Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 161

તા. ૧૬-૮-૬૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
આપણું અધોગતિ
હોય જ છે. બીજી વાત એ પણ છે કે કેન્દ્રિત વ્યવસ્થા માટે જરૂરી યંત્રો માટે ઠીક ઠીક વિદેશી હૂંડિયામણની જરૂરત પડવાની, જ્યારે ચરખા માટે તે એને બનાવવામાં એકાદ નાની શી ચીજને બાદ કરતાં, પરદેશથી કશું જ મંગાવવાની જરૂર નહિ પડે, એટલું જ નહિ પણ, ચરખાના પૂરા કાર્યક્રમમાં મૂડીને મોટો ભાગ ગામડાંની પ્રજાના હાથમાં જ જવાને. આ સિદ્ધાંત ઉપર વિચારવામાં આવે તો જ સરકારને મિલને બદલે ચરખાની યોજના બનાવવાનું સૂઝે. આ વાત લખતાં કેટલાંક વર્ષો પહેલાં આવો જ એક બનાવ યાદ આવી ગયો. એ અંગે લખતા ગાંધીજીએ કહેલું કે:
“ભારતભરમાં રાજ્યોનાં પ્રધાનમંડળની રચનાના કેટલાક સમય પહેલાં સાંભળ્યું હતું કે, દરેક રાજ્યને ભાગે અમુક નિશ્ચિત સંખ્યાની ત્રાકોને કવોટા આવ્યો હતો. અને એમ શરત મુકવામાં આવી હતી કે, જો કોઈ રાજ્ય પિતાને ભાગે આવેલ ત્રાકોને કોટાને સ્વીકારે તો તે કવોટા બીજા રાજ્યોને આપી દેવામાં આવશે. અને હવે જ્યારે રાજ્ય સરકારો પૂરજોશમાં તંત્ર સંચાલન કરી રહી છે, ત્યારે સવાલ એ ઉઠે છે કે, શું આ સરકારો પોતપોતાના રાજ્યમાં નવી મિલ ઉભી થવા દેશે અને સાથે સાથે રાષ્ટ્રીય ધોરણે હાથ-કંતાઈને પણ અપનાવશે? મારો જવાબ સ્પષ્ટ છે.....જો આપણે હાથ-કંતાઈને ઉત્તેજન આપવું હોય તો આમ હરગિજ ન થવું જોઇએ. ભારતનાં બધાં રાજ્યોમાં મિલની ત્રાકોના કવોટા વહેચવા પાછળ એક પાયાને વિશ્વાસ કામ કરી રહ્યો છે કે, ફકત મિલે જ ભારતની કાપડની
જરૂરિયાત પૂરી પાડી શકે એમ છે અને મિલ દ્વારા જ કાર્ય થવું જોઈએ. અલબત્ત, ખાદીને થોડા ખાદીપ્રેમીઓ માટે જીવતી રહેવા દઈ શકાય ! કોંગ્રેસના ઠરાવમાં હાથ-કંતાઈની આવી કલ્પના કરવામાં આવી ન હતી, ને તો ચરખા સંઘનો વિકાસ આવા કોઈ સિદ્ધાંત પર થયો છે. પણ જે રાષ્ટ્રીય સરકારો એવા નિર્ણય પર પહોંચી હોય કે હાથ-કંતાઈનું ભવિષ્ય ઉજજવળ નથી તે ચરખાસંઘે અપનાવેલા રિદ્ધા પર સરકારે એક પણ રૂપિયો બરબાદ કરવો જોઈએ નહિ. પણ જો આ સરકારોને ચરખા સંધની નીતિમાં શ્રદ્ધા હોય તો તેમણે શરૂઆતમાં કદાચ થોડું નુકસાન થાય તે પણ રાજ્યોને મળેલા કોટા છોડી દેવા જોઈએ. કારણ કે, આખર જતાં આ નુકસાન જનસાધારણના લાભની વસ્તુ જ સાબિત થવાની છે.”
આ વાત થયાને આજે સોળ વર્ષ ગુજરી ચૂકયા છે.
બનવા જોગ છે કે, જે પરિસ્થિતિમાં ગાંધીજીએ મિલોના વિરોધમાં ચરખાને અપનાવવાની વાત કરી હતી તે સંજોગે આજે બદલાઈ ગયા હોય;
બનવા જોગ છે કે, આજે ભારતમાં કોઈ ગામડામાં મોસમી બેકારી ન પ્રવર્તતી હોય;
બનવા જોગ છે કે લાખો લોકોને ફરજિયાત રીતે આળસુ બનીને દિવસ પસાર ન કરવો પડતો હોય;
બનવા જોગ છે કે પોતાના કામથી પરવારીને ફાજલ સમયમાં પિતાનાં બચ્ચાંને રોટલા સાથે ગોળ આપવા બહેનોને કોઈ વિશેષ કમાણી કરવાની જરૂરત ન હોય;
બનવા જોગ છે કે ગાંધીજીની આ શીખામણ—“ એટલા માટે ભલેને લોકોને મિલનું કાપડ મફત મળતું હોય તો પણ એમનું સાચું ભલું તે એને છોડવામાં અને પોતાની મહેનતની પેદાશ ખાદીને જ પસંદ કરવામાં છે.” નકામી થઈ ગઈ હોય;
તો જરૂર ચરખા અભરાઈ પર ચડાવી મિલો ચલાવવામાં પુરુષાર્થ કરીએ.
પણ સંજોગોમાં આવો પલટો આવ્યો છે? કયાં સુધી સત્યને છાવરી રાખીશું? અને કયાં સુધી દુનિયાને અંધારામાં રાખીશું? આપણે તે સાંભળ્યું છે કે, ત્રીજી પંચવર્ષીય યોજના બાદ પણ બેરોજગારોની સંખ્યા ઘટવાને બદલે વધવાની છે. પણ સરકાર તો પિતાની ચાલમાં પોતાની ગતિમાં જ ચાલશે. અને આપણા ઉકળાટને તો ત્યાં સુધી કોઈ અર્થ નહીં સરે, જ્યાં સુધી આપણે આપણા કામમાં એક એવી ઠંડી તાકાત પેદા ન કરી દઈએ કે જેથી, જનતા પિતાનો રસ્તો આપમેળે નક્કી કરી લે........ હાથી ચલત હે અપની ગત મેં.”
' ચીનુભાઈ ગી. શાહ
- અમેરિકામાં ‘ક્રિરિસ્તઅને સાયન્સ મૅનિટર' નામે દૈનિક છે. તેના તંત્રી ઉપર લખેલો કાગળ આ નીચે ગુજરાતીમાં આપ્યા છે: “તંત્રી મહાશય,
“સારી સ્થિતિવાળા લોકોને ભેટ આપવાની વસ્તુઓની બજારમાં શોધ ચાલે છે ત્યારે બીજા પ્રકારની ભેટ, જે વધારે સંતોષકારક છે, તેના પ્રત્યે ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે.
૭૦ સેંટ (લગભગ ૩ાા રૂા.) માં એક છોકરું કયાં વેચાતું મળે? ભારતથી એસોશિએટેડ પ્રેસવાળાએ મોકલેલા ખબર પ્રમાણે આ એક પ્રમાણભૂત હકીકત છે. “બંગાળાના દુષ્કાળગ્રસ્ત ભાગમાં લોકોએ પિતાનાં છોકરાંને ભૂખે મરતાં બચાવવા સારુ એને ૭૦ સેંટમાં વેચ્યાં છે.” દુનિયામાં કયાંય એક પણ ભૂખ્યું બાળક હોય તો કોકે એની સંભાળ લેવી ઘટે. સાચું, પણ કયાં અમેરિકા ને કયાં ભારત? એટલે આપણાથી શું બને?
ભૂખે મરતાં બાળકોના આ ભયાનક પ્રશ્નના ઉત્તરરૂપે ‘ક્રિસ્તિઅને બાળકોનું ફંડ’ નામે એક સંસ્થા મિ. કલાકે ઊભી કરી છે. આ સંસ્થા ૩૫ દેશોમાં પોતાના તથા સંબદ્ધ અનાથી કામમાં ૨૩,૦૦૦ છોકરાને પાળી પિષીને મોટો કરે છે. મહીને મહીને માણસ ૧૦ કૅલરનું દાન કરે તો તે આ ૩૫ દેશ માહ્યલા કોઈ પણ દેશમાં એક બાળકને દત્તક લઇ શકે છે. પછી એને બાળકની છબી મળે છે, અને એ બાળક સાથે પત્રવ્યવહાર પણ કરે છે. આમ કરીને એ ૯૦,૦૦૦ દાતાઓમાંનો એક બને છે, જે દાતાઓ વર્ષે ત્રીસ લાખ ડોલરનું સરેરાશ દાન કરે છે. આ રકમ લગભગ આખી બાળકોને પાળવામાં જ વપરાય છે, તેમાંથી બહુ થોડા ટેકા જ ફંડની વ્યવસ્થા નિમિત્તે ખરચાય છે.
“આ નાનાં છોકરાં માહ્યલા એકને દત્તક લેવામાં વાપરવા કરતાં વર્ષે ૧૨૦ ડૉલરનો વધારે સારો ઉપયોગ કયો હોઈ શકે? અમે પણ એક બાળકને દત્તક લીધું છે. અમને લાગે છે કે, આ દાનમાત્રમાં શ્રેષ્ઠ દાન છે.
માર્ચોરી પૅરિસ તથા રાલ્ફ હેરિસ” આપણા દેશનાં અનાથ બાળકોને પરદેશી પરધમ પાળે, એટલું જ નહિ પણ આપણાં સનાથ તથા મેટા માન્ધાતાનાં બાળકોને પણ પરદેશી પરધમી ભણાવે, દુધ પાય, ખવરાવે એના કરતાં કોઇ પાર રાષ્ટ્રની. વધારે અધોગતિ હોઈ શકે ખરી ?
દેસાઈ વાલજી ગોવિંદજી “વિમલ મંત્રી તા. ૨૧-૭-૧૯૬૨ ને બુધવારના રોજ શ્રી ધીરજલાલ ધનજી- . ભાઈ શાહે સંઘના કાર્યાલયમાં ‘વિમલ મંત્રી’ એ વિષય ઉપર ૧૧ મી સદીના ગુજરાતના ઇતિહાસ ઉપર મૌલિક પ્રકાશ પાડતું અને તત્કાલીન ઇતિહાસને લગતી માહિતીથી ભરેલું વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. તા. ૧૬-૪-'૬૨ ના ‘પ્રબુદ્ધ જીવન માં શ્રી ધીરુભાઈને પરિચય આપતાં જણાવવામાં આવ્યું છે તે મુજબ તેમણે સોળમી સદીમાં થઈ ગયેલા મુનિશ્રી લાવણ્યસમયે લખેલા ‘વિમલ પ્રબંધ’ ઉપર મહા નિબંધથીસીસ- લખીને ગુજરાત યુનિવર્સિટી તરફથી પી. એચ. ડી. ની ડીગ્રી પ્રાપ્ત કરી છે. આ તેમના સંશોધન ઉપર તેમણે પોતાનું વ્યાખ્યાન આધારિત કર્યું હતું અને જેની ઉમ્મર ૩૦–૩૨ કરતાં વધારે કલ્પી શકાતી નથી એવા આ યુવાન વિમલ મંત્રીએ એટલી નાની ઉમરમાં કેટકેટલાં પરાક્રમ કર્યા અને છેવટે શિલ્પનિર્માણમાં–આરસ ઉપરના કોતરકામમાં–જે ને આ દુનિયામાં જોટો નથી એવું જંગવિખ્યાત જૈન મંદિર આબુ પહાડ ઉપર બાંધીને અમર કીતિ પ્રાપ્ત કરી તેને લગતી અનેક વિગતે રજૂ કરી હતી. આ રીતે જે વ્યકિત ‘વિમલ મંત્રી” ના નામથી સુપ્રસિદ્ધ છે અને એમ છતાં જે વ્યકિત શ્રી ધીરુભાઈના કહેવા પ્રમાણે કદિ પણ મંત્રીપદ ઉપર આરૂઢ થઈ નહાતી પણ એક પ્રતાપી દંડનાયક તરીકે જ.જેની ઉજજવળ પ્રતાપી કારકીર્દીને દૂર વિધાતાએ અકાળ અંત આણ્યો હતો તેની યશોગાથા વડે શ્રોતાઓનાં દિલ તેમણે અત્યંત પ્રભાવિત કર્યા હતા.
સભાના પ્રારંભમાં સંઘના મંત્રી શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયાએ શ્રી ધીરુભાઈને પરિચય આપ્યો હતો અને અંતમાં ડૅ. રમણલાલ સી. શાહે શ્રી ધીરુભાઈનો આભાર માન્યો હતો.
-------------