Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 173

તા. ૧-૯-૬૨
પ્ર બુદ્ધ
જી વ ન
સારાભાઈ પાછળ મારું નામ ગવાયું. પરિણામે એક સાધ્વીજી મહારાજ સુનંદાશ્રીજીના ફરમાનથી મને શાળામાંથી તરત જ તગડી મૂકવા નિર્ણય થયો. પણ મંત્રી કે પ્રમુખ કોઈની–મને રજા આપવાની હિંમત ન ચાલી. બાદ ગયા વર્ષે મંત્રીજીના હુકમથી એક સંદેશ આપવાના નમાલા પ્રશ્નને આગળ કરી કલમ ધુ જી ઊઠે એવા ગંભીર આક્ષેપ, નનામાં પત્રો તથા એ અંગે મહાજનની દુકાન પર પાટિયાં ચડાવી મને ખરા બપોરે તારા બતાવી દેવામાં આવેલા. મને થયેલા સામાજિક ઉપસર્ગોમાં એ મોટામાં મોટો ઉપસર્ગ હતો.
મારા મિત્ર લીલચંદભાઈ અમૃતલાલ કહેતા કે, “અમારે બની બા ખૂબ જીવ બાળે છે કે ગુરુદેવને માથે ભારે વણાઈ રહી છે. પણ તમારી ટાઢક જોઈ મને અત્યંત આશ્ચર્ય થાય છે.' હું જવાબ વાળતો કે, –“ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ પર ચરીને, ભગવાન બુદ્ધ પર રૂપગર્વિતા વેશ્યાના ખૂનને, કબીર પર વ્યભિચાર અને મહાત્મા ગાંધીજી પર મિ. ઝીણા દ્વારા વિશ્વાસઘાત કરી પત્રવ્યવહાર ફેડી નાખવાનો આક્ષેપ આવ્યો હતે. એથી એ મહાપુરુષને આત્મા કેટલે કકડો હશે? અને મને પણ કંઈ ઓછું દુ:ખ કે મૂંઝવણ નથી. પણ જે માથે આવી પડયું છે એ સહ્યા વિના બીજો ઉપાય પણ શ? હરેક નવવિચારકને આવા પ્રકારના ઓછાવત્તા ઉપસર્ગોમાંથી પસાર થવું જ પડે છે, એટલે એમાં કશું જ નવું નથી.”
આમ છતાં મારા મનની નબળાઈ હું જાણું છું અને તે મને ખટકયા કરે છે. ૨૦ વર્ષની ઉમરે જ બબ્બે માસિકોનું સંપાદન કરવાની શકિત બતાવી હતી એ મારા ચિ. પુત્ર ત્રિલોકના મૃત્યુને ઘા સહન કરવા જેટલી મનની સ્વસ્થતા હું જાળવી શક હતો. એ અમદાવાદથી એક દિવસ ઘેર આવ્યો અને તેની ભાભી સવિતાને રસોઈમાં અમુક ચીજો બનાવવાનું કહી તેના નાનાભાઈ ભરત સાથે તળાવે નહાવા ગયો અને અકસ્માત ડૂબી ગયો. પનઘટ અને “મારી સ્મશાનયાત્રા' નામના એણે ૨-૪ માસ પર લખેલા લેખને અનુરૂપ જ એનું મરણ થયું હોઈ કોઈ અગમનિગમની એને સૂઝ આવી હશે એવી કલ્પનાથી એના પ્રત્યે વિશેષ ખેંચાણ થયું. મારા ચાર પુત્રોમાં તેના મોટા ભાઈ વાડીલાલ જેટલો જ એ ગૌરવર્ણ અને સુંદર હત. હૃદય આથી તૂટી રહ્યું હતું. શબને ઘેર લાવવામાં આવ્યું ત્યારે મારી ચિ. પુત્રી ભારતીએ જે કલ્પાંત કર્યું તથા એની ભાભી સવિતાએ ‘તમે કહ્યા પ્રમાણે વાનીઓ બનાવી છે તે ઊઠો મારા દિયર! મારા હાથની રઈ જમતા જાઓ. શું હવે નહીં જમે? નહીં બલો? શું મારાથી બસ હવે રિસાઈ ગયા?” કહી જે કરૂણ આક્રંદ મચાવ્યું એથી સહુની આંખમાંથી શ્રાવણભાદરવો રેલાઈ રહ્યો હતો. આખું ગામ સ્મશાનમાં ઉભરાયું હતું. ઘરે પાછા ફર્યા ત્યારે બપોરના ત્રણ વાગ્યા હતા. ગામ બધું ભૂખ્યું હતું. સહુના દિલમાં અરેરાટ હતો, જેથી કોઈ ઊઠતું નહોતું. આથી મેં મનને સંયમમાં રાખી સંસારની ક્ષણભંગુરતા અને અસારતા પર એક નાનકડું વ્યાખ્યાન આપ્યું અને ધર્મમાં સ્થિર થવાનું કહી સહુને વિખરાઈ જવાની વિનંતિ કરી. અકખ દુ:ખને હૃદયમાં સમાવી મનની સમતુલા જાળવી રાખવી એ સેવેલી આધ્યાત્મિક તાનું જ ફળ છે કહી લોકોએ ત્યારે મારી પ્રશંસા કરેલી. પણ જ્યારે બીજી બાજુ અધિનાયકોની સૂચના અનુસાર શાળા, સમાજ કે સંધની પ્રવૃત્તિઓની જવાબદારી વહન કરવા છતાં પ્રચંડ વિરોધ ઊઠે, મીટીંગ બોલાવવા જેવા નમાલા પ્રશ્નને આગળ કરી શાળામાંથી ડીસ્મીસ કરાવવા જેટલી હદે પગલાં ભરવાની વાતે ચાલે ત્યારે મને ખૂબ સંતાપ થતા. “દુઃણે વ ન+ના: સુપુ વિતર્પ: 1 ‘સુખમાં આસકિત નહીં અને દુ:ખમાં સંતાપ નહીં’ એ તત્ત્વજ્ઞાન કેટલું પચ્યું છે એને આ કસોટીકાળ છે તો હું એમાં ઉત્તીર્ણ નહીં થઈ શકે?
એવા અંતરપ્રશ્નથી મારા મનની નબળાઈ ખટકતી ને હું શરમાઈ ઊઠતો.
આમ છતાં કહેવું પડે છે કે વિચારભેદ તે ઘરમાં પણ રહે છે, અથવા બીજી રીતે કહીએ તો દુઝણી ગાયની લાત પડે તે કદાચ એ લાકડી ખાવાની અધિકારિણી ગણાય, પણ એટલા માટે એને કસાઈખાને ન મોકલાય, આમ છતાં વાતવાનમાં આવા પ્રકારની વૃત્તિનું જે દર્શન થયા કરે છે એ એમ માનવાને પ્રેરે છે છે કે આદિ જંગલી યુગના સંસ્કારોમાંથી હજુ આપણે છૂટયા નથી. અને એથી કહી શકાય કે મનને સંયમ કરવા રૂપ માનવીય જીવનને અનુરૂપ જીવન જીવવાના અભ્યાસ તરફ આપણે ખાસ પ્રગતિ કરી નથી. આથી આઘાત પ્રત્યાઘાતોના વમળમાં આપણે ઝટ ઘેરાઈ જઈએ છીએ.
ગુજરાતમાં મત્સ્યોદ્યોગને પ્રશ્ન આવ્યો. આશા હતી કે, કોઈ ને કોઈ ખુણેથી એ સામે વિરોધ ઉઠશે જ. છતાં કયાંયથી પણ નાને સરખાયે વિરોધ ન ઉઠયો. આથી હું સમસમી ઊઠયો. જે ભૂમિના અહિંસક વાતાવરણમાંથી વિશ્વને મહાત્મા ગાંધી જેવો ફાલ મળ્યો ને જે આજે પણ નિરામિષાહારની બાબતમાં સમગ વિશ્વમાં ગૌરવ પ્રાપ્ત કરવાનો અધિકાર ધરાવે છે, એ ભૂમિજગતને એક માત્ર પવિત્ર ખૂણા--પણ શું હવે અભડાઈ જશે ? અને અરે એમ થશે તો પછી ભવિષ્યના જગતને અહિંસાને માર્ગે વાળવામાં કોણ પ્રેરણા આપશે? કારણ કે જ્યાં માંસાહાર છે ત્યાં અહિંસા સંભવે જ નહીં. આવા વિચારથી પ્રેરાઈ હું જાગ્યો અને બેથી તરત જ અમદાવાદ જવા નીકળ્યો. ૧ ઓળખું કોઈ મુનિ
ને, ન ઓળખું આગેવાન ગણાતા કોઇ શેઠિયાઓને. છતાં અંતરના કોઈ અગમ્ય બળે ધકેલાતે અમદાવાદ પહોંચ્યો. પર્યું પણના દિવસો હતા, જેથી પર્યુષણ પર્વની વ્યાખ્યાનમાળામાં હાજર રહેતો અને જુદા જુદા વ્યાખ્યાતાઓને મળ. જાણીતા પંડિત તથા મુનિઓને પણ મળતું, પણ કયાંય આશાને સૂર દેખાતો નહિ. રાત્રે રોજ જૈન શ્વે. કૉન્ફરન્સના ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ શ્રી છોટા લાલ ત્રીકમલાલ પારેખને મળતો અને આખા દિવસને અહેવાલ એમને આપતો. એક માત્ર એમને જ મને સહારો રહેતો અને બીજું માંડલથી મારા મિત્ર શાહ રતિલાલ સૌભાગ્યચંદ આર્થિક મદદ સાથે એ અંગે ઘટતું કરવા ઉત્સાહિત કર્યા કરતા. આથી નિરાશ, નયા વિના હું મારું મીશન ચાલુ રાખતો અને કેંગ્રેસ કાર્યકરો, પ્રધાને, મત્સ્યોદ્યોગ પ્રધાન વગેરેને મળ્યા કરતે. પંતપ્રધાનને મળવા પણ ધક્કા ખાતો, ગૃહપ્રધાનને પણ મળતો અને ત્રણ વખત ગવર્નર સાહેબને પણ બંગલે જઈ આવ્યો. છેવટે શ્રી મોરારજીભાઈ દેસાઈને દિલ્હી પત્ર લખી મુલાકાત માંગેલી અને એમને પણ મળ્યો. આ પ્રશ્નની ચર્ચામાં એમને મેં જણાવ્યું કે, “અહિંસક ગણાતી સરકાર એક તો ઘોર હિંસા કરે અને ઉપરથી અમને માંસાહારી બનાવવાનો પણ વિચાર કરે એ તે મારે કહેવાય. શું અમે અમારા ધર્મ અને સંસ્કૃતિના વિનાશ માટે આઝાદી માંગી હતી ?” મિણે કહ્યું કે, “એવું કયાં છે?' મેં કહ્યું કે, જા –“નેશનલ
પ્લાનિંગ કમિટીના રીપોર્ટ પાના ૨૩ માં જણાવવામાં આવ્યું છે કે:"A change in the peoples' food habits which would have to be preceded by a revolution in religions sentiments, so as to use up the surplus cattle for food.” - -“વધારાના ઢોરના માંસનાં વપરાશ માટે લોકોની ધાર્મિક લાગણીએમાં પરિવર્તન લાવીને તેમના ખોરાકમાં ફેરફાર કરાવવો જોઈએ. ” કરી મોરારજીભાઈને પ્રત્યુત્તર એ હતો કે, ધર્મ તે આપણે પાળવાને છે, બાકી સરકાર તે હરેક વર્ગની હોઈ તેમની માંગણીઓને સહાય કરે જ. “તે પછી લોકો આજે દગો, પ્રપંચ, લાંચરૂશવત,