Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 172

પ્રબુદ્ધ જીવન
જે કહેવું હોય તે કૃપા કરી જણાવા, કારણ કે સાંજે તે મારે ઘેર પહોંચી 62 જેવું જૅઈએ. ”
એમણે કહ્યુ કે, “તું એક જૈનકુળમાં જન્મ્યા હોવા છતાં તે ધર્મવિરુદ્ધ કેવું ભયંકર લખાણ કર્યું છે એનું તને ભાન છે? શું ભગવાન – ફલાણા પાખંડી છે, ફલાણાએ કુકર્મ કર્યું છે' એવું કહેવાની લપમાં કદી પડે ખરા ? એ તો સદા મૌન જ રહેતા, એ તો સિદ્ધાર્થ વ્યંતરનું કામ હતું, જે ભગવાનના શરીરમાં પ્રવેશીને અછંદકના પાપાને પ્રગટ કરવા અને એ રીતે લોકોને એ માયાજાળમાંથી છોડાવવા ઈચ્છતા હતા.
મેં જવાબ આપ્યો કે, “એ યુગના ભેળા ભદ્રિક તર્કજાળથી મુકત એવા પૂર્વાચાર્યના ઉદ્દેશ તો એટલા જ હતા કે, જનતા એવી માયાજાળથી છૂટે અને એ માટે એમણે જે રીતે વાતની રજૂઆત કરી છે એ એ યુગના માનવા માટે બરાબર હશે. પણ આજે એ વાતને આપણે પલટાયેલા દેશકાળ પ્રમાણે જુદી રીતે રજૂ કરવી જોઈએ. કારણ કે જે રીતે એ બીના મૂકવામાં આવી છે એ તમ તીર્થંકર ભગવાનના ગૌરવ અને જ્ઞાનતેજ—સામર્થ્યને માટે લાંછનરૂપ બની રહેવા સંભવ છે. ભલે આજે આપણે મન મનાવીએ, પણ એ પ્રસંગના સાક્ષી રૂપ એવા લોકોએ તો ભગવાનને જ એવા શબ્દો બોલનાર તરીકે સમજી લીધા હશે, નહિ કે સિદ્ધાર્થવ્યંતરો,
“મારો પ્રશ્ન એ છે કે શું વ્યંતર ભગવાનને વળગે ખરો ? એમના શરીરમાં પ્રવેશ પામી શકે ખરો ? સામાન્ય માણસ માટે આપણે કહીએ છીએ કે એ હતો તો ડાહ્યો, પણ હમણાંથી એને ભૂતના વળગાડ છે, એથી એ ગાંડો બન્યો છે.' તેમ તીર્થંકર ભગવાન માટે કહી શકાશે ખર` કે એ હતા તો ચાર જ્ઞાનના ધણી, પણ હમણાં એમને વ્યંતર વળગ્યો છે જેથી એ જ્ઞાનવિહીન પરાધીન બન્યા છે? એ તો આપણા હાથે જ ભગવાનનો જેતો કરવા બરોબર ગણાય. અને જો સિદ્ધાર્થવ્યંતરને અછંદકના પાપો પ્રગટ કરવા હતા તો એ ભગવાનના શરીરમાં શા માટે પેઠો ? અછંદકના શરીરમાં પ્રવેશીને અછંદકના નામે જ એનાં પોતાનાં પાપા પ્રગટ કર્યા હોત તે એને જલદી ફેસલા આવી જાત. ‘ આક્ષેપ ’ કરતાં. ‘ સ્વયંસ્વીકાર’એ બળવાન પુરાવા બની જાત. આક્ષેપમાં તે શંકાશીલતાનો અવકાશ રહે છે, જ્યારે સ્વીકારમાં તો શંકાને પછી સ્થાન ૮ રહેતું નથી.
એમના વિદ્રાન શિષ્ય અભયસાગરજી મારૂં દૃષ્ટિબિંદુ સમજી શક્યા હતા, જેથી એમણે પેાતાના પિતા-ગુરુને સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યા. પણ મહારાજશ્રીને એ વાત ગળે ન ઊતરી. સમય થતાં હું ઊઠી ગયો. જતાં જતાં મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે ‘ તારું મગજ / સડેલું છે.' મેં કહ્યું કે, 'આપના આશીર્વાદ ! ”
આ પ્રસંગ પછી જૈન સમાજમાં ખાસ કરી મુનિવર્ગમાં હું આંખના કણાની જેમ ખૂંચવા લાગ્યો હતો. ઉપરથી જૈન સિદ્ધાંત— સભાએ પણ એક નિબંધ હરીફાઈમાં મે માકલેલા નિબંધ અંગે વિકૃત રજૂઆત કરી મને ખૂબ વગેાવ્યો. આવા હડહડતો અન્યાય થયેલા જોઈ ‘પ્રબુદ્ધજીવન માં ત્યારે શ્રી પરમાનંદભાંઈએ અઢીં પાના ભરી મારો બચાવ કરેલા. આમ મુનિઓનો વિરોધ તો હતો જ એમાં પ્રસંગે વાત નીકળતાં એમના ભકતોના ઉકળાટ પણ ઠલવાતો. બહારગામ આવાં ફારસા મે નજરે નિહાળ્યાં છે, પણ ઉપાાયમાં ભાગ્યે જ જવાનું બનતું. આથી નજરે મને કોઈ ઓળખતું ન હોઈ હું આવા ઝઘડાએમાંથી બચી ગયો છું. આમ છતાં મુનિએ ફે જૈનધર્મના આગારો પ્રત્યે અન્યત્ર પ્રહાર થતો ત્યારે મારું ગાં કે પીઠબળ યા વિના ભલભલા માંધાતાઓ સામે પણ શીંગડા માંડતો. પણ આપણા જ ભાઈઓ મારો વિરોધ કરવા ઉપરથી એવાઓના પક્ષે ગેરાતા ત્યારે હું બન્ને બાજુથી ભારે ભિસમાં આવતો.
એવી ભીંગમાં એક વાર માંડલ જૈન યુવક સંઘના સભ્યોએ, દેવદ્રવ્યના પ્રશ્ન અંગે વિચાર કરવા જૈનોની જાહેર સભા બાલાવી.
તા. ૧-૯-૬૨
સભામાં સંઘના ૧૨ શેઠિયાઓ ઉપરાંત અન્ય ૩૫—૪૦ ભાઈઆની હાજરી હતી. એમાં દેવદ્રવ્યના સામાજિક ઉપયોગ અંગે ઘટતા ઠરાવા થયા. કોઈએ ત્યારે ગામમાં વિરોધ નહોતો કર્યો, કેટલાકે તો એમ પણ કહેલું કે, ‘આમાં કશું જ નવું નથી. અહીં તો ’ પહેલેથી જ એમ ચાલ્યા કરે છે. પણ એ ઠરાવાની પ્રસિદ્ધિ પછી મુનિઓ તથા ગૃહસ્થાની પૂછાવટ શરૂ થઈ. આથી લોકો મારી ઉપર તૂટી પડવા લાગ્યા. મેં કહ્યું કે, “એ ઠરાવા ન ગમતા હોય યા ખોટા હોય તો ફરી ભેગા મળી બદલી શકાય છે તેમ જ જૈન સંઘ પણ પેાતાને ચોપડે એવા ઠરાવ ન થયાની જાહેરાત કરી શકે છે. ” પણ એ માર્ગ લેવાને બદલે એમણે તો મારી સામે સતત દશ વર્ષ સુધી ઝાડા કર્યે જ રાખ્યા. અધૂરામાં પૂરું શ્રી રામનલાલ કડિયાએ સાધારણ ખાતામાં તંગી હોય તે એ ઠરાવા રદ કર્યું પોતે પૈસા લાવી આપશે એમ કહી. અમારામાંના બે કાર્યકરોને પોતાને પક્ષે લઈ લીધા. આથી મારી સામે ઓર આંધિ વધી ગઈ, ઉપરાંત ‘ત્રિશલાનંદન મહાવીર' પુસ્તકના પ્રકાશને બળતામાં ઘી હોમ્યું. પછી શું બાકી રહે ! છતાં ન ત એ ઠરાવ સામે અન્ય કોઈએ વિરોધ પાકાર્યો કે ન જૈન સંઘે જાહેરાત કરી. તેમજ ન મારા સિવાય કોઈની પણ સામે કોઈએ એક હરફ ઉચ્ચાર્યો. કારણકે બીજા તો ‘સાપની સામે સાપના લબકારા' જેવા હતા. વળી એમની પાસે તે જૂથ પણ હતું, અને ધનસંપત્તિ પણ હતી. નબળા માત્ર હું—પૈસે તેમ જ માણો, કારણકે મારા કુટુંબમાં મારું એકલાનું જ ઘર. આમ હું નિર્બળ હોઈ નબળાની વહુને સહુ ભાભી કહે એવી વાત બની.
એક વાર પ્રબુદ્ધજીવન ’ માં ‘જૈના હિંદુઓ જ છે' એવા મારા આવેલા લેખ સામે વિરોધ પોકારવા અચલગચ્છના ઉપાાયે રાત્રે સભા મળી. અને મારા લેખો નહિ લેવા ‘પ્રબુદ્ધ જીવન' નેં વિનંતિ કરતો ઠરાવ કર્યો. પણ એ પત્ર સાથે મારા સંબંધનું ભાન થતાં ‘બુદ્ધજીવન' ને અટકાવવા માટે એવી વાત વહેતી મૂકી કે આજનું સાહિત્ય વાંચીને જ યુવાનો બગડી જાય છે માટે સાર્વજનિક જેવું ભારતીભૂષણ જૈન વાચનાલય જ બંધ કરવું જોઈએ.
જન્માવનાર
આખી જિંદગી કદી જેઓ આ વાચનાલયના પગથિયે ચડયા જ નહોતા, જેમણે ભાગ્યે જ કોઈ એવું પુસ્તક કે સામયિક સમ ખાવાય હાથમાં લીધું હશે એવા સમયના જૈનસંઘના કાર્યવાહક રાભ્યાની કેબિનેટે અભ્યાસી પંડિતોની છટાથી આજના સાહિત્યવાચનથી પ્રજા બગડી જાય છે. એવા અભિપ્રાય વ્યકત કરી વાચનાલયનાં દ્રાર જ બંધ કર્યા. જે માંડલે એક સુધારક તરીકેની પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત કરી હતી, ભારતપ્રસિદ્ધ અનેક વિદ્વાનો, પંડિતો બનારસ યશેષવિજયજી જૈન પાઠશાળાની હજારોના ફાળા એકત્ર કરી માંડલમાં આદ્ય સ્થાપના કરી હતી તથા જે મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી (જૈનદર્શનના પ્રમાણભૂત લેખક ), બંગભાષાપદેશિકાના લેખક પંડિત વાડીલાલભાઈ, પ્રોફેસર શાંતિલાલ મણિલાલ, કવિશ્રી પ્રિયકાંત મણિયાર, પ્રખર વકતા ને વિદ્રાન સ્વામી પ્રેમાનંદજી, વેદશાસ્ત્ર વિશારદ શાંતિપ્રસાદજી, તથા આચાર્યશ્રી શાંતિવિજયજી મહારાજ જેવા પ્રતિભાશાળી વિદ્રાના જન્માવવા માટે ગૌરવ ધરાવે છે. એના વંલત ઇતિહાસમાં આ એક શમજનક પ્રકરણ 'હતું, પણ હું કંઈ દેવગિણિ નહોતો કે, એવા લવાદોને ખુશ કરી શકું. એથી જ્યારે મુંબઈથી મારા મિત્ર સારાભાઈ આવી પહોંચ્યા અને એમણે માંડલની પ્રતિષ્ઠા પર આ કાળું ધાબું છે એમ કહી વાચનાલયનાં દ્રાર ખાલવા કાર્યવાહકોને ખખડાવ્યા, એમ નહિ બને તે પોતે તાળાં તેડીને પણ પ્રવેશ કરશે એવો પડકાર કર્યા, ત્યારે જ એના દ્રાર ખુલ્યાં, પણ મારે માટે તે ત્યારથી હ્રદયનાં દ્વાર ઘણુંખરું બંધ જ રહેતા આવ્યા છે.
બાદમાં બાલદીક્ષાનો પ્રશ્ન આવ્યો. હું તટસ્થ હતો છતાં