Page Text
________________
તા. ૧–૧–૬૨
• 1 K/B?Nk
પ્રભુ જીવન
આપણી શરમ
ઉપરનું મથાળું કરી આસપાસ ટૉપ મૂકવાનું કારણ એક જ, કે મહાત્મા ગાંધીજીએ ઘણી વાર ‘નવજીવન'માં આ મથાળું કર્યું હતું. આજે એ હયાત હોત તો આથી પણ વધારે કડક મથાળું કરત--આપણી શરમજનક શરમ, કે એવું કંઈ લખત. પેલી મિસ મેયોએ જ્યારે ભારતને ભરી ભરીને ચાપડાવી ત્યારે આપણે કેટલા બધા ખીજાઈ ગયા હતા! આ વાંચી કોઈ ખીજાઈ જાય, એવી હવે મને દહેશત રહી નથી. કારણ હવે આપણા હૃદયમાં કોઈ પણ પ્રકારની મૃદુતા સરસતા રહી નથી. એટલે ખિજાવાની વૃત્તિ પણ પેદા નહીં થઈ શકે.
સંસ્કાર કેળવવા માટે, શીખવવા માટે, ફેલાવવા માટે સરકારે છેલ્લા દાયકામાં ભારે જેહમત ઉઠાવી છે, અને એ પ્રવૃત્તિના વિકાસ માટે તેમ જ એના પ્રચાર અર્થે અઢળક નાણુ ખર્યું છે અને હજી ખચ્ચે રાખે છે. તાજેતરમાં જાપાનમાં ‘કલ્ટિવેટિંગ હ્યુમન સ્પિરિટ'ની ત્રીજી કોંગ્રેસ ભરાઈ એટલે કે માનવીઓમાં માનવતા વધે, વિસ્તરે, માનવમાનવ વચ્ચે સમજણ વધે, માનવી માનવીને બરાબર ઓળખે, માનવ માનવ વચ્ચે પરસ્પર પ્રેમભાવ પ્રગટે, એવા કોઈ આદર્શને બર લાવવા, આ સાલ જાપાનમાં ત્રીજી બેઠક ભરવામાં આવી. એ પ્રસંગે આપણા અતિસંસ્કારી ભારત દેશમાંથી લગભગ ત્રણસો પ્રતિનિધિઓને માકલવામાં આવ્યાં હતાં. કે એ ભાઈ-બહેનો મેાકલાયા હતા, કે આપમેળે ચૂંટાઈને ત્યાં જઈ રહ્યા હતા, એ એક ચર્ચાનો વિષય છે, એમાં આપણે હમણાં નહીં ઊતરીએ, પરંતુ ત્રણસા ચુનંદા, મોટે ભાગે માલેતુજાર, અલબત્ત, ભણેલાં ગણેલાં, પ્રતિનિધિ િત્યાં જઈ પહોંચ્યા હતાં એ નિર્વિવાદ વાત છે.
જાપાનમાં પ્રજાજન ભા૨ે વિવેક જાણનારા અને વર્તનમાં અત્યંત વિનયી છે, એ તો જગજાહેર વાત છે. એટલે પોતાના મહેમાનો માટે એ પ્રજા પોતાથી બનતું બધું કરે એ સમજાય એવી હકીકત છે; એટલે આપણા અહીંથી પધારેલા મહાનુભાવા માટે એમણે અંગ્રેજી જાણનારા વિદ્યાર્થીઓને સ્વયંસેવક તરીકે એમની તહેનાતમાં રોકયા હતા. એ જાપાનના વિદ્યાર્થીઓને આપણા લાટસાહેબાના પડતા બોલ ઝીલવાના હુકમ હતા. છતાં આપણાં રાવસાહેબાએ માંહેમાંહે સારી જગ્યા માટે મારામારી કરી, પેલા સ્વયંસેવકોને વારંવાર ઘાંટા પાડયા, એમને બરાબર અંગ્રેજી બોલતાં ન આવડે કે કયાંક એમની વ્યાકરણમાં ભૂલ થાય તો તરત આપણાં અંગ્રેજીને વિસારે પાડનારા, એ ભાષા તરફ સૂગ કેળવનારા વિદ્રાનાએ એમની છડેચોક ઠેકડી ઉડાડી, ખાવાના ટેબલ ઉપર ખાઉધરા તરીકે વર્યાં, ખાવાના ફળફળાદિ વધારાના હોય તો તે ગજવામાં સેરવ્યાં, સાહેબશાહી રીતે નાની મોટી વસ્તુઓની માંગણી કરી, ખાવા વખતે મૂકવામાં આવતાં છરી—કાંટા બેશરમ રીતે ગજવામાં મૂકયાં. ટૂંકમાં ચોરીઓ કરી. પહેરવા આપેલા ઝબ્બા બેગમાં રાખી દીધા અને એમ સવારથી માંડી સાંજ સુધીમાં એક પણ દિવસ એવા નહિ ગયો હોય, જ્યારે આપણાં સંસ્કારી પ્રતિનિધિઓએ પોતાની ચોરવૃત્તિનું, બિભત્સ વૃત્તિનું, ખાઉધરા વૃત્તિનું લાભવૃત્તિનું, લડાયક વૃત્તિનું પ્રદર્શન કર્યું ન હોય
બીજે પક્ષે જાપાની સ્વયંસેવકોએ વરસાદ પડે તો તત્કાળ ગમે ત્યાંથી છત્રી લાવવાની શરૂ કરી, નાની મોટી દરેક અડચણા દૂર કરવા હસતે માટે સેવા —તહેનાત કર્યા કરી છે; છતાં આપણે એમના વર્તનમાંથી બોધપાઠ લેવાને બદલે આપણા સ્વભાવની હલકામાં હલકી વૃત્તિ એમની સમક્ષ છતી કરી છે.
ગંદકી કરવામાં, કચરો વેરવામાં, મારું તારું કરી લડવામાં, સાફ વસ્તુને બગાડવામાં; આપણા દેશમાં તો આપણે એક્કા છીએ. એ જ રીતે આપણા સંસ્કારપ્રચાર કરનારા પ્રતિનિધિઓએ ત્યાંની સ્વચ્છ વસ્તુઓ બગાડી છે, જાજમો ખરી છે, બાગમાં કચરો
વેર્યા છે, સફાઈવાળા ઓરડામાં કાગળાના કુરચા ઉરાડયા છે, અને ઘાંટા ઘોંઘાટ કરવામાં પાવરધા એવા આપણા પ્રજાજનોએ વારંવાર શાંતિનો ભંગ કર્યા કર્યા છે, લાંબી છે આ કથા. અને જેમણે આ સંબંધી વધારે માહિતી મેળવવી હોય તે ઈન્ડિયન એક્ષપ્રેસના તા. ૩ જી જુલાઈના અંક જુએ અને એમાં આ પ્રતિતનિધિઓમાંના એક શ્રી. શિદેસાઈના લેખ વાંચે. એ લેખ પ્રગટ થયા પછી પણ એ સંબંધમાં જે ચર્ચાપત્રો પ્રગટ થયા છે એ પણ મૂળ હકીકતને પોષનારા જ લખાયાં છે, એટલે ટૂંકમાં આ વર્તન માટે આપણે કશું વિચાર્યા વિના, મન ચંચળાવ્યા વિના, દિલમાં રંજ કર્યા વિના, નિરાંતે આવું તો થાય જ, એમાં ઉહાપોહ કરવા જેવું શું છે, એમ માની શાંતિથી બેઠા રહ્યા છીએ, એ પણ હકીકત છે.
કોઈ કહેશે શું થાય? અમે કહીએ છીએ કે, કશું જ ન થાય. બીજા દેશનાં પ્રજાજનો બહાર જઈ આવું વર્તન કદાચ કરે તો એની પ્રજા યા એની સરકાર એ બધાંને ઉધડાં લે, એમની ધૂળ ખંખેરી નાંખે, એમનાં મગજમાંની રાઈ કાઢી એમને સર્તન, સદાચાર, સારો વ્યવહાર, સુવિવેવક—વિનય શું એના પદાર્થપાઠ શિખવાડે. પણ આપણે ત્યાં જ્યાં મુંબઈ નજીક આલિટાલિયાના લૂટેલા હવાઈ જહાજમાંના મરીને ભાંય પડેલાં પ્રવાસીઓનાં મૂડદા ઉપરથી કપડા ચારી જઈએ, એમનાં કાંડાના ઘડિયાળો કાઢી જઈએ એ, પરદેશી મુસાફરોની કમનસીબી ઉપર આંસુ સારવાને બદલે, એમને માટે પ્રાર્થના કરવાને બદલે, એમના સગાંવ્હાલાંઓ માટે એમની વસ્તુઓ યાદી તરીકે સાચવી રાખવાને બદલે આપણે એમની લાશ ચૂંથીએ, એમને સ્વચ્છ કફન ઓઢાડવાને બદલે એમના પહેરવેશ ચોરી જઈ કાળેાટિયાના ધંધા કરીએ અને આપણી પોલીસ એ પ્રમાણે થયું છે એ કબૂલ પણ કરે, એટલે એ સત્ય ઘટના છે, એમાં શંકાને સ્થાન જ નથી એવું જ્યાં બને, તે પરદેશમાં આપણે એથી પણ વધારે બદતર, નટ, બેશરમ રીતે વર્તન કરીએ એમાં નવાઈ શી વળી ?
ખરેખર આ પરિસ્થિતિ સુધરવાની તો નથી જ, બગડતી જાય છે, તો એ વધારે બગડતી પણ અટકાવી શકીશું નહિ? આપણે અસંસ્કારી, ગમાર, જંગલી, બર્બરની દશાને જ પહોંચી જઈશું. કદાચ ભારતની નવી સંસ્કૃતિની, નવા જમાનાની એ વ્યાખ્યા પણ હોય.
૧૦૩
હા, આપણે કન્યાવિક્રય કરતા હતા, દૂધપીતાનાં ગળાં ટુંપી મારી નાંખતા હતા, કૂહાડે ખૂન કરતા હતા, ન ગમતી પણેતરને ઉંચે બાંધી નીચે ઘાસની ભટ્ટી સળગાવતા હતા, એવાં એવાં અમાનુષી, કરપીણ કામે જે ગઈકાલ સુધી કરતાં હતાં, તે હવે આજે કરતાં કદાચ અટકયા હોઈશું; ઉભા રહો, બાજુમાં એક ભાઈ બેઠાં બેઠાં આ વાંચે છે તે કહે છે કે અટકયા છીએ ?
જો એ જ આપણી હાલત હોય તો સરકારે અત્યાર સુધી સંસ્કાર પ્રવૃત્તિઓ પાછળ ખરચેલું કરોડોનું નાણું એળે જ ગયું એમ માની કપાળે હાથ મૂકી કલમોને બાજુ ઉપર રાખી મૂંગા મૂંગા બેસી જવું એ જ ઉત્તમ છે.
‘અખંડ આનંદ’ માંથી આભાર ઉદ્ભુત.
ચંદ્રવદન મહેતા.
વિષયસૂચિ
અહિંસા
આપણી શરમ છેલ્લી પર્યુષણ
વ્યાખ્યાનમાળા
એક આલાચના પંચાયત રાજ્યની સ્થાપના મારાં જીવનનાં કેટલાંક
સ્મરણા
બ્રધર લુસીયન
શ્રી ચંદ્રવદન મહેતા
પ્રો. ગૌરીપ્રસાદ ચુ. ઝાલા શ્રી બળવંતરાય મહેતા
શ્રી. રતિલાલ મફાભાઈ શાહ
પૃષ્ઠ
૧૦૧
૧૦૩
૧૦*૪
૧૦૬
૧૦૮
| SR No. | 525947 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Parmanand Kunvarji Kapadia |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1962 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |