Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 193

- તા. ૧-૧૦-૨
પ્ર બુદ્ધ જીવન
૧૦૭
E
છે. આ પંચાયતી રાજ્ય ચાલી શકે એ માટે ગામ, તાલુકો તથા જિલ્લાને લગતી અનેક તળપદી બાબતો સંબંધમાં જરૂરી સત્તાઓ આપવામાં આવી છે, જરૂરી સાધને પૂરાં પાડવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે, તે તે પ્રદેશના વિસ્તારની જમીન મહેસૂલ તેને સુપ્રત કરવામાં આવી છે અને એ ઉપરાંત રાજય તરફથી આર્થિક પૂરવણી કરવાની ગોઠવણ પણ એને લગતા કાનૂનમાં અન્તર્ગત કરવામાં આવી છે.
આપણે ત્યાં લોકશાહીની ૧૯૪૭ની ગટની ૧૫ મી તારીખે સ્થાપના કરવામાં આવી છે, એમ છતાં રાજ્ય નોકરશાહીનું ચાલતું હતું. પંચાયતી રાજ્યની સ્થાપનાથી આજે તે તે પ્રદેશમાં ખરા અર્થમાં લોકોનું રાજ્ય સ્થપાઈ રહ્યું. છે, પહેલાં સર્વ સત્તા કેન્દ્રમાં પૂર્ણ પણે હતી અને તેમાંથી અમુક સત્તાઓ કેન્દ્ર નીચેના રાજ્યોને સુપ્રત કરવામાં આવી હતી. અને તેમાંથી અમુક થોડી સત્તાઓ નીચેના સ્તર સુધી ગળાઈને પહોંચતી હતી. પંચાયતી રાજ્યની સ્થાપના વડે કેન્દ્રસ્થ સત્તાનું ઘણા મોટા પાયા ઉપર વિકેન્દ્રીકરણ થાય છે, એટલું જ નહિ પણ, સૌ પ્રથમ ગામડાંઓના એકમમાં સર્વ સત્તા કેન્દ્રિત થાય છે અને એમાંથી ઉત્તરોત્તર તાલુકાઓને અને એથી 'ઉપર આવેલા જિલ્લાઓમાં ક્રમશ: અમુક અમુક સત્તાઓનું વિતરણ કરવામાં આવે છે. આનો અર્થ એ છે કે દરેક ગામડાંની પોતાની વ્યકિતગત બાબતને ગામડાંઓ સંભાળે, ગામડાઓના અમુક જૂથને સર્વ સાધારણ હોય એવી બાબતો તે ગામડાંના જથને બનેલ તાલુકો સંભાળે અને આવા અનેક તાલુકાઓને સર્વ સાધારણ એવી બાબતોનું તે તાલુકા આના જૂથ રૂપ બનેલ જિલ્લો સંભાળે. આમ પહેલાં ઉપર કેન્દ્રિત "થયેલી સત્તા ગળાઈ ગળાઈને અંશત: નીચે આવતી હતી. હવે નીચેની સત્તા જરૂર મુજબ ઉપરના સ્તરને સોંપાતી જાય છે.
ભારતને ઘણો મોટો ભાગ ગામડાંઓનો બનેલો છે. આ ગામડાંઓમાં ૬૦ ટકા ભાગનાં ગામડાં ૫૦૦ થી ઓછી વસ્તીનાં છે. કોઈ પણ પંચાયત રચવા માટે ગામડાંનું sizeable unitપ્રમાણસરનું એકમ–જોઈએ. મોટી વસ્તીવાળું એક ગામડું સ્વત: આવું એક એકમ બની શકે છે, જ્યારે નાની વસ્તીનાં બે પાંચ કે તેથી વધારે ગામડાંનું એકમ કરીને આવાં sizeable units-- પ્રમાણસરનાં એકમો–રચવાનાં રહે છે. આવાં દરેક એકમની પુખ્તવયના મતાધિકારના ધોરણે ગ્રામ પંચાયત ઉભી કરવી અને તેના સરપંચની નિમણુંક કરવી. આવાં કેટલાંક એકમોને એક તાલુકો કરવો અને આ એકમના સરપંચની તાલુકા પંચાયત સમિતિ ઊભી કરવી; અને આમાંથી જિલ્લા પંચાયત પરિષદ ઊભી કરવી. તે જિલ્લા પરિ- પદના અડધા સભ્યો તાલુકા પંચાયત પરિષદના સરપંચો હોય અને
અડધા સભ્યોની તાલુકો વાર ચૂંટણી થાય—આ પ્રકારની પંચાયત રાજ્યની રચના, જે બે રાજયોમાં સર્વગ્રાહી પંચાયત કાયદો કરવામાં આવ્યો છે, તેમાં વિચારવામાં આવી છે. આ પંચાયત, ખાસ કરીને ગ્રામ પંચાયતો પક્ષીય રાજકારણથી મુકત રહે એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે, પણ આ હેતુ કેટલે દરજજે સિદ્ધ થાય છે. એ હવે અનુભવથી જોવાનું રહે છે.
આજે જ્યારે ગામડાંની પ્રજા કેળવણીમાં ખૂબ જ પછાત છે, વહીવટી કેળવણી તે લગભગ નહિવત છે, એવા સંયોગોમાં પંચાયત રાજ્યને સફળ થવા આડે અનેક ભયસ્થાને રહેલાં છે. પણ જે પ્રજાને પાયામાંથી આગળ લઈ જવી હોય તો આ ભયસ્થાનનું જોખમ ખેડવું જ રહ્યું. આ કામ ખરેખર ક્રાંતિકારી છે; પંચાયત રાજયની સફળતા સાથે ગ્રામ્યપ્રજાના ઉત્થાનને પ્રશ્ન સંકળાયેલો છે. આ પંચાયતને સફળ અને સાર્થક બનાવવા માટે પ્રજાને બહોળા પ્રમાણમાં કેળવણી આપવાની રહેશે; વહીવટી કેળવણી અપાય અને ગ્રામસેવકો તૈયાર થાય એ માટે વહીવટી તાલીમનાં પણ અનેક કેન્દ્રો ખોલવાં પડશે. આ પ્રસંગે શહેરમાં વસતા મિત્રોને મારી પ્રાર્થના છે કે, તમારામાંથી જો કોઈ ધંધા વ્યવસાયથી નિવૃત્ત થવા માંગતું હોય તો તેઓ શહેરી જીવન છોડીને ગામડાંઓમાં આવીને વસે, અને પિતાના જ્ઞાન અને અનુભવને ગામડાંને લાભ આપે. આ કામ ઘણું મોટું છે, પાયાની ક્રાંતિ સર્જનારૂં છે, પણ સહેલું નથી. આ માટે અનેક શકિતઓના સહકારની જરૂર રહેશે. આને સફળ બનાવવા માટે રાજ્ય પણ પિતાનાં આજ સુધીનાં વલણ બદલવાં પડશે અને ગામડાંઓને સત્તાનિર્ભર બનાવવા માટે અનેક પ્રકારની અનુ
કૂળતા કરી આપવી પડશે, આપણને આઝાદી મળી, ઔઘોગિક કાંતિને અનુલક્ષીને પંચવર્ષીય યોજનાઓ ઘડાતી ચાલી સાથે સાથે ગામડાના જીવનને ઔદ્યોગિક નવરચના સાથે તાલબદ્ધ બનાવવા માટે પંચાયત રાજ્યને પૂરા અર્થમાં સફળ અને સદ્ધર બનાવવાની જરૂર ઉભી થઈ છે. પાંચાયત રાજ્યની સ્થાપનાના આ મહત્ત્વને આપણે યથાસ્વરૂપે સમજીએ અને તેને આપણાથી બને તેટલો સાથ આપીએ.”
આ પ્રમાણે શ્રી બળવંતભાઈનું વ્યાખ્યાન પૂરું થયા બાદ સંઘના મંત્રી શ્રી પરમાનંદભાઈએ શ્રી બળવંતભાઈને આભાર માનતાં જણાવ્યું કે, “હું ઘણા વખતથી ઈચ્છતો હતો કે, મારા વર્ષોજૂના મિત્ર બળવંતભાઈ આપણી વચ્ચે આવે અને એમના જ્ઞાન અને અનુભવને લાભ આપે. એ ઈચ્છા આજે સફળ થયેલી જોતાં હું ખૂબ આનંદ અને સંતોષ અનુભવું છું, કૈલેજને એક અધ્યાપક અમુક વિષય ઉપર વ્યાખ્યાન આપે અને વિદ્યાર્થીઓ તેને એકધ્યાનથી સાંભળે અને ઝીલે એવો આજે આપણને અનુભવ થયો છે અને એક કલાકના તેમના વિવેચનથી જે વિષય સંબંધમાં આપણે ઘણું ઓછું જાણીએ છીએ તે વિષયનું આપણને આજે સ્પષ્ટ દર્શન થયું છે અને પંચાયત રાજયની સ્થાપના એ કેટલું મોટું કાંતિકારી પગલું છે અને તેને સફળ બનાવવા માટે કેટલા ભગીરથ પ્રયત્નની જરૂર છે અને આપણને ખ્યાલ આવ્યો છે. આવી રીતે તેઓ અવાર-નવાર આપણી વચ્ચે આવે અને એક યા બીજા વિષય ઉપર વાર્તાલાપ આપતા રહે એવી તેમને આપણા સંધ તરફથી વિનંતિ કરું છું અને આજના વ્યાખ્યાન માટે તેમને આપણા સંધ તરફથી અંત:કરણપૂર્વક આભાર માનું છું.”
ત્યાર બાદ સભા વિસર્જન કરવામાં આવી હતી. ' અહિંસા સામે હિંસાને કોઈ વિકલ્પ હોઈ જ ન શકે - કોણ જાણે કેમ, પણ માણસને હિંસા કરવી ગમે છે...પછી તે એકમેકની હોય, અથવા તે ગાઢ જંગલમાં વિચરતાં નિર્દોષ, ચકચકિત આંખોવાળાં હરણની હોય, અથવા તો ઢોરને ઉપાડી જતા વાધની હોય. રસ્તા ઉપર સર્પ ચાલ્યો જતો હોય તે તેની ઉપર ઈરાદાપૂર્વક મટર પસાર કરીને તેને કચડી નાખવામાં આવે છે. જંગલમાં પશુને છેતરનારું પાંજરું ગોઠવવામાં આવે છે અને શિયાળ અથવા વરૂ તેમાં સપડાઈ જાય છે. કોઈ છોકરો ચીં ચીં કરતી ચકલીને ગલેલ કે પીસ્તોલ ચલાવીને મારી નાંખે છે અને તેની આસપાસના વડીલે કદિ પણ દયાને ઉદ્ગાર સરખો કાઢતા નથી કે તેને જરા પણ ઠપકો આપતા નથી. કહેવાતી રમત-ગમત કે મનેરંજન માટે, ખોરાક માટે, પોતાના દેશ માટે, કે શાંતિ જાળવવા માટેઆવા કોઈ પણ હેતુથી આચરવામાં આવતી એક યા બીજા પ્રકારની હિંસામાં કોઈ ફરક નથી. તેને એક યા બીજી રીતે વાજબી ઠરાવવામાં આવે છે, એ તેને કોઈ જવાબ નથી. જવાબ તે એકજ હોઈ શકે, મારો નહિ, હિંસા ન કરે. પશ્ચિમમાં આપણે એમ વિચારીએ છીએ કે પશુઓનું અસ્તિત્ત્વ આપણા ઉદરપૂરણાર્થે છે, અથવા તો તેને મારવામાં રહેલા આનંદ માટે છે, અથવા તે ફર (સુંવાળા વાળવાળાં ચામડાં) માટે છે. પૂર્વમાં સૈકાઓથી એમ શિખવવામાં આવ્યું છે અને દરેક મા-બાપ પોતાના બાળકોને આ જ વાત કહેતા આવ્યા છે કે, મારો નહિ, દયાળુ બને, કરુણા દાખવે. અહિ પશ્ચિમમાં પશુ કે પક્ષીઓને આહાર કરવો તે સહજ સાધારણ બાબત લેખાય છે. તેને ચર્ચને—ધર્મસંસ્થાન–કો છે અને તેની વિનાસંકોચે જાહેરાત કરવામાં આવે છે. ત્યાં પૂર્વના દેશમાં એમ નથી, અને વિચારવંત પુરો, ધર્મપરાયણ માનવીઓ પરંપરા તેમ જ સંસ્કૃતિને સ્વીકારીને એવી હિંસા કદિ કરતા નથી. પણ આ પૂર્વ-પશ્ચિમને ભેદ હવે એકદમ ઓસરત ચાલ્યા છે. અહિ એટલે કે પશ્ચિમમાં, આપણે હંમેશાં ઈશ્વરને કે દેશને આગળ કરીને હિંસા આચરી રહ્યા હતા, પણ હવે એમ સર્વત્ર બનતું ચાલ્યું છે. હિંસા ફેલાતી જાય છે, જોતજોતામાં પુરાણી સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાના સંસ્કારો નાબુદ થઈ રહ્યા છે, નિર્મુળ બની રહ્યા છે અને વિનાશનાં સાધનો વ્યવસ્થિત રીતે અને નિષ્ઠુરતા વડે પૂરી સંભાળપૂર્વક વિકસાવવામાં અને વધારે ને વધારે કાતિલ બનાવવામાં આવે છે. અનુવાદક : પરમાનંદ
મૂળ અંગ્રેજી : જે. કૃષ્ણમૂર્તિ