Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 199

તા. ૧૬-૧૨-૬૨
પ્રભુ દ્ધ જીવન
૧૧૩
સૃષ્ટિના ધમેં જેમ અમુક સંજોગોમાં પ્રગટ થાય છે, તે જ પ્રમાણે માનવી મનને આ ધ પણ યોગ્ય પરિસ્થિતિમાં યોગ્ય પ્રયતાથી પ્રગટ થાય છે એમ હું માનું છું...”
“પણ, નાથજી, આપનું વકતવ્ય સુતાર્કિક લાગે છે, પણ બૌદ્ધિક સંતોષ નથી આપતું.” કહી મેં મારું દ્રષ્ટિબિંદુ સ્પષ્ટ કરવા માંડયું. “માનવમનના ધર્મો કયા?—એ જ્યાં સુધી ન સમજાય ત્યાં સુધી આપનું વકતવ્ય ગૂઢ રહે છે. મનની કોઈ શકિત હોઈ શકે કે જે બીજાના શરીરમાંથી સ્થૂળ ઝેર પણ કાઢી શકે ? આ વસ્તુ નથી સમજાતી.”
બુદ્ધિ ન સમજી શકે તેવી શકિત હોઈ શકે છે. | શ્રી નાથજીએ કહ્યું: “બૌદ્ધિક રીતે આ વસ્તુને હું સમજાવી શકે તેમ નથી એ તો મેં તમને પહેલાં જ કહ્યું છે. બુદ્ધિ ન સમજી શકે તેવી શકિત હોઈ શકે છે તે માન્યા સિવાય આ બાબત નહિ સમજી શકાય. બુદ્ધિ સમજે કે ન સમજે પણ આવી વસ્તુઓ બને છે તે હકીકત છે. એક વાર સાબરમતી આશ્રમમાં કોઈ એક જણને સર્પ કરડયો હતો. ગાંધીજી આવા મંત્રીની શકિતમાં નહોતા માનતા. તેથી જેને સર્પ કરડયો હતો તેના દંશને ભાગ કાપીને તેને પિટાસ પરમેગનેટ લગાડતા હતા. ત્યાં મગનલાલ ગાંધીએ ગાંધીજીને કહ્યું કે, કેદારનાથજી મંત્રથી સર્પનું ઝેર ઉતારી શકે છે તે તેમને બોલાવીએ તો? ગાંધીજીએ મને બોલાવ્યો અને મેં એ માણરાને સર્પદંશથી ચડેલું ઝેર ઉતાર્યું. ત્યારથી મારા આહારવિહારના નિયમપાલન પ્રત્યે ગાંધીજી સમભાવ રાખતા અને હું આશ્રમમાં હોઉં ત્યારે તેનું રાસ્ત પાલન થાય તેવી સૂચના તેમણે આપેલી. અત્યાર સુધીમાં સર્પદંશના કિસ્સાઓ મેં જેટલા હાથમાં લીધા હતા તેમાં નિષ્ફળતા કયાંય મળી નથી, એટલું જ નહિ પણ આધાશીશી, વીંછીના ડંખ, એકાંતરિયો તાવ કે કમરની લચક પણ મંત્રશકિત દ્વારા ઉતારી શકું છું એ પણ મારે સ્પષ્ટ કહેવું જોઈએ.’ કાર્યકારણને સમજાવવાનું કાર્ય બુદ્ધિનું છે તે દ્રષ્ટિએ બુદ્ધિને સંતોષ થાય તેવે ખુલારો. હું આપી શકું તેમ નથી. બૌદ્ધિક ખુલાસે શોધવામાં 'મને રસ હતો પણ તે બની શક્યું નથી. મને તે મળ્યું નથી, પણ તેથી હકીકતમાં ફરક પડતો નથી. . -
માનવી કલ્યાણ અર્થે જ ઉપયોગ કરવાનું હોય
હાશ્મીન ઈન્સ્ટીટયુટવાળા 3. દેવરસ મને મળ્યા હતા. હું રાર્પઝેર મંત્રવિદ્યા દ્વારા ઉતારી શકું છું તેમ સાંભળીને તેઓ મારી પાસે આવ્યા હતા. તે કહેવા લાગ્યા: “આપ જો સર્પદંશનું ઝેર તંત્ર દ્વારા ઉતારી શકતા હો, તે અમારા ઝેરી સાપ કરડાવીને માણસ તમારી પાસે લાવું તેનું ઝેર ઉતારી આપે.”
મેં ડે. દેવરસને કહ્યું : “આમ કરવાની મને મારા ગુરુની આજ્ઞા નથી. સ્વાભાવિક દુ:ખ કે આફત નિવારણ માટે મંત્રવિદ્યાને ઉપયોગ કરવો એમ મને મારા ગુએ કહ્યું છે. પ્રદર્શન અર્થે આને ઉપયોગ કરવાને ન હોય; આવો ચમત્કાર બતાવીને લોકોની મુગ્ધ પ્રશંસા મેળવવાની ન હોય; માનવી કલ્યાણ અર્થે જ આવી શકિતને ઉપયોગ કરવાનો હોય એવી મારી મનોવૃત્તિ છે. - કોઈએ માથું દુ:ખતું હોય તે તે ઉતારવાની દવા શોધી હોય તે એ દવાનું પારખું કરવા માટે માથું પરાણે દુખાડવું એ કેવી બેહુદી વાત છે! કોઈએ હાડકું બેસાડી આપે તેવી કુશળતા પ્રાપ્ત કરી હોય તો તેની કુશળતાની પરીક્ષા કરવાં માટે હાડકું ભાંગવું તેના જેવી વાત છે. કોઈને ઝેરી સર્પ કરડો હોય જરૂર તમે એને મારી પાસે મોકલે. અગાઉ કહ્યું છે તેમ આ મંત્રવિદ્યા શીખવા પાછળનો મારો પ્રેરક હેતુ તે માનવી દુ:ખનિવારણને હતો, એટલે કોઈને સર્પદંશ થયો હોય તો તેને મદદ કરવાની મારી માનવફરજ છે અને તેમ કરવામાં હું આનંદ અનુભવું છું.” - - - -
' ' શ્રી. નાથજીની વિચારસરણી હું બરાબર સમજી શકતા હતે. ' તેમનું દ્રષ્ટિબિંદુ પણ માનવી ગૌરવને ઉચિત હતું, પણ બુદ્ધિને
વાત સમજાતી નહોતી. બુદ્ધિની શકિત મર્યાદિત છે અને એ મર્યાદિત શકિત ન સમજી શકે તેવી શકિત હોય છે એમ સ્વીકારવાથી જ આ વસ્તુ સમજાઈ શકે તેમ છે. એટલે પછી નાથજીને મેં બીજો પ્રશ્ન પૂછયો “તે આપ સર્પદંશના કિસ્સાઓ અમે લાવીએ તો તેને ઉપચાર કરવા તૈયાર છો ને? અમે આ વસ્તુને જાહેર કરીએ?”
સર્પદંશના કિસ્સાઓ વખતે મને બેલાવી શકે છે
સર્પદંશનો કિસ્સો બન્યા હોય તે બીજું બધું કામ છોડીને તરત એને જ હાથમાં લેવું જોઈએ એ તો મારી ફરજ છે. તેમાં પૂછવાનું શું હોય ? લોકો આ બાબત વિશે જાણે તે મને હરકત નથી. મૂળે તો, માનવકલ્યાણની દ્રષ્ટિ થી જ મેં આ મંત્રસાધના કરી હતી ને? એટલે કોઈ પણ માણસના દુ:ખમાં હું ઉપયોગી થઈ શકું તો તેમ કરવું મારું કર્તવ્ય છે. તમે ખુશીથી સર્પદંશના કિસ્સાઓ વખતે મને બોલાવી શકો છો.” નાથજીએ કહ્યું.
છેલ્લો પ્રશ્ન પૂછયો : “તો ખાપની વિદ્યા કોઈ સુપાત્રને આપી જાઓ ખરા? આપે વો વિચાર કર્યો છે ખરે? માનવકલ્યાણની વિઘા બીજાને આપવી જોઈએ એ ખુલ્લી હકીકત છે. તે એ વિશે આપનું શું મંતવ્ય છે?”
શ્રી નાથજીએ કહ્યું : “આ મંત્રવિદ્યાની સિદ્ધિ માટે કડક નિયમપાલન જાળવવા પડે છે એટલે એ વિઘા આપી શકાય તેવા માણસે ઓછા મળે. હું યોગ્ય માણસ મળે અને કડક નિયમોનું આજીવન પાલન કરવા તૈયાર હોય તે જરૂર આ વિદ્યા આપવા ઈચ્છું છું. અંતે તો આવી વિદ્યાને વિનિયોગ માનવકલ્યાણ અર્થે જ થવો જોઈએ.” પછી શ્રી નાથજીએ કહ્યું : “આ બાબતની ચર્ચા મેં ‘વિવેક અને સાધના’ નામના મારા પુસ્તકમાં કરી છે. તેમાંથી ‘વ્યકત - અવ્યકત વિચાર’ અને ‘મન : શકિતની શોધ' એ પ્રકરણો વાંચી જવા મારો આગ્રહ છે.”
શ્રી. નાથજી સાથેની આ વાતચીત પછી આ બાબત વિશે ઘણા વિચાર મારા મનમાં ઘોળાયા કરે છે. શ્રી. નાથજીએ કહેલાં પ્રકરણે હું ચીવટપૂર્વક વાંચી ગયો. આ વિશે શ્રી. નાથજીની મૌલિક વિચારણા અને દ્રષ્ટિબિંદુ જોઈને નવી દ્રષ્ટિ પણ પ્રાપ્ત થઈ છે, પણ તેથી તે બૌદ્ધિક સંતાપ થાય તેવી જ રીતે આ ગૂઢ શકિતને જાણવાની જિજ્ઞાસા વિશેષ વધી છે અને આ ગૂઢ શકિતને માત્ર વહેમ તરીકે ન ગણી કાઢવી જોઈએ તેવી પ્રતિતી માટે પણ બુદ્ધિ આ દિશામાં ઊંડે વિચાર કરી રહી છે. મારા જેવા વિચાર કરનારા સાથે સહભાગી બનવા માટે આટલા વિસ્તારપૂર્વક આ બધું લખ્યું છે.
અમૃતલાલ યાજ્ઞિક તંત્રી નોંધ આ પ્રશ્ન ઉપર કાંઈ પણ ટીકા-ટીપ્પણ કરતાં મારી સમજણ અને અનુભવની મર્યાદાના કારણે હું ખૂબ સંકોચ અનુભવું છું. પૂ. નાથજી (પરિચિત વર્તુલેમાં શ્રી. કેદારનાથજીને નાથજી' એવા ટૂંકા નામથી ઓળખવામાં આવે છે.) સાથે મને ઘણાં વર્ષોના સંબંધ છે. એક પવિત્ર પુરુષ તરીકે, એટલું જ નહિ પણ, એક સ્વતંત્ર અને નિડર વિચારક તરીકે તેમના વિશે મને ખૂબ આદર રહ્યો છે. તેમની સાથે અનેક બાબતે તેમજ અનેક ઘટનાઓ અંગે ચર્ચા કરવાનું સદ્ભાગ્ય મને પ્રાપ્ત થયું છે. તેમની વિચારણા સામાન્ય રીતે વિશદ તર્ક અને બુદ્ધિની ભૂમિકા ઉપર ચાલતી હોય છે અને તેથી મેં તેમનાથી અનેક વાર બૌદ્ધિક હૂંફ અનુભવી છે.
આમ છતાં એમ કોઈ. ન માને કે તેમની સાથે બધી જ બાબતમાં હંમેશાં મળતા થવાનું બન્યું છે. તેમનું પુસ્તક “વિવેક અને સાધના” મેં વાગ્યું છે. તેમાં જણાવેલા કોઈ કોઈ વિચારે સાથે સંમતિ ન અનુભવતાં તે વિશે તેમની સાથે મેં ચર્ચા પણ કરી છે. આમ છતાં અનેક વિષયોને આવરી લેતે એ ગ્રન્થ એટલી