું બળવાન અને જબરદસ્ત લશ્કર તેના આ રીતે આક્રમણ કરનાર નવાં શસ્ત્રો દ્વારા, શાંતિમય શસ્ત્રો દ્વારા, * પર હુમલો કરે છે. પછી શું થશે?
સત્યાગ્રહ અને અહિંસાનાં શસ્ત્રો સામે આખરે ખસૂરા હારવાને જ. હિંદ આ રીતે પોતાનું રક્ષણ કરશે. હિંદના સ્વતંત્ર રાજયના વહેવારુ દૃષ્ટિથી જોતાં આક્રમણ કરનારને બળથી સામને કરવામાં પ્રતિનિધિઓ ચડાઈ કરનારાઓને કશો સામનો કર્યા વિના અંદર
આવે તેના કરતાં આ રીતે જાનની વધારે હાનિ ઘણું કરીને નહિ આવવા દેશે. પરંતુ હમલે કરનાર તથા તેના લશ્કરને સરહદ પર
થાય. હોલેન્ડ, બેજીયમ અને ફ્રાંસમાં કેટલાં માણસે મરાયાં તેઓ કહેશે કે, હિંદની પ્રજા કોઈ પણ કાર્ય કે વ્યવસાયમાં સહકાર
હતાં? હુમલો કરનાર સૈન્ય સામે જે લાખો માણસ શાંતપણે આપવાનો ઈન્કાર કરશે. તેમને ચાહે તે ધમકી આપવામાં આવે કે
ખડા થયાં હોત તે એ સૈન્યો ઠંડે કલેજે કતલ કરી શકત? હું શિક્ષા કરવામાં આવે છે કે તેઓ તેમની ઈચ્છાને તાબે થવાને પથી ધારતો. ઈન્કાર કરશે.
મેં કંઈ અશકય ચિત્ર આલેખ્યું નથી. મેં કહ્યું છે તે પ્રકારના એ થયો સત્યાગ્રહ યા સવિનયભંગ. એ હિંદનું સંરક્ષણ છે.
અહિંસક સામનાના વ્યકિતગત દાખલાઓથી ઈતિહાસ ભરેલ છે. તમને કદાચ એમ લાગશે કે નિષ્ફર અને રીઢે થઈ ગયેલ હુમલા- ખ્રિસ્તી ધર્મના ઈતિહાસમાં પોતાની શ્રદ્ધાને ખાતર દુ:ખને ખેર આવાં પગલાંઓને હસી કાઢશે. તેને સામનો કરનાર સૈન્ય
નેક પકાર સરખે પણ કર્યા વિના અને બળપૂર્વક સામને કર્યા
વિના શહીદ બનનારાઓની સંખ્યાબંધ દાખલાઓ મળી આવે છે. પર લોખંડી હથિયારો, તપ તથા એરોપ્લેન વડે તેણે જીત મેળવી
બધા જ ધર્મના ઈતિહાસમાં આવાં દ્રષ્ટાંતો મળી આવે છે. છે. તો પછી એ નિ:શસ્ત્ર સૈન્ય પર તો તે રમતવાતમાં જીત મેળવશે! પણ હિંદ તે કરોડોની વસતિ ધરાવનાર દેશ છે અને તેઓ નિષ્ક્રિય અહિંસક સામને કરવામાં સ્ત્રી તથા પુરૂનું જૂથ એક વ્યકિતબનીને ઊભા રહે તે આખે દેશ નિષ્ક્રિય બની જાય છે. એમાંથી
ની પેઠે કાંઈ કરી ન શકે એમ કહેવા કે વિચારવા માટે કશું કશું જ નીપજ નહિ, બધું જ વૃથા નીવડે. હુમલાખોરને થોડા જ પ્રમાણ નથી. સાચે જ, માનવજાતને એકંદર અનુભવ તે એવો વખતમાં સમજાશે કે સત્યાગ્રહ સાચે જ એક અતિશય સબળ હથિયાર છે.
છે કે, માણસે કોઈ ને કોઈ રીતે પોતાની જીવનયાત્રા ચાલુ અને હિંદુ સંરક્ષણ માટે બીજું પણ પગલું ભરી શકે છે. અહિંસક
રાખે છે. એ હકીકત પરથી હું એવું અનુમાન તારવું છું કે માનવ
જાત ઉપર તત્વત: પ્રેમના કાયદાની આણ વતે છે, કેમકે, એ સામનો કરવાની તાલીમ પામેલા હિંદના લોકો નિ:શસ્ત્ર બનીને હુમલાખારની તોપ માટે ખોરાક તરીકે પોતાની જાત અર્પણ કરશે.
મૂળભૂત કાયદા દ્રપને કાયદો હોત તો માનવજાતને કેટલાયે તેઓ હુમલાખોરને કહેશે કે, તાબે થવા કરતાં મરણને ભેટવાનું
યુગે પહેલાં સર્વથા નાશ થઈ ચૂક ન હોત? અમે બહેતર ગણીએ છીએ. આ વીરચિત શબ્દો બીજા દેશોમાં
હા, હિંદ જો અહિંસાને માર્ગ અપનાવે તો તે પોતાનું સંરક્ષણ ઉચ્ચારાયા છે. હિંદમાં તે તેના સાચા અર્થમાં અને વિશાળ માનવ- કરી શકે છે અને વિજયી પણ થઈ શકે છે. રામુદાયને મુખેથી એક અવાજે ઉરચારાશે. હુમલાખોરની ગોળીઓ સ્વરાજય ધર્મમાંથી સાભાર ઉધૃત”
ગાંધીજી
| SR No. | 525947 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Parmanand Kunvarji Kapadia |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1962 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |