Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 181

તા. ૧૬-૯-૬૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
ઉપાધ્યાય મહારાજ આનઋષિની વિચારભૂમિકા
એ અંગે થયેલા પત્રવ્યવહાર
વ્યાખ્યાન દરમિયાન અનેકવાર ધ્વનિવર્ધક યંત્રનો ઉપયોગ કરવા બદલ ઉપાધ્યાય મહારાજ આનંદઋષિજીએ પોતાની શિષ્યા મહાસતી ઉજજવલકુમારીજીને પ્રાયશ્ચિત ફરમાવ્યું અને હવે પછી તે યંત્રનો ઉપયોગ કરવાની મના ફરમાવી આ ઘટના અંગે તા. ૧૬-૭-૬૨ તથા તા. ૧-૮-૬૨ ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં જે નોંધ પ્રગટ કરવામાં આવી છે તેને અનુલક્ષીને શ્રી અખિલ ભારતીય સાધુમાર્ગી જૈન સંસ્કૃતિરક્ષક સંધના મંત્રી સાથે છેલ્લા મહિના દરમિયાન થયેલા પત્રવ્યવહાર તેમની ઈચ્છા અને અનુમતિથી નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે. તંત્રી
માનદ મત્રો શ્રી જશવંત
તંત્રી શ્રી ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’, મુંબઈ.
ભાઈાંી.
શાહના પત્ર
મુંબઈ, તા. ૨૦-૮-૬૨
આપના તા. ૧૬-૭-૬૨નાં પત્રમાં ‘એક વિચારજડ ગુરુના હાથે થયેલી વિચાર -ઓજસ્વી શિષ્યાના સ્વત્વની હાનિ’ અને તેના અનુસંધાનમાં તા. ૧-૮-૬૨ ના પત્રમાં ‘મારી વિવેકશૂન્યતા' એ શિર્ષક હેઠળ જે લેખો પ્રગટ થયાછેતે સ્થાનકવાસી જૈનસમાજને અન્યાયકર્તા અને અપમાનજનક છે. તે માટે તા. ૧૨-૮-૬૨ ના રાજ મળેલી અમારા ઉપરોકત સંધની મુંબઈ શાખાની કાર્યકારિણી સમિતિની સભા સખ્ત ખેદ અને વિરોધની લાગણી પ્રદર્શિત કરે છે.
સ્થાનકવાસી સંપ્રદાય અંતર્ગત શ્રી વર્ધમાન સ્થાનકવાસી જૈન શ્રામણ સંઘના ઉપાધ્યાયજી શ્રી આનંદઋષિજી મહારાજ પ્રત્યે આપે જે વિશેષણો વાપરીને જે રીતે ટીકા કરી છે તે માત્ર તેમને માટે જ નહિ, પરંતુ સમસ્ત સ્થાનકવાસી સમાજ માટે ઘોર અન્યાયકર્તા અને અપમાનજનક છે. ‘વિચારજડ’શબ્દની વ્યાખ્યા કરતાં આપે આપને માટે જે ‘વિચારજાગૃતિ’ ના માપદંડ જાહેર કર્યો છે તે માટે કોંઇક ખુલાસા થવાની આવશ્યકતા છે તેમ અમાને લાગે છે.
મહાત્મા ગાંધીજી અને વિનાબા ભાવેએ બન્ને વર્તમાન જગતમાં સંસારની દષ્ટિએ મહાન પુરુષો છે એમાં જરાય સંશય નથી. પરંતુ જયાં સુધી જૈનાને લાગે વળગે છે ત્યાં સુધી ધર્મના માપદં’ડ અને ચતુર્વિધ સંઘવ્યવસ્થાના માપદંડ ભગવાન મહાવીરસ્વામી-પ્રણીત શાસનના જ છે. જે સાધુ સાધ્વીઓ સંસારનો ત્યાગ કરી મેાક્ષપથગામી બનવાને માટે દ્રવ્ય તેમજ ભાવચારિત્ર અંગીકાર કરે છે તે માત્ર મુકિતપંથની સાધનાને માટે ભગવાન મહાવીરસ્વામી કથિત શાસ્ત્રોકત સાધ્વાચારનું પાલન કરવાને માટે જ કરે છે.
અનંતકાળથી વિચારજાગૃતિના અભાવે પાતાના જીવે સંસારમાં પરિભ્રમણ કર્યાં કર્યું છેએ સ્વીકારીને પોતાના આત્માનું શ્રેય સાધવા માટે સંસારમૂર્છાનો ત્યાગ કરી અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહરૂપી વીતરાગ-કથિત પંચ મહાવ્રતને ગ્રહણ કરી તેનું સર્વાંશે પાલન કરવું એમાં જ સાચી વિચારજાગૃતિ રહેલી છે.
આ રીતે વિચાર કરતાં આપના માપદંડ શ્રી જિનશાસનના માપદ ડથી સર્વાંñ વિપરીત અને તે કોઈ પણ સાચા જૈનને સ્વીકાર્ય બની શકે તેમ નથી.
આપે જે રીતે આપની વિવેકશૂન્યતાની કબુલાત કરી ગુના કબુલ કર્યો છે તેમાં પણ માત્ર વિવેકશૂન્યતા, અહમ અને દંભ જ દષ્ટિગોચર થાય છે.
સ્થા.જૈન સમાજને ન્યાય મળે એ માટે અને પેાતાની માન્યતાથી વિરોધી હોવા છતાં અન્યના વિચારોને દાબી દેવાની આપની નીતિ નથી. એની પ્રતીતિ કરાવવા માટે આ પત્ર આપના ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’માં પ્રસિદ્ધ કરી આભારી કરશે.
'
જશવંત શાં. શાહ, માનદ મંત્રી. શ્રી. અ. ભા. સાં. જૈન સંસ્કૃતિરક્ષક સંઘ મુંબઈ શાખા
૫
મારો જવાબ મુંબઈ, તા. ૨૮-૯-૬૨
પ્રિય ભાઈશ્રી,
તમારો તા. ૨૦-૮૬૨ ના પત્ર મને મળ્યા બાદ તમારો કાર્યકારિણી સમિતિના સભ્યોની નામાવલિ તથા તમારા સંઘના બંધારણની નકલ મોકલવા વિનંતિ કરતો પત્ર મેં લખ્યું જેના જવાબમાં પ્રસ્તુત નામાવલિ તથા સંધના ઉદ્દેશ તથા વિચારવલણ રજુ કરતી બે નાની પુસ્તિકાઓ તમારા તરફથી મળી અને તે જોઈને તમારી સંસ્થાની કટ્ટર સાંપ્રદાયિકતાના મને કંઈક ખ્યાલ આવ્યો, પણ અહીં એ બાબતની ચર્ચા પ્રસ્તુત નથી. અહીં તે। માત્ર તમારા તા. ૨૦-૮-૬૨ ના પત્રના મારે જવાબ આપવાના છે. આ સંબંધમાં જણાવવાનું કે મારી પાસે ઉગ્ર ભાષાની મુડી બહુ ઓછી હોવાના કારણે સાંપ્રદાયિક અભિનિવેશથી ભરેલા તમારા પત્રના જવાબ આપતાં જરાક મુશ્કેલી અનુભવું છું. એમ છતાં પ્રસ્તુત વિષયને કેન્દ્રસ્થાને રાખીને મારા વિચારો રજુ કરૂ છું.
‘મારી વિવેકશૂન્યતા’એ મથાળા નીચેના મારા લખાણમાં વિચાર—જાગૃતિ અને વિચાર–જડતાના ભેદ દર્શાવતાં ગાંધીજી અને વિનોબા ભાવેનો ઉલ્લેખ મે એ હેતુથી કર્યો હતા કે તે બન્ને મહાપુરુષોને જૈન જૈન તર સૌ કોઈ સારી રીતે જાણે છે અને એ બન્ને આ યુગની વિચારજાગૃત વિભૂતિ છે એ વિષે બેમત નથી. એમની જગ્યાએ તમારી અપેક્ષા મુજબ ભગવાન મહાવીરને મૂકીએ તો પણ એક જ અભિપ્રાય ફલિત થાય છે કે ગાંધીજી કે વિનાબા માફક ભગવાન મહાવીરના માપદૐ માપતાં પણ આજના સાધુ સાધ્વીઓ વિચારજાગૃતિના ક્ષેત્રમાં એટલાં જ ઉંણાં તથા વામણાં છે.
જૈન સાધુનું ચારિત્ર્ય જૈન ધર્મશાસ્ત્રોમાં કેટલું ઉત્તમ કોટિનું કલ્પાયલું છે એના તમારા પત્રમાં ઉલ્લેખ છે. એ સંબંધમાં જણાવવાનું કે આ એક આદર્શનું વિધાન છે. આ ઉપરથી એમ માનવાનું કોઈ કારણ નથી કે આજના સાધુ સાધ્વીઓ આ આદર્શનું સર્વાંશે પાલન કરે છે. ઉલટું એ માપે માપતાં આજના સાધુ સાધ્વીઓના ચારિત્ર્યમાં અનેક ત્રુટિઓ અને શિથિલતા માલુમ પડે છે અને બીજો મુદ્દો એ પણ વિચારવાને છે કે પરંપરાગત આચાર વિચારના અનુપાલનને કે ધર્મશાસ્ત્રોની જાણકારીને વિચારજાગૃતિ સાથે કોઈ અનિવાર્ય સંબંધ છે જ નહિ. ઉલટું આજનાસાધ્વીઓ તરફ નજર કરત માલુમ પડે છે કે તેમનામાં મોટે ભાગે નથી હોતું મૌલિક ચિન્તન, નવા કોઇ જીવનમૂલ્યોની વિચારણા કે ધર્મતત્વનું ઊંડું અવગાહન. ગતાનુગતિકતા અને પર ંપરાની ગુલામી - એ તેમનામાં સર્વસાધારણ દેખાય છે. સાધારણપણે સર્વ ફિરકાના મોટા ભાગના સાધુ સાધ્વીઆને અથવા તો તેમાં વિશેષત: તેમાંના એક અંગભૂત એવા આનંદઋષિજીને ‘વિચારજડ’ની કોટિમાં મૂકવામાં હું જરા પણ અત્યુકિત કરતા હાઉ કે તેમને અથવા સ્થાનકવાસી સમાજને કોઈ અન્યાય કરતા હોઉં એમ મને ભાસતું નથી. ઉલટું આ રીતે આનંદઋષિજીના હાથે થયેલા મહાસતીજી પ્રત્યેના અઘટિત વર્તાવને તેમની સમક્ષ તેમજ વિશાળ સમાજ સમક્ષ રજુ કરીને મેં પ્રસ્તુત મુનિમહારાજની તેમજ આખા સ્થાનકવાસી સમાજની સેવા કરી છે એમ હું ધારૂ છું.
વળી આજે જયારે આ પત્ર દ્વારા ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવામાં આવી છે ત્યારે આનંદઋષિજીના થોડોક વ્યકિતગત વિચાર કરીએ. જેવી રીતે કોઈ પણ સંઘ કે સંસ્થા અમુક સાધુકે સાધ્વીના વ્યાખ્યાન—
'